Hầm xuyên núi dài nhất Việt Nam: 20 năm vận hành bền bỉ, giúp rút ngắn thời gian qua con đèo hiểm trở từ 1 giờ xuống 10 phút

Đèo Hải Vân nằm giữa TP. Đà Nẵng và TP. Huế, từ lâu được mệnh danh là "thiên hạ đệ nhất hùng quan". Tuy nhiên, cung đường đèo dài gần 21km với những khúc cua tay áo dốc lớn, quanh co hiểm trở, đặc biệt vào mùa mưa bão, đã trở thành nỗi ám ảnh của giới tài xế. Những năm 1980 - 1990, nơi đây còn được gọi là "điểm tử thần" khi tai nạn liên tiếp xảy ra, gây ách tắc giao thông dù lưu lượng chỉ khoảng 1.000 phương tiện mỗi ngày.

Để giải quyết tình trạng nguy hiểm và thúc đẩy phát triển giao thông trên tuyến huyết mạch Bắc – Nam, Chính phủ đã nghiên cứu dự án hầm đường bộ xuyên đèo Hải Vân từ năm 1996. Đến năm 1998, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt dự án hầm Hải Vân với tổng mức đầu tư hơn 250 triệu USD, sử dụng vốn vay từ Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JBIC) cùng vốn đối ứng trong nước.

Ngày 27/8/2000, hầm đường bộ Hải Vân chính thức được khởi công. Công trình gồm hầm chính dài 6,28km với 2 làn xe, hầm cứu nạn song song dài 4,7m cùng hệ thống đường dẫn, tổng chiều dài toàn tuyến hơn 12km. Đây cũng là dự án hạ tầng quy mô lớn đầu tiên tại Việt Nam áp dụng công nghệ NATM - phương pháp đào hầm hiện đại, tiên tiến của Áo.

Trong quá trình thi công, dự án gặp nhiều sự cố nghiêm trọng. Chỉ 5 tháng sau ngày khởi công, đoạn đầu hầm phía Nam bị sạt lở do nền đất yếu, khiến hơn 600m3 đất đá, trong đó có tảng đá nặng hơn 20 tấn, rơi xuống lòng hầm. Công ty Kend Tunneling (Mỹ) được thuê xử lý với chi phí 1 triệu USD nhưng sau một tuần phải rút lui, sau đó Tổng công ty Sông Đà đã khắc phục thành công với chi phí chỉ bằng một phần ba dự kiến.

Tháng 3/2001, hầm thông gió phía Bắc tiếp tục gặp sự cố nước từ khe nứt đổ xuống gây sập, song các kỹ sư Việt Nam đã kịp thời áp dụng công nghệ mới để xử lý. Sau hơn 36 tháng thi công, ngày 30/10/2003 hầm được thông kỹ thuật với độ sai số chỉ 2,5cm, thấp hơn nhiều so với mức cho phép 10cm, và đến ngày 5/6/2005 chính thức khánh thành.

Với tổng mức đầu tư hơn 127 triệu USD, hầm Hải Vân trở thành hầm đường bộ lớn nhất Việt Nam, dài nhất Đông Nam Á và nằm trong nhóm 30 hầm hiện đại nhất thế giới tại thời điểm thông xe. Công trình đã rút ngắn thời gian di chuyển từ gần 1 giờ đường đèo xuống chỉ còn 6-10 phút, quãng đường qua đèo giảm xuống hơn 10km, đồng thời loại bỏ triệt để các "điểm đen" giao thông, giảm chi phí nhiên liệu và hư hỏng phương tiện. Trung bình mỗi ngày có khoảng 6.500 lượt xe qua hầm, dịp Lễ Tết con số này có thể tăng gấp đôi, minh chứng rõ rệt cho hiệu quả vượt trội của công trình.

Tuy nhiên, trước áp lực lưu lượng ngày càng lớn, tháng 4/2016 Bộ Giao thông Vận tải đã chấp thuận cho Công ty CP Đèo Cả triển khai hầm Hải Vân 2 dài 6,292km, nằm song song với hầm số 1. Dự án có tổng mức đầu tư khoảng 7.300 tỷ đồng, bao gồm nâng cấp hầm cũ và xây dựng hầm mới. Đây là một trong những công trình phức tạp bậc nhất khi vừa phải đảm bảo tiến độ thi công, vừa giữ an toàn tuyệt đối cho hầm số 1 đang khai thác.

Ngày nay, hầm đường bộ Hải Vân không chỉ là biểu tượng của năng lực "khai sơn phá thạch" của các kỹ sư Việt Nam, mà còn là minh chứng cho bước tiến vượt bậc trong xây dựng hạ tầng giao thông. Từ một "điểm tử thần" của miền Trung, nơi đây đã trở thành công trình hạ tầng hiện đại bậc nhất Đông Nam Á, góp phần thúc đẩy giao thương, phát triển du lịch và khẳng định vị thế của Việt Nam trong lĩnh vực xây dựng công trình ngầm quy mô lớn.