Giá vàng bứt phá, vượt xa kỷ lục 1980: 'Lá chắn' giữa bão lạm phát và bất ổn toàn cầu

Kể từ đầu năm đến nay, giá vàng đã liên tục lập đỉnh, thiết lập hơn 30 kỷ lục. Đặc biệt, đợt tăng giá gần đây đã đưa giá vượt qua đỉnh của ngày 21/01/1980, khi vàng đạt 850 USD/ounce. Nếu tính đến lạm phát qua nhiều thập kỷ, con số đó tương đương khoảng 3.590 USD/ounce. Dù đây là một mục tiêu thay đổi tùy cách tính, giới phân tích và nhà đầu tư đều đồng thuận rằng giá vàng đã chính thức vượt đỉnh của năm 1980, củng cố thêm vai trò truyền thống của vàng như một công cụ phòng hộ chống lạm phát và suy yếu tiền tệ.

“Vàng là một loại tài sản rất đặc biệt nhờ bề dày lịch sử đóng vai trò công cụ chống lạm phát trong suốt hàng trăm, thậm chí hàng nghìn năm”, ông Robert Mullin, Giám đốc danh mục tại Marathon Resource Advisors, nhận định. “Chúng ta đang bước vào giai đoạn có lý do chính đáng để lo ngại về mức chi tiêu thâm hụt, cũng như đặt câu hỏi về mức độ ưu tiên và quyết tâm thực sự của các ngân hàng trung ương trong việc chống lạm phát”.

Kim loại quý này đã tăng gần 40% trong năm nay, khi Tổng thống Donald Trump cắt giảm thuế, mở rộng chiến tranh thương mại toàn cầu và tìm cách gia tăng ảnh hưởng chưa từng có đối với Cục Dự trữ Liên bang (Fed). Đợt bán tháo đồng USD và trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn dài phản ánh sự suy giảm khẩu vị đối với tài sản Hoa Kỳ, đồng thời dấy lên nghi ngờ liệu nợ công Mỹ còn giữ được vai trò nơi trú ẩn an toàn trong khủng hoảng hay không.

Khi vàng đạt mức 850 USD vào tháng 1/1980, Hoa Kỳ khi đó đang đối mặt với đồng tiền suy yếu, lạm phát tăng vọt và suy thoái kinh tế. Giá vàng đã tăng gấp đôi chỉ trong vòng hai tháng, sau khi Tổng thống Jimmy Carter ra lệnh phong tỏa tài sản Iran nhằm đáp trả khủng hoảng con tin tại Tehran, khiến một số ngân hàng trung ương nước ngoài gia tăng lo ngại về việc nắm giữ tài sản bằng USD.

“Vàng chỉ đang phản ánh sự nhận thức trở lại rằng lạm phát có thể, và vẫn đang là một vấn đề, nhưng đồng thời còn thể hiện sự bất ổn của thế giới”, bà Carmen Reinhart, cựu Kinh tế trưởng và Phó Chủ tịch cấp cao của Nhóm Ngân hàng Thế giới, cho biết. “Vai trò của vàng như một công cụ phòng hộ lạm phát từng được khẳng định trong thập niên 1970 và 1980, nhưng cần nhìn xa hơn: vàng luôn đóng vai trò quan trọng mỗi khi bất ổn xuất hiện”.

So với đợt tăng thẳng đứng vào năm 1980 - và sự sụp đổ sau đó - đà tăng hiện nay diễn ra ít biến động hơn nhiều. Một phần là bởi thị trường hiện nay thanh khoản cao hơn, dễ tiếp cận hơn, đồng thời thu hút được nhiều nhóm nhà đầu tư đa dạng hơn, những người đang bù đắp sự suy yếu của các kênh đầu tư truyền thống.

Nhờ đà tăng mạnh, giá trị vàng nắm giữ tại các kho ở London đã vượt mốc 1 nghìn tỷ USD lần đầu tiên trong tháng trước, đồng thời vượt qua đồng euro để trở thành tài sản dự trữ lớn thứ hai trong kho dự trữ ngoại hối của các ngân hàng trung ương toàn cầu.

