Giá lương thực thế giới năm 2022 khó hạ nhiệt

COVID-19 đã tác động trực quan ngược đến giá thực phẩm thế giới. Vào đầu năm 2020, khi phần lớn thế giới rơi vào tình trạng đóng cửa, người ta lo ngại rằng việc tích trữ và đóng cửa biên giới sẽ khiến giá cả tăng lên nhưng thời điểm đó giá cả hầu như không nhúc nhích. Tuy nhiên chỉ vài tháng sau, khi đại dịch có vẻ dịu đi ở các nước phát triển và các nền kinh tế mở cửa trở lại, giá cả bắt đầu tăng nhanh một cách đáng báo động.

Theo thông tin từ Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc. Vào tháng 5/2021, giá cả đã đạt đến điểm cao nhất kể từ năm 2011, sau khi tăng 40% trong 12 tháng.

Vào năm 2022, rất ít khả năng giá sẽ hạ nhiệt do nhiều nguyên nhân. Một yếu tố chính giải thích sự bùng nổ là đợt bùng phát dịch tả lợn ở Trung Quốc vào năm 2018, khiến đàn lợn của nước này giảm một nửa. Điều đó buộc nước này phải nhập khẩu nhiều thịt lợn và các nguồn cung cấp protein thay thế (chủ yếu là thịt gia cầm và cá), cùng với ngũ cốc để làm thức ăn cho chúng trong suốt năm 2019 và 2020, làm giảm dự trữ toàn cầu. Việc tái đàn tiếp theo dường như gần kết thúc vào giữa năm 2021, nhưng bằng chứng cho thấy dịch bệnh đã lây lan trở lại đang làm dấy lên lo ngại về một đợt tiêu hủy khác. Những nghi ngờ đó sẽ vẫn tồn tại vào năm 2022, giúp thị trường lương thực luôn biến động.

Một yếu tố khác là hàng loạt trục trặc hậu cần gây ra bởi sự mở cửa nhanh chóng trở lại của thương mại quốc tế vào thời điểm Covid-19 vẫn đang thúc đẩy hoạt động ở những điểm nghẽn quan trọng. Tình trạng thiếu container, cũng như việc nhiều máy bay chở khách tiếp tục hạ cánh, thường chở những thực phẩm tinh vi nhất, có nghĩa là việc vận chuyển trái cây tươi và rau quả vẫn còn khó khăn.

Các mặt hàng chủ lực như ngũ cốc và đường được vận chuyển bằng số lượng lớn trên những con tàu khổng lồ, nhưng sức chứa ở đó cũng có hạn. Điều đó không giúp được gì khi giá dầu đã tăng trở lại, thúc đẩy lạm phát ở mọi thứ, từ phân bón, hóa chất đến chi phí vận chuyển trên các cánh đồng và đại dương. Trong năm tới, những yếu tố này có thể giảm bớt, nhưng chỉ dần dần.

Vào đầu năm 2021, giá đã tăng một phần do hạn hán ở các vùng sản xuất ngũ cốc ở Bắc và Nam Mỹ. Điều kiện trồng trọt và thu hoạch được cải thiện trong suốt cả năm nhưng các nhà khoa học hiện nay cho rằng khả năng cao sẽ xảy ra một La Niña khác - một sự kiện thời tiết thuộc loại đã làm xáo trộn các mô hình khí hậu một năm trước - trong mùa đông. Trong khi đó, các thiên tai xảy ra thường xuyên hơn do biến đổi khí hậu, chẳng hạn như lũ lụt và cháy rừng (trong đó có rất nhiều vào năm 2021), có thể làm ảnh hưởng nghiêm trọng hơn đến hoạt động sản xuất bánh mì của thế giới trong thời gian này.

Tuy nhiên, trừ trường hợp xấu nhất, thế giới sẽ không có lý do gì để hoảng sợ. Bất chấp lạm phát gần đây, giá cả có thể sẽ vẫn ở dưới mức đỉnh đạt được trong năm 2007 - 2008, khi một cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu gây ra bạo loạn trên khắp thế giới. Hầu hết các quốc gia đã tránh xa các biện pháp bảo hộ - cấm xuất khẩu và tích trữ - đã làm bùng phát cuộc khủng hoảng hồi đó. Và phần lớn thực phẩm mà mọi người tiêu thụ đã qua chế biến, có nghĩa là chi phí nguyên liệu thô cao hơn thường được hấp thụ một phần bởi những người vận chuyển, chế biến ở mỗi bước.

Nhưng các mặt hàng nông nghiệp kém chất lượng hơn vẫn sẽ gây ra tác hại lớn ở các nước đang phát triển, bởi vì dân số các nước này ăn ít thực phẩm chế biến hơn nhiều: nhiều trứng và ngũ cốc thô, ít thanh socola và đồ ăn sẵn. Và biên độ chế biến ở đó thường mỏng hơn. Tác hại sẽ trở nên trầm trọng hơn bởi các vấn đề khác mà các nước nghèo phải gánh chịu nặng nề nhất, chẳng hạn như đồng nội tệ mất giá, các hạn chế và gián đoạn liên quan đến đồng tiền, và mất thu nhập hộ gia đình vì đại dịch và tác động xung quanh.

Một biện pháp khắc phục hiệu quả là tiêm vắc xin, để các nền kinh tế bên ngoài thế giới giàu có có thể mở cửa tốt trở lại và thu nhập của họ bắt đầu tăng trở lại. Triển vọng cho sự tiến bộ đó vẫn còn chưa chắc chắn.