Cuộc chiến chip AI ở Trung Quốc: Hai gã khổng lồ chia đôi giấc mơ Nvidia

Trung Quốc đang bước vào giai đoạn then chốt trong hành trình tự chủ công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI). Tâm điểm của cuộc đua này không nằm ở phương Tây, mà ngay trong nội địa, nơi hai ông lớn Huawei Technologies và Cambricon Technologies đang cạnh tranh quyết liệt để trở thành “Nvidia của Trung Quốc”.

Sau hàng loạt lệnh cấm vận của Mỹ khiến Nvidia gần như độc chiếm thị trường chip AI toàn cầu, Bắc Kinh buộc phải tìm ra đối trọng nội địa. Huawei và Cambricon được kỳ vọng nhiều nhất, song họ đại diện cho hai mô hình phát triển khác nhau đó là Huawei, tập đoàn tích hợp dọc khổng lồ và Cambricon, công ty chuyên sâu trong thiết kế chip AI.

Huawei bước vào lĩnh vực chip AI với lợi thế về quy mô và hệ sinh thái. Dòng chip Ascend do bộ phận HiSilicon phát triển được thiết kế nhằm đối trọng với Nvidia A100 và H100, đồng thời tích hợp sâu vào toàn bộ hạ tầng Huawei, từ siêu máy tính Atlas, nền tảng MindSpore cho đến các dịch vụ điện toán đám mây. Mô hình “từ chip đến ứng dụng” giúp Huawei nắm trong tay chuỗi giá trị khép kín, có khả năng cung cấp giải pháp AI toàn diện cho chính phủ và doanh nghiệp.

Tuy nhiên, các lệnh trừng phạt của Mỹ đã khiến Huawei không thể tiếp cận công nghệ sản xuất chip tiên tiến, giới hạn sản lượng Ascend cao cấp chỉ khoảng 200.000 đơn vị mỗi năm. Để thích ứng, hãng phát triển dòng Ascend 910C và công bố lộ trình đến năm 2028 với các thế hệ Ascend 950 và 970, sử dụng bộ nhớ nội địa hóa HiBL 1.0 nhằm giảm phụ thuộc vào Samsung và SK Hynix. Dẫu vậy, hệ sinh thái MindSpore của Huawei vẫn còn khoảng cách lớn so với CUDA, nền tảng phần mềm đã giúp Nvidia duy trì vị thế thống trị toàn cầu.

Ra đời từ Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc năm 2016, Cambricon Technologies lựa chọn con đường tinh gọn là thiết kế chip AI chuyên cho giai đoạn suy luận (inference), giai đoạn vận hành của các mô hình AI. Dòng chip Siyuan, đặc biệt là Siyuan 590 và 690, đang tiến sát hiệu năng của Nvidia A100 và H100. Không tự xây dựng hệ sinh thái riêng, Cambricon chọn chiến lược hợp tác, cung cấp chip cho các tập đoàn như Baidu, Alibaba, ByteDance và iFlytek, qua đó nhanh chóng mở rộng thị phần trong lĩnh vực thương mại.

Điểm mạnh của Cambricon nằm ở khả năng tương thích phần mềm cao. Các kỹ sư tại nhiều công ty công nghệ đánh giá chip Siyuan dễ dàng triển khai hơn so với Ascend của Huawei khi chuyển các mô hình huấn luyện từ GPU Nvidia. Sau nhiều năm thua lỗ, năm 2025 đánh dấu bước ngoặt khi Cambricon đạt lợi nhuận hơn 1 tỷ nhân dân tệ trong nửa đầu năm, doanh thu tăng 44 lần, cổ phiếu tăng 130% chỉ trong tháng 8. Dù mới chiếm khoảng 3% thị phần trong nước, Cambricon đã trở thành “hiện tượng” của ngành bán dẫn Trung Quốc.

Về lý thuyết, Huawei và Cambricon có thể bổ trợ cho nhau: Huawei mạnh về huấn luyện mô hình lớn, còn Cambricon dẫn đầu mảng triển khai ứng dụng biên và doanh nghiệp. Thế nhưng, ranh giới giữa hai mảng này đang dần mờ đi khi cả hai cùng tiến vào phân khúc cao cấp, nơi Nvidia vẫn đang nắm thế thượng phong.

