'Hải sản nhà giàu' của Việt Nam được thị trường Trung Quốc ráo riết săn đón, khiến cả Canada và Mỹ bị bỏ xa

Tôm hùm vẫn là điểm sáng nổi bật nhất trong bức tranh xuất khẩu thủy sản Việt Nam năm 2025, nhờ sự tăng trưởng mạnh mẽ từ thị trường Trung Quốc.

Theo số liệu thống kê của Cục Hải quan, xuất khẩu tôm hùm của Việt Nam tiếp tục bùng nổ trong tháng 10, đạt 93 triệu USD, tăng 75% so với cùng kỳ năm ngoái. Lũy kế 10 tháng năm 2025, loại “hải sản nhà giàu” này thu về 712 triệu USD, tăng vọt 135% so với cùng kỳ 2024 - mức tăng hiếm có đối với một nhóm thủy sản đơn lẻ.

Trong đó, tôm hùm xanh vẫn giữ vai trò chủ lực khi chiếm tới 98% tổng kim ngạch xuất khẩu, đạt 700 triệu USD và tăng 141% sau 10 tháng.

Trung Quốc và Hồng Kông tiếp tục là động lực tăng trưởng quan trọng nhất của ngành tôm hùm Việt Nam. Trong 10 tháng, xuất khẩu sang thị trường này đạt 702 triệu USD, tăng 135% và chiếm gần như toàn bộ kim ngạch của ngành. Đà tăng trưởng này nối tiếp giai đoạn bùng nổ từ năm 2024, khi kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc tăng từ 141 triệu USD năm 2023 lên 404 triệu USD năm 2024, tương đương 186%.

Theo số liệu tham khảo từ nguồn của Trung Quốc, quốc gia này nhập gần 49.900 tấn tôm hùm trong ba quý đầu năm, tăng 13%. Tuy nhiên, lượng nhập khẩu từ Canada giảm tới 39% do gánh nặng thuế tổng cộng 32%, trong khi tôm hùm Mỹ giảm 10% vì mức thuế 17% và áp lực cạnh tranh ngày càng lớn. Ngược lại, Việt Nam nổi lên như nguồn cung hưởng lợi nhất khi Trung Quốc nhập hơn 17.365 tấn tôm hùm Việt Nam, gấp gần ba lần cùng kỳ và đạt giá trị 556 triệu USD.

Lợi thế thuế quan là một yếu tố quyết định. Tôm hùm Việt Nam không bị áp thuế như Canada và Mỹ, giúp giá bán cạnh tranh hơn đáng kể.

Bên cạnh đó, địa lý gần mang lại lợi thế lớn trong vận chuyển hàng sống, giúp giảm hao hụt và chi phí. Một yếu tố khác là các vùng nuôi tôm hùm lớn đã phục hồi sản lượng tốt trong những năm gần đây, tạo nền tảng để Việt Nam đáp ứng nhu cầu tăng mạnh từ thị trường.

Tuy nhiên theo VASEP, dù xuất khẩu tăng mạnh, người nuôi trong nước vẫn đối mặt với nhiều khó khăn. Giá tôm hùm từng giảm mạnh do nguồn cung vượt cầu sau mùa lễ Tết, cùng với cạnh tranh gay gắt từ Australia, Canada, Mỹ và các nước Đông Nam Á như Philippines, Indonesia hay Malaysia, đã tạo áp lực rất lớn lên giá thu mua trong nước. Khi Trung Quốc dỡ lệnh cấm đối với tôm hùm Australia, thị phần của Việt Nam càng chịu sức ép lớn hơn.

Song song với yếu tố giá, thị trường Trung Quốc đang siết chặt các quy định về chất lượng và đăng ký cơ sở chế biến. Nếu các quy định mới như Lệnh 280 được áp dụng sớm và nghiêm ngặt, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến xuất khẩu, nhất là với mặt hàng tươi sống.

Những ngày cuối tháng 11 vừa qua, vùng nuôi trọng điểm tại Đắk Lắk (Phú Yên cũ), đặc biệt là vịnh Xuân Đài, chịu thiệt hại lớn do mưa lũ. Nước ngọt đổ ra vịnh khiến tôm hùm sốc nước chết hàng loạt; nhiều hộ mất gần như toàn bộ số lồng, phải bán tháo với giá giảm hơn một nửa vì thiếu đá bảo quản. Với hơn 27.000 lồng nuôi, khu vực này là một trong những vùng cung cấp tôm hùm quan trọng nhất cả nước.

Với tình hình trên, VASEP nhận định, trong ngắn hạn, các doanh nghiệp xuất khẩu có thể chưa chịu tác động lớn vì nguồn hàng cho các hợp đồng cuối năm đã được chuẩn bị trước.

Tuy nhiên, về trung hạn, thiệt hại đối với tôm hùm sắp thu hoạch có thể khiến nguồn cung đầu năm 2026 suy giảm đáng kể, tạo biến động giá và ảnh hưởng tới khả năng duy trì tốc độ tăng trưởng xuất khẩu hiện tại.

Theo đánh giá của VASEP, nhu cầu của Trung Quốc được dự báo duy trì ở mức cao trong những tháng cuối năm và giai đoạn chuẩn bị Tết Nguyên đán, tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu tôm hùm Việt Nam.

Tuy vậy, những cảnh báo từ phía Trung Quốc về siết chặt thủ tục kiểm nghiệm, cùng với yêu cầu cao hơn về truy xuất nguồn gốc, có thể tạo ra những điểm nghẽn. Nếu quy định mới được triển khai mạnh, thời gian kiểm tra kéo dài hoặc chi phí tăng, xuất khẩu tôm hùm có thể bị ảnh hưởng ngay lập tức.