Hiểm họa khó lường trên bầu trời từ tín hiệu GPS giả mạo: 'Chiến tranh điện tử' khiến rủi ro hàng không tăng đột biến
Hàng nghìn chuyến bay thương mại bị ảnh hưởng mỗi ngày bởi những tín hiệu GPS giả từ các vùng chiến sự trên toàn thế giới.
Cơ trưởng Dan Carey của hãng American Airlines không thể ngờ rằng thiết bị buồng lái lại báo động sai khi cảnh báo “kéo lên!” vang lên trong lúc chiếc Boeing 777 của ông bay qua Pakistan vào tháng 3, ở độ cao 32.000 feet, cao hơn hẳn mọi địa hình bên dưới.
Cảnh báo này là kết quả của một dạng "chiến tranh điện tử" mà hàng trăm phi công dân sự phải đối mặt mỗi ngày: tín hiệu GPS giả mạo.
Mặc dù đây là cảnh báo sai, nhưng vẫn phản ánh thực trạng rằng các tín hiệu giả do quân đội sử dụng để vô hiệu hóa máy bay không người lái và tên lửa đang dần xâm nhập vào hệ thống điều khiển của máy bay thương mại và các chuyến bay quốc tế.
“Điều đó đáng lo ngại, nhưng không bất ngờ, vì chúng tôi đang bay ở độ cao an toàn", Cơ trưởng Carey chia sẻ. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng nếu động cơ gặp sự cố hoặc xảy ra tình huống khẩn cấp vào thời điểm đó, “tình hình có thể cực kỳ nguy hiểm.”
Tín hiệu GPS giả mạo đang lan rộng ra khỏi các khu vực xung đột tại Ukraine và Trung Đông, gây nhầm lẫn cho hệ thống dẫn đường và an toàn trong buồng lái, đồng thời làm phi công máy bay thương mại mất tập trung khi điều khiển.
Các cuộc tấn công GPS giả mạo đã bắt đầu ảnh hưởng mạnh đến nhiều chuyến bay thương mại từ khoảng một năm trước. Theo các phi công và chuyên gia hàng không, số lượng chuyến bay bị ảnh hưởng mỗi ngày đã tăng từ vài chục chuyến vào tháng 2 lên hơn 1.100 chuyến vào tháng 8, theo phân tích của SkAI Data Services và Đại học Khoa học Ứng dụng Zurich.
Sự phụ thuộc quá mức của các máy bay hiện đại vào GPS khiến các tín hiệu giả có thể dễ dàng lan truyền qua các hệ thống buồng lái, dẫn đến trục trặc kéo dài trong vài phút hoặc thậm chí suốt chuyến bay.
Các quan chức an toàn hàng không cho biết mặc dù GPS giả mạo đã gây gián đoạn một số chuyến bay, nhưng chưa tạo ra rủi ro lớn cho an toàn bay khi phân tán sự chú ý của phi công trong những tình huống quan trọng.
Ken Alexander, nhà khoa học trưởng về định vị vệ tinh của Cục Hàng không Liên bang (FAA), phát biểu tại một diễn đàn phi công ở Washington D.C rằng: “Nếu một chiếc máy bay gặp sự cố do khối lượng công việc phát sinh từ những vấn đề này, kết hợp với tình huống khẩn cấp, thì đó sẽ là một thảm họa.”
OpsGroup, một tổ chức an toàn hàng không, đã ghi nhận nhiều sự cố liên quan đến tín hiệu GPS giả mạo. Đáng chú ý có vụ một máy bay phản lực tư nhân suýt bay vào không phận Iran do bị đánh lạc hướng vào tháng 9/2023. Nhiều sự cố khác cũng được báo cáo, bao gồm việc hủy hạ cánh và trục trặc thiết bị trên các chuyến bay thương mại.
Giáo sư Todd Humphreys từ Đại học Texas tại Austin cho biết, lượng tín hiệu GPS giả đã tăng mạnh trong 6 tháng qua, chủ yếu xuất phát từ các thiết bị chiến tranh điện tử tại Nga, Ukraine và Israel. Mặc dù các chuyến bay dân sự không phải mục tiêu trực tiếp, tình trạng này vẫn gây lo ngại cho phi công thương mại.
"Phi công đang phải đảm nhận nhiệm vụ kép trong buồng lái, với GPS gây thêm áp lực và phân tán chú ý," giáo sư Humphreys nhấn mạnh.
Các hãng hàng không lớn như United Airlines và American Airlines đang xem xét quy trình mới cho phép phi công thiết lập lại hệ thống khi phát hiện dữ liệu GPS bất thường. Tuy nhiên, việc này vẫn gây tranh cãi do các rủi ro tiềm ẩn như sự cố điện hoặc yêu cầu phi công rời vị trí điều khiển.
Christopher Behnam, cựu cơ trưởng Boeing 777 của United Airlines, chia sẻ kinh nghiệm thường xuyên đối mặt với nhiễu GPS khi bay vào Trung Đông: "Chúng tôi được đào tạo cho những tình huống này, vì vậy cần bình tĩnh và tuân thủ quy trình".
Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng khi phi công phải dựa vào GPS để hạ cánh trong điều kiện tầm nhìn hạn chế, việc giả mạo tín hiệu "có thể trở nên cực kỳ nguy hiểm".
Theo Wall Street Journal
Bầu trời ‘biến động’: Hàng loạt hãng hàng không hủy chuyến bay đến Trung Đông, có một hãng châu Á
Máy bay bất ngờ gặp nhiễu động dữ dội, đột ngột hạ độ cao gần 8m khiến 7 người bị thương
