Đại thủy nông hơn 230km từng lớn nhất miền Bắc: Huy động hàng vạn người cùng xây dựng trong 7 tháng, là cảm hứng cho một bộ phim điện ảnh cực nổi tiếng

Hệ thống thủy nông Bắc - Hưng - Hải là một hệ thống kênh, đập, trạm bơm, đê điều nhằm phục vụ việc tưới tiêu và thoát úng cho một vùng tứ giác. Với diện tích tự nhiên hơn 20 nghìn ha, khu vực Bắc - Hưng - Hải gồm tỉnh Hưng Yên, phần lớn tỉnh Hải Dương, một phần tỉnh Bắc Ninh và TP Hà Nội, nằm giữa các sông Hồng (phía Tây), sông Đuống (phía Bắc), sông Thái Bình (phía Đông), sông Luộc (phía Nam). Đây là khu vực có dân cư đông đúc, nhiều đô thị và khu công nghiệp lớn.

Trước năm 1958, tuy vùng đồng bằng phía Bắc là vựa lúa lớn của cả nước nhưng một phần của Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương luôn phải lâm vào cảnh khó khăn. Vào mùa hạn thì khu vực này thiếu nước, đến mùa mưa thì úng lụt. Một năm chỉ trồng được một vụ lúa còn những mùa vụ khác thì bấp bênh, hoàn toàn dựa vào thiên nhiên.

Vì thế, công trình thủy nông Bắc - Hưng - Hải đã được nghiên cứu xây dựng. Công trình được khởi công xây dựng ngày 1/10/1958. Tại cống Xuân Quan (Văn Giang, Hưng Yên), cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã bổ nhát cuốc đầu tiên khởi công xây dựng. Trong suốt quá trình xây dựng kéo dài 7 tháng, Bác Hồ đã 3 lần đến đây thăm, động viên hàng vạn người dân đang cày đêm gánh đất, đào kênh.

Chỉ sau 7 tháng, ngày 1/5/1959, trong tiếng reo hò của hàng vạn cán bộ công nhân viên và người dân, công trình được hoàn thành với khối lượng công việc khổng lồ, ngoài mong đợi: xây đúc 7.500m3 bê tông, xây lát đá 226.000m3, đào gần 3 triệu m3 đất… Do điều kiện máy móc thời đó còn thiếu thốn, phần lớn công việc được làm bằng sức người. Trên công trường, lúc cao điểm nhất có đến 30.000 nhân công.

Cũng trong năm, Xưởng phim Việt Nam đã cho ra đời bộ phim tài liệu ghi lại sự kiện xây dựng công trình thủy lợi đầu tiên và lớn nhất ở miền Bắc sau ngày hòa bình mang tên “Nước về Bắc Hưng Hải”. Sau này, bộ phim đã đoạt giải Bông Sen vàng tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ nhất và Huy chương vàng tại Liên hoan phim Moskva.

Hệ thống thuỷ nông Bắc - Hưng - Hải lấy nước từ sông Hồng qua cống Xuân Quan và tiêu nước qua các công Cầu Xe, An Thổ… Kể từ khi hoàn thành những vùng thuộc khu vực tứ giác nước đã thoát khỏi cảnh “chiêm khê, mùa thối”.

Bên cạnh trục chính, hệ thống thuỷ lợi Bắc - Hưng - Hải còn có các nhánh nhỏ dẫn nước vào ruộng đồng. Nhờ có đủ nước tưới, năng suất cây trồng tăng cao, việc chăn nuôi gia súc, gia cầm cũng thuận lợi, thu nhập của các hộ gia đình tăng lên.

Sau hơn 60 năm vận hành phục vụ sản xuất và đời sống của người dân, hệ thống thủy nông Bắc Hưng Hải đã đem lại hiệu quả to lớn, đảm bảo cung cấp nước tưới cho hơn chục nghìn ha lúa, hoa màu, cây công nghiệp và tiêu úng cho gần 20 nghìn ha lưu vực. Cũng nhờ hệ thống thủy nông này, không những diện tích, năng suất và sản lượng lúa tăng lên đáng kể mà cơ cấu trong nông nghiệp của vùng cũng được chuyển đổi mạnh, mang lại hiệu quả lớn. Đã có sự xuất hiện nhiều trang trại, hộ gia đình có thu nhập cao, giúp hàng triệu người dân thụ hưởng thành quả lâu dài...

Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường - Giáo sư Đặng Hùng Võ cho biết: "Hệ thống thủy nông Bắc Hưng Hải là công trình thủy lợi lớn nhất miền Bắc nối với sông Hồng mang nước đến cho những cánh đồng của 3 tỉnh Bắc Ninh, Hưng Yên và Hải Dương. Đây là con sông được đào bởi sức dân khi hòa bình lập lại và có thể nói đây là công trình của ý Đảng, của lòng dân, tiêu biểu cho tinh thần đoàn kết, tự lực cánh sinh. Khi hệ thống thủy nông được đưa vào sử dụng đã phát huy hiệu quả trong việc tưới, tiêu nước và giúp nâng cao năng suất lúa của Vùng Châu thổ sông Hồng, đời sống của người dân được cải thiện".

Hiện nay, việc điều hòa lượng nước trong hệ thống thủy lợi cũng như việc duy tu, nâng cấp hệ thống do Công ty Khai thác công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải đảm nhiệm. Mỗi một năm, công trình sẽ được kiểm tra và bảo trì 2 lần trước và ngay sau mùa lũ nhằm đảm bảo an toàn cũng như ổn định về thủy lợi. Bên cạnh đó địa phận của cống Xuân Quan, được đầu tư trồng nhiều cây hoa và cây cảnh nhằm đảm bảo về tính thẩm mỹ cho công trình.

Đi dọc cao tốc 12.000 tỷ "kéo" Thanh Hóa về gần Hà Nội: Kỳ vĩ cảnh sắc hai bên tuyệt đẹp như tranh