Doanh nghiệp SME dễ 'sập bẫy' khi vay vốn từ quỹ đầu tư nước ngoài với lãi suất cao, điều kiện ngặt nghèo

SME đối diện “cái bẫy” vốn ngoại

Chia sẻ tại hội nghị chuyên đề “Khung pháp lý và giải pháp huy động vốn cho doanh nghiệp”, sáng 14/8, từ góc độ cơ quan điều phối tranh chấp, luật sư Vũ Ánh Dương – Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký VIAC, cho biết tranh chấp trong lĩnh vực tài chính, ngân hàng đang gia tăng nhanh chóng, không chỉ về số lượng mà còn về mức độ phức tạp. Nguyên nhân đến từ đặc thù chuyên môn sâu, kỹ thuật phức tạp cùng với những thay đổi liên tục của chính sách pháp luật.

“Trong bối cảnh chính sách kinh tế biến động mạnh, dự báo số vụ tranh chấp trong lĩnh vực huy động vốn sẽ còn tiếp tục tăng”, ông Dương nhấn mạnh.

Ở lĩnh vực chứng khoán, TS Tạ Thanh Bình – Tổng giám đốc Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam (VSDC), Trọng tài viên VIAC, nhìn nhận thị trường chứng khoán Việt Nam đang mở ra nhiều cơ hội mới cho doanh nghiệp trong việc huy động vốn quy mô lớn, chi phí hợp lý. Song, doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) vẫn khó tiếp cận dòng vốn chất lượng do thiếu nền tảng quản trị, minh bạch và thông tin đáng tin cậy.

Rủi ro xuất phát từ cả hai phía. Doanh nghiệp thường vướng các vi phạm như sử dụng vốn sai mục đích, chậm hoàn vốn, không đảm bảo lợi suất cam kết. Trong khi đó, nhà đầu tư cá nhân lại thiếu kiến thức và kinh nghiệm, dễ ký kết các hợp đồng không rõ ràng, thậm chí rơi vào tình huống hợp đồng vô hiệu.

Phân tích sâu về rủi ro khi doanh nghiệp tìm đến quỹ đầu tư nước ngoài, luật sư Phan Hoài Nam – Tổng giám đốc W&A Consulting & Law Firm, Trọng tài viên VIAC, cho biết, các SME ngày càng có xu hướng tìm đến các quỹ ngoại để bổ sung vốn. Tuy nhiên, thực tế đây lại là kênh huy động tiềm ẩn rủi ro lớn.

Cụ thể, lãi suất và chi phí vay từ quỹ đầu tư nước ngoài thường cao hơn nhiều so với vay ngân hàng. Các điều khoản hợp đồng ngặt nghèo, đi kèm các cam kết chặt chẽ về quản trị, báo cáo, mục đích sử dụng vốn, trong khi nhiều SME khó đáp ứng tiêu chuẩn mà quỹ đưa ra, từ minh bạch tài chính đến năng lực quản lý, dẫn tới nguy cơ tranh chấp, đổ vỡ hợp đồng.

“Không ít SME do thiếu hiểu biết, nóng vội cần vốn mà rơi vào tình huống bất lợi, thậm chí mất quyền kiểm soát khi ký kết hợp đồng với các quỹ ngoại”, ông Nam cảnh báo.

Tiếp cận vốn từ quỹ đầu tư nước ngoài ngày càng phổ biến với SME, nhưng chi phí cao và điều kiện ngặt nghèo buộc doanh nghiệp phải cân nhắc thận trọng.

Thị trường quỹ: Trụ cột mới nếu có chính sách phù hợp

Ở chiều ngược lại, nhiều chuyên gia cho rằng khung pháp lý đang dần được hoàn thiện, tạo môi trường huy động vốn minh bạch và hiệu quả hơn.

Theo luật sư Vũ Ánh Dương, việc Quốc hội thông qua Nghị quyết 222/2025/QH15 về Trung tâm Tài chính quốc tế tại Việt Nam sẽ tạo bước ngoặt, hình thành môi trường pháp lý thuận lợi, tiệm cận thông lệ quốc tế, từ cơ chế giải quyết tranh chấp đến chính sách ưu đãi thu hút vốn.

Các quy định mới trong lĩnh vực chứng khoán thời gian qua đã tăng cường bảo vệ nhà đầu tư, đồng thời buộc doanh nghiệp phải nâng cao năng lực quản trị và tuân thủ chuẩn mực phát hành cổ phiếu, trái phiếu. Việc siết chặt điều kiện chào bán ra công chúng, quy định nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp và cơ chế chào bán riêng lẻ sẽ góp phần minh bạch hóa thị trường, hạn chế tình trạng phát hành tràn lan.

Nhiều doanh nghiệp Việt đang lên kế hoạch huy động vốn thông qua phát hành cổ phiếu, trái phiếu để mở rộng sản xuất, đầu tư công nghệ và thâm nhập thị trường mới. Bà Mã Thanh Loan – CEO Auxesia Holdings, Phó Chủ tịch Thường trực Câu lạc bộ Doanh nghiệp tư vấn TP Hồ Chí Minh, nhìn nhận, thị trường quỹ đầu tư tại Việt Nam sẽ tăng trưởng mạnh nếu Nhà nước có chính sách hỗ trợ phù hợp.

Bà đề xuất nên ưu đãi thuế, phí cho cả nhà đầu tư cá nhân và tổ chức; Khuyến khích phát triển các sản phẩm quỹ đa dạng; Hướng dòng tiền từ đầu cơ ngắn hạn sang đầu tư chuyên nghiệp, dài hạn.

“Nếu được định hướng và hỗ trợ đúng cách, thị trường quỹ có thể trở thành trụ cột quan trọng của thị trường vốn Việt Nam, góp phần giải quyết bài toán vốn cho doanh nghiệp”, bà Loan khẳng định.