Thách thức lớn nhất với Trung Quốc hiện nay là sự phân mảnh của hệ sinh thái. Nvidia không chỉ vượt trội về phần cứng mà còn thống trị mảng phần mềm với nền tảng CUDA, yếu tố then chốt thu hút cộng đồng nhà phát triển toàn cầu. Trong khi đó, Huawei đặt cược vào MindSpore, khung phát triển AI khép kín với tham vọng trở thành “CUDA nội địa”, còn Cambricon lại theo đuổi hướng mở, tập trung vào việc tối ưu khả năng chuyển đổi từ hệ sinh thái Nvidia sang chip Siyuan. Nếu hai hệ sinh thái này không kết nối, Trung Quốc sẽ khó có được sức mạnh tổng hợp cần thiết để đối đầu Nvidia.

Chính phủ Trung Quốc đang đứng trước lựa chọn chiến lược đó là nên ưu tiên một “nhà vô địch quốc gia” hay tiếp tục khuyến khích cạnh tranh nội địa? Cạnh tranh thúc đẩy sáng tạo, nhưng thiếu sự phối hợp có thể dẫn đến phân tán nguồn lực, bài học từng thấy ở ngành hệ điều hành di động khi các nền tảng nội địa bị Android và iOS vượt qua.

Dù Huawei và Cambricon đều đạt bước tiến kỹ thuật đáng kể, họ vẫn phụ thuộc vào TSMC trong sản xuất các dòng chip tiên tiến, vốn đang bị hạn chế xuất khẩu sang Trung Quốc. Điều này khiến chip nội địa, dù mạnh, vẫn kém Nvidia về hiệu năng, mức tiêu thụ năng lượng và độ tối ưu phần mềm.

Theo tiết lộ gần đây, thị phần chip AI cao cấp của Nvidia tại Trung Quốc đã giảm từ 95% xuống gần 0%, mở ra khoảng trống khổng lồ cho các doanh nghiệp trong nước. Cambricon nổi lên là bên hưởng lợi rõ ràng nhất. Chính phủ đã chỉ đạo SMIC, nhà sản xuất chip lớn nhất Trung Quốc, dành một phần công suất 7nm cho Cambricon thay vì ưu tiên tuyệt đối cho Huawei như trước đây. Động thái này thể hiện sự thay đổi trong chính sách: Bắc Kinh muốn duy trì thế cân bằng, tránh phụ thuộc vào một tập đoàn duy nhất và thúc đẩy đổi mới thông qua cạnh tranh lành mạnh.

Kết cục của cuộc đối đầu này có thể không tạo ra một “Nvidia của Trung Quốc” duy nhất, mà là hai phiên bản khác nhau. Huawei sẽ tiếp tục là tập đoàn tích hợp toàn diện, đóng vai trò trụ cột trong chiến lược quốc gia về đào tạo mô hình AI quy mô lớn. Trong khi đó, Cambricon sẽ trở thành nhà sản xuất chip linh hoạt, phục vụ nhu cầu đa dạng của các doanh nghiệp và ứng dụng thương mại.

Sự tồn tại song song này có thể giúp Trung Quốc đa dạng hóa nguồn cung và thúc đẩy đổi mới ngắn hạn. Tuy nhiên, nếu thiếu sự hội tụ về công nghệ và phần mềm, quốc gia này có nguy cơ tự chia nhỏ hệ sinh thái của mình, đánh mất cơ hội định hình trật tự mới trong kỷ nguyên AI.

Cuộc đua giữa Huawei và Cambricon không chỉ là cuộc cạnh tranh về chip AI mà còn là phép thử cho khả năng của Trung Quốc trong việc thống nhất công nghệ, chính sách và tầm nhìn quốc gia. Nếu không xây dựng được nền tảng chung, Trung Quốc có thể tạo ra những con chip mạnh mẽ, nhưng vẫn mãi đứng bên ngoài “cuộc chơi quyền lực” của trí tuệ nhân tạo toàn cầu.

Nguồn: Fortune, Business Insider