Cực Bắc của Trái Đất có thể dịch chuyển 27m
Nguyên nhân của hiện tượng này được xác định là do biến đổi khí hậu khiến băng tan làm cho vị trí các cực địa lý thay đổi.
Theo một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Geophysical Research Letters, khi tấm băng tan chảy và khối lượng đại dương phân bố lại, các cực Bắc và Nam địa lý có thể dịch chuyển tới 27 mét vào năm 2100, do trục quay của Trái Đất thay đổi. Nghiên cứu này cảnh báo rằng sự dịch chuyển của các cực có thể tác động đến việc định vị vệ tinh và tàu vũ trụ, đặc biệt khi Trái Đất trải qua những thay đổi lớn về phân bố khối lượng.
Cực địa lý là nơi trục quay của Trái Đất giao cắt với bề mặt hành tinh. Khi Trái Đất quay, sự thay đổi trong phân bố khối lượng gây ra dao động trục, tương tự như con quay lắc lư. Những dao động này diễn ra đều đặn và có thể dự đoán được, một phần do các thay đổi trong áp suất khí quyển và hải lưu, nhưng cũng có sự đóng góp của các tương tác giữa lõi và lớp phủ của Trái Đất.
Ngoài các yếu tố tự nhiên, băng tan và sự dịch chuyển của sông băng cũng có ảnh hưởng đáng kể đến sự phân bổ khối lượng và sự thay đổi vị trí của các cực. Nhóm nghiên cứu tại Viện Công nghệ Liên bang Thụy Sĩ (ETH Zurich) đã phân tích sự di chuyển của các cực từ năm 1900 đến 2018, kết hợp với dữ liệu về băng tan, để dự đoán mức độ dịch chuyển của các cực trong các kịch bản biến đổi khí hậu khác nhau.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, trong kịch bản phát thải khí nhà kính xấu nhất, cực Bắc có thể dịch chuyển hơn 27 mét về phía tây vào năm 2100. Trong kịch bản lạc quan hơn, cực này vẫn có thể dịch chuyển khoảng 12 mét so với vị trí vào năm 1900. Tác động lớn nhất đến sự dịch chuyển này đến từ nước tan chảy từ tấm băng Greenland và Nam Cực, sau đó là sông băng tan.
Mostafa Kiani Shahvandi, đồng tác giả nghiên cứu và nhà khoa học Trái Đất tại Đại học Vienna, cho biết: "Tác động này lớn hơn hiệu ứng hồi phục của Trái Đất sau khi kết thúc kỷ băng hà cuối cùng, do sự phân bổ trọng lượng thay đổi khi sông băng tan chảy." Theo đó, đất ở bề mặt vỏ Trái Đất chìm dưới trọng lượng của sông băng trong kỷ băng hà và dần dâng lên khi chúng tan, gây thay đổi sự phân bố khối lượng và dẫn đến sự dịch chuyển của các cực. Shahvandi cũng cho biết thêm rằng, hoạt động của con người hiện nay phần nào đã làm gia tăng mức độ dịch chuyển này so với hiệu ứng của kỷ băng hà.
Sự thay đổi trong trục quay của Trái Đất có thể ảnh hưởng đến hệ thống định vị vệ tinh và tàu vũ trụ, khi các nhà khoa học dựa vào trục quay của Trái Đất để xác định vị trí chính xác của các tàu vũ trụ. Nếu trục này thay đổi, việc xác định vị trí của các tàu vũ trụ có thể gặp khó khăn.
Trong tương lai, các nhà khoa học có thể nghiên cứu dữ liệu khí hậu cổ xưa để tìm hiểu mức độ dịch chuyển của các cực trong những giai đoạn biến đổi khí hậu tự nhiên trong suốt hàng triệu năm qua. Điều này sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về ảnh hưởng của hoạt động con người đối với sự dịch chuyển của các cực Trái Đất.
