Đây là dãy núi nổi tiếng nhất miền Trung, được xếp vào danh sách 21 danh thắng của nước Nam xưa.
Truyền thuyết kể lại rằng, vua Kinh Dương Vương sau khi lên ngôi đã đích thân đưa lính đi về phía Nam xem phong thủy mọi nơi. Ngài muốn tìm vùng đất tốt để đóng đô, lập ấp. Đến vùng đất xứ Nghệ, ngài nhìn thấy 99 ngọn núi sừng sững, kỳ vĩ như trường thành. Nơi đây xưa gọi là Cựu Đô, sau gọi là Ngàn Hống. Chính là núi Hồng Lĩnh nổi tiếng. Tuy nhiên nơi đây sở dĩ không trở thành đế đô lâu dài thời Hùng Vương vì nhà vua đã nhìn thấy 100 con phượng hoàng bay về rồi lại bay đi.
Sự tích về 99 ngọn núi Hồng
Dãy núi Hồng Lĩnh
Xuất hiện cách nay khoảng 1 triệu năm, núi Hồng Lĩnh có tới 7 tên gọi khác nhau như Ngàn Hống, Núi Hồng, Rú Lớn, Rú Cao, Hương Tượng, Hồng Sơn, Hồng Lĩnh. Với chiều dài 30km, rộng 15km, Núi Hồng Lĩnh trải rộng trên địa bàn của 3 huyện Nghi Xuân, Can Lộc và Đức Thọ của tỉnh Hà Tĩnh.
Nơi đây từng được biết đến với danh hiệu Hoan Châu Đệ Nhất Danh Thắng và cũng là một trong những địa điểm du lịch nổi tiếng nhất ở Hà Tĩnh. Ngọn núi này nằm thuộc xã Thiên Lộc, Can Lộc, Hà Tĩnh, gần với dòng sông Lam, nên núi Hồng Lĩnh được xem như hồn thiêng của sông núi Hà Tĩnh và được xếp vào một trong 21 danh thắng đẹp nhất của nước Nam thời xưa.
Tương truyền, núi Hồng Lĩnh do một ông khổng lồ không rõ tên tuổi (dân gian Hà Tĩnh gọi là ông Đùng) đã gom nhặt những quả núi mọc lẻ tẻ ở vùng châu thổ Lam giang và La giang đem về đây xếp thành dãy Hồng Lĩnh. Xếp được 99 hòn núi, còn một hòn cuối cùng thì ông Đùng đánh rơi sang phía bờ bắc sông Lam mà thành rú Rum.
Tên các đỉnh núi ở đây cũng được đặt theo hình dáng như: Thiên Tương, Ngũ Mã (hình 5 con ngựa), Sư Tử, Hàm Rồng, Lập Phong..., nhưng cũng có đỉnh núi lại được đặt tên theo truyền thuyết hoặc tên các danh nhân như: Rú Cơm, Rú Cà, Hương Tích, Trần Soa... Dưới chân núi Hồng, dòng sông Lam uốn lượn như dải lụa, đưa nước ngọt, phù sa bồi đắp cho những ruộng lúa, bãi dâu đôi bờ hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh, nó trở thành hình ảnh thơ mộng cả trong đời thực cũng như thơ văn.
Núi Hồng Lĩnh hùng vỹ nhưng cũng không kém phần thơ mộng
Tuy vậy, trên thực tế núi Hồng Lĩnh chỉ có 60 đỉnh. Để thuận tiện cho đi lại người ta hình thành nên 8 cửa truông. Trong núi có nhiều hang động như động 12 cửa, động Chẻ Hai, động Đá Hang, động Hàm Rồng... cùng rất nhiều khe, suối. Trong đó, đặc biệt có truông Cộng Khánh nối từ Kẻ Lách vào Kẻ Treo xưa là tượng lộ (đường voi chiến đi để tránh cầu), đây cũng chính là con đường Truông Hống - Đò Cài ngày xưa mà Đại thi hào Nguyễn Du đi từ Tiên Điền (huyện Nghi Xuân) sang Trường Lưu (huyện Can Lộc) gặp gỡ bạn giao lưu, nghe hát Ví Giặm.
Dời đô chỉ vì một con chim Phượng bay đi
Dãy núi gắn với nhiều câu chuyện truyền thuyết hấp dẫn
Theo sử sách và truyền thuyết, vua Kinh Dương Vương đã chọn đóng đô tại Ngàn Hống nhưng về sau, thấy vùng châu thổ sông Hồng thuận lợi nên đã dời đô về đất Phong Châu.
Kinh Dương Vương sau khi lên làm vua đã đem quân lính theo núi Nam Miên đi về phía Nam. Trên đường đi nhà vua ngắm xem phong thủy, chọn nơi hình thế thắng địa để đóng đô ấp. Vua chọn được một vùng phong cảnh tươi đẹp, có 99 ngọn núi sừng sững, kỳ vĩ như bức trường thành. Vùng này giáp biển, đường núi quanh co, đường sông uốn khúc, địa thế rồng cuộn, hổ ngồi, bốn hướng cùng trông, bèn xây dựng đô thành để định nơi cho bốn phương triều cống. Hồng Lĩnh trở thành đô ấp đầu tiên của nước Việt.
Theo sách Lĩnh Nam chích quái, một lần nhà vua đi thuyền du ngoạn trên dòng Thanh Long (sông Lam bây giờ) thấy nơi đại địa Hồng Lĩnh rồng phục, hổ chầu có 100 con phượng hoàng bay đến tìm chỗ đậu. Do rú Ngàn Hống (Hồng Lĩnh) chỉ có 99 ngọn nên một con không có chỗ đậu đã cất cánh bay đi làm cả đàn bay theo. Nhà vua cho đó là điềm trời, nên phế bỏ nơi này, không chọn Hồng Lĩnh là đế đô lâu dài.
Không còn là kinh đô của đất nước, nhưng dấu tích về một kinh thành Ngàn Hống với những thiên truyện thần kỳ trên dãy núi 99 ngọn, vẫn còn sống mãi trong tâm trí nhân gian. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, núi Hồng Lĩnh vẫn sừng sững uy nghi như hàng triệu năm trước, trấn giữ phong ba cho vùng đất Hà Tĩnh. Núi Hồng Lĩnh là điểm du lịch thiên nhiên, vì thế du khách có thể đặt chân tới đây bất cứ khi nào. Mỗi một mùa sẽ mang tới vẻ đẹp riêng biệt, giúp bạn có những trải nghiệm khác nhau.
Mùa thu là thời điểm lý tưởng để lên kế hoạch du lịch núi Hồng Lĩnh
Tuy nhiên, với kinh nghiệm du lịch Hà Tĩnh, thì tốt nhất nên tới đây vào mùa thu, nhiệt độ mát mẻ, cây cối thiên nhiên thay lá, giống như khoác lên mình một chiếc áo vàng nhuộm. Thời điểm này rất thích hợp cho những ai yêu thích sự nhẹ nhàng, lãng mạn. Bên cạnh đó, mùa thu cũng là thời gian ít xuất hiện mưa bất chợt, giúp hành trình khám phá núi Hồng Lĩnh được thuận lợi hơn.
