“Hoá giải” thách thức tăng trưởng cuối năm

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê 5 tháng đầu năm 2023 CPI tăng bình quân 3,55% so với cùng kì năm trước. Lạm phát cơ bản tăng 4,83% cao hơn mức bình quân chung.

Bán lẻ 5 tháng đầu năm 2023 tăng 12,6 % so với cùng kì năm trước, đó là một con số đáng khích lệ trong điều kiện còn nhiều khó khăn để khai thác tối đa sức mua của thị trường. Ảnh: Quốc Tuấn

Qua diễn biến tình hình 5 tháng cho chúng ta thấy có một số xu hướng chung về giá cả. Đó là, chỉ số giá có xu hướng giảm dần, tháng 1/2023 tăng 4,89%, tháng 2 tăng 4,31%, tháng 3 tăng 3,55%, tháng 4 tăng 2,81% và tháng 5 tăng 2,43%.

Doanh số bán lẻ là nhiệm vụ trọng tâm

Nguyên nhân chính do giá xăng dầu giảm theo giá thế giới, xăng dầu giảm 5,18% trong tháng 2 và giảm mạnh 8,94% trong tháng 5, tính chung 5 tháng xăng dầu giảm 5,27%, với giá ga cũng giảm 8,51%. Ở chiều ngược lại, một số nhóm làm cho CPI tăng như giáo dục bình quân 5 tháng tăng 8,39% so với cùng kì do học phí tăng ở một số địa phương.

Nhà ở và vật liệu xây dựng tăng 6,82% do giá nguyên vật liệu tăng. Du lịch tăng 4,03% do nhu cầu du lịch đã bắt đầu vào vụ. Các mặt hàng thực phẩm tăng 3,9% chủ yếu tăng trong dịp Tết vừa qua, ngoài ra giá gạo trong nước tăng do gia xuất khẩu tăng.

Tóm lại, giá cả 5 tháng đầu năm có xu hướng giảm nhiều hơn tăng, nhất là xu hướng giảm của những mặt hàng là đầu vào của toàn xã hội, nếu giá cả tiếp tục diễn biến theo chiều hướng của 5 tháng qua thì có lợi cho tiêu dùng và sản xuất trong nước. Mặt khác, chúng ta đều biết nói đến giá cả không thể không nói đến bán lẻ trong 5 tháng vừa qua, đồng thời tiêu dùng là một trong 3 trụ cột chính của nền kinh tế bên cạnh xuất khẩu, đầu tư và tiêu dùng.

Nếu kích thích được tiêu dùng tăng doanh số bán lẻ sẽ có lợi cho vòng 2 của sản xuất, khi sản xuất đã phát triển sẽ phát sinh thu nhập và sức mua xã hội, đó là một vòng tuần hoàn tất yếu đem lại những lợi thế trước mắt và lâu dài cho nền kinh tế của đất nước.

Theo Tổng cục Thống kê, bán lẻ 5 tháng đầu năm 2023 tăng 12,6 % so với cùng kì năm trước, đó là một con số đáng khích lệ trong điều kiện còn nhiều khó khăn để khai thác tối đa sức mua của thị trường.

Theo chiến lược phát triển bán lẻ của Bộ Công Thương, đến năm 2025 tầm nhìn đến năm 2035, bán lẻ Việt Nam phải đạt được mức tăng trưởng bình quân từ 13% đến 14%/năm. Chính vì vậy, với những kết quả đã đạt được vừa qua là cố gắng, nhưng vẫn còn những hạn chế nhất định làm cho chúng ta chưa hài lòng, trong giai đoạn tới cần phải khai thác mạnh mẽ hơn các tiềm năng của bán lẻ, đồng thời khắc phục những hạn chế, yếu kém và những cản trở cho sự tăng trưởng hàng năm của mặt trận kinh tế quan trọng này.

Quan sát trên thị trường hiện nay cho thấy nhiều điểm bán siêu thị, đặc biệt là các trung tâm thương mại và các diện tích kinh doanh dịch vụ của các cửa hàng nhỏ của tư nhân bị thu hẹp, nhất là ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP. HCM.

Tại kênh truyền thống, doanh số bán hàng bị giảm mạnh, chợ có ít người vào mua hàng hơn so với mấy năm trước đây, do sức cạnh tranh yếu hơn bán lẻ hiện đại và còn ít được đầu tư cơ sở vật chất và tổ chức quản lý, mặc dù chợ đảm nhiệm đến 80% các mặt hàng thiết yếu, tươi sống cho tiêu dùng.

Về cơ cấu tiêu dùng, do thu nhập còn tiếp tục khó khăn trong các tầng lớp dân cư cho nên các gia đình chủ yếu tập trung vào những mặt hàng thiết yếu hàng ngày, dành tiền cho tiết kiệm và dự phòng chung.

Trên thị trường mặc dù có liên tục các đợt khuyến mãi tiếp thị, quảng cáo hàng hóa, song sức mua cũng không tăng trưởng nhiều so với trước khuyến mại. Sức mua giảm sút còn bị tác động ở một số nguyên nhân khác, như mức thuế VAT tiêu dùng đang thực hiện hầu hết là 10% và được cho là còn khá cao. Hàng hóa của Việt Nam khi thực hiện việc mua bán qua quá nhiều khâu trung gian làm đẩy giá lên từ 30 – 40%.

Ở góc độ sản xuất, do công nghiệp chế biến còn thấp nên giá trị tăng thêm bị hạn chế, doanh số của một đơn vị hàng hóa không tăng lên.

Từ những định hướng trên, cộng thêm những khó khăn ở thị trường ngoài nước hiện nay, rõ ràng việc quay lại thị trường nội địa và tìm mọi cách nâng doanh số bán lẻ một cách thực chất và vững chắc là nhiệm vụ trọng tâm của ngành công thương.

Giữ ổn định CPI ở mức 4%

Khả năng CPI cả năm đạt mức 3,8-4% nếu giá xăng dầu thế giới không có những đợt tăