Hang đá vừa được tôn tạo là Di tích Quốc gia đặc biệt: 'Địa chỉ đỏ' của cách mạng Việt Nam, nơi 8 thanh niên xung phong cùng hy sinh
Quá trình tôn tạo đã phát hiện nhiều hài cốt và di vật tại cửa hang cũ bị sập.
Sáng 14/11, tại Km19 đường tỉnh 562 (đường 20 Quyết Thắng), UBND tỉnh Quảng Trị tổ chức lễ khánh thành công trình tôn tạo Di tích Quốc gia đặc biệt Hang Tám Cô.
Hang Tám Cô là “địa chỉ đỏ” gắn với sự kiện ngày 14/11/1972. Bom Mỹ trút xuống tuyến đường 20, một đội thanh niên xung phong và một tiểu đội pháo cao xạ đang làm nhiệm vụ bảo đảm giao thông. Trong số 8 thanh niên xung phong, có 4 nam và 4 nữ, người lớn tuổi nhất 37 tuổi, các thành viên còn lại tuổi từ 18 đến 20. Để tránh bom, họ trú trong một hang núi bên cạnh đường.
Bầu trời trên tuyến đường 20 rung chuyển bởi tiếng gầm rú động cơ máy bay và những trận bom dày đặc. Mặt đường và khối núi xung quanh bị cày nát, rung chuyển mạnh. Khi khói bụi tan đi, các đơn vị chiến đấu gần đó bàng hoàng nhận ra cửa hang bị một khối đá khổng lồ, nặng hàng trăm tấn, chắn kín lối vào.
Họ chỉ nghe tiếng kêu cứu văng vẳng từ phía sau tảng đá nhưng mọi nỗ lực mở đường vào, kể cả dùng mìn, đều vô vọng. Sau 9 ngày, tiếng kêu cứu im bặt. Từ đó, hang được gọi là Hang Tám Cô, dù thực tế chỉ có 4 cô trú trong hang.
Hơn hai thập niên sau, năm 1996, khi mở rộng đường, hài cốt 8 liệt sĩ mới được đưa ra khỏi hang, an táng cùng 5 chiến sĩ pháo cao xạ hy sinh trong cùng trận bom.
Trong giai đoạn 1966-1973, tuyến đường 20 Quyết Thắng là một trong các trọng điểm đánh phá ác liệt nhất của không quân Mỹ, nơi hàng vạn bộ đội, thanh niên xung phong và dân công hỏa tuyến đã chiến đấu để giữ thông tuyến vận tải chiến lược Trường Sơn.
Di tích Hang Tám Cô được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt theo Quyết định 2383/QĐ-TTg ngày 9/12/2013. Đây là địa điểm tưởng niệm những lực lượng đã hy sinh vì độc lập dân tộc và là điểm đến quan trọng trong công tác giáo dục truyền thống cách mạng.
Công trình tôn tạo lần này gồm các hạng mục: lập phần mộ chung 13 liệt sĩ tại cửa hang, cải tạo cảnh quan, hoàn thiện khuôn viên và nâng cấp hạ tầng phục vụ khách tham quan. Dự án được triển khai bằng nguồn đóng góp từ tổ chức, cá nhân và các nhà hảo tâm.
Trong quá trình xây dựng và chỉnh trang khu di tích, Đội quy tập hài cốt liệt sĩ 589 (Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Trị) phát hiện nhiều hài cốt và di vật tại vị trí cửa hang cũ bị sập.
Thực hiện nguyện vọng thân nhân, tỉnh Quảng Trị phối hợp Công ty CP GeneStory giám định ADN từ nguồn xã hội hóa. Kết quả cho thấy 8 mẫu trùng khớp với thân nhân liệt sĩ ở Thanh Hóa và Ninh Bình. Toàn bộ hài cốt được an táng trong ngôi mộ chung xây dựng ngay cửa hang.
Công trình tôn tạo hoàn thành mang lại không gian tưởng niệm quy chuẩn, trang nghiêm và hài hòa với cảnh quan núi rừng Trường Sơn, góp phần nâng tầm di tích và phục vụ tốt hơn nhu cầu tri ân, tham quan, nghiên cứu trong thời gian tới.