Ông Grant Sporre, Giám đốc toàn cầu bộ phận kim loại và khai khoáng tại Bloomberg Intelligence, đã điều chỉnh lại mô hình phân tích để tính đến nhiều yếu tố thúc đẩy đà tăng của vàng. Kết quả cho thấy vàng đang được định giá cao so với mức lịch sử, ngoại trừ một điểm then chốt: so với cổ phiếu Mỹ, vàng vẫn rẻ. Ông cho rằng giá có thể tiếp tục leo thang nếu thị trường chứng khoán bắt đầu chao đảo.

“Vàng có thể đắt đỏ đến mức ‘nhức mắt’, nhưng thị trường sẵn sàng trả giá để có được sự bảo hiểm đó”, ông Sporre nhận xét.

Sự trở lại của vàng

Đây là một sự trở lại ấn tượng đối với loại tài sản từng bị nhiều ngân hàng trung ương xem nhẹ trong suốt thập niên 1990 và 2000, khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, khu vực đồng euro ra đời, và Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), mở ra một kỷ nguyên toàn cầu hóa dưới sự dẫn dắt của đồng USD. Khi thị trường chứng khoán bùng nổ, nhiều nhà đầu tư tư nhân cũng quay lưng với vàng.

Lần này, nhiều ngân hàng trung ương lại tiếp tục mua vàng để đa dạng hóa dự trữ ngoại hối khỏi đồng USD, cũng như bảo vệ trước nguy cơ trừng phạt nhắm vào các đối thủ của Hoa Kỳ. Giá vàng đã gần như tăng gấp đôi kể từ khi Nga xâm lược Ukraine và các tài sản ở nước ngoài của Điện Kremlin bị phong tỏa, với đà tăng lan rộng khi các nhà đầu tư tổ chức đẩy mạnh mua vào sau lễ nhậm chức của ông Trump.

Những đợt mua vàng bất chợt tại Trung Quốc và sự hồi sinh của các quỹ ETF - vốn giúp vàng dễ tiếp cận hơn với nhà đầu tư cá nhân - cũng đóng vai trò hỗ trợ.

“Sự dịch chuyển từ một thế giới đơn cực sang đa cực đã thúc đẩy cách nhìn nhận vàng như một loại tài sản mà các ngân hàng trung ương muốn nắm giữ”, ông Greg Sharenow, Giám đốc danh mục tại Pacific Investment Management Co., nhận định. “Các cá nhân siêu giàu cũng đang nhìn nhận tương tự, và vàng đã trở thành bên hưởng lợi lớn nhờ xu thế đa dạng hóa tài sản”.

Trong hai tuần qua, giá vàng lại tăng bùng nổ, vượt xa mức đỉnh kỷ lục danh nghĩa từng được ghi nhận hồi tháng Tư, sau giai đoạn đi ngang. Đợt bứt phá mới nhất diễn ra trong bối cảnh giới đầu tư trên toàn thị trường đặt cược rằng Fed sẽ sớm bắt đầu cắt giảm lãi suất để ngăn chặn suy giảm việc làm và nguy cơ suy thoái.

Về mặt lịch sử, việc cắt giảm lãi suất thường thúc đẩy sức hấp dẫn của vàng so với các tài sản sinh lợi suất như trái phiếu Kho bạc, đồng thời gây áp lực lên đồng USD. Và với việc ông Trump đang tiến hành một cuộc tấn công chưa từng có vào tính độc lập của Fed, phe “vàng” ngày càng tin rằng ngân hàng trung ương có thể buộc phải giảm lãi suất mạnh tay, ngay cả khi rủi ro lạm phát gia tăng.

Những động lực tương tự cũng từng xuất hiện vào đầu thập niên 1970 - khi đồng USD lao dốc do Tổng thống Richard Nixon gây sức ép để Fed duy trì lãi suất thấp bất chấp rủi ro lạm phát. Điều đó đã châm ngòi cho đợt tăng vọt khổng lồ của vàng, được tiếp sức thêm bởi hai cú sốc dầu mỏ trong thập kỷ đó, cuối cùng đưa giá lên đỉnh 850 USD.

“Tôi đã đọc được những gì đang xảy ra: mọi quốc gia đều gia tăng nợ, mọi quốc gia đều in tiền và phá giá đồng tiền của mình”, ông Jim Rogers, nhà đồng sáng lập Quỹ Quantum cùng ông George Soros, chia sẻ về lý do ông bắt đầu mua vàng từ đầu thập niên 1970. “Và tôi cũng biết đủ để nhận ra rằng vàng và bạc là cách bảo vệ bản thân trong những thời điểm như vậy”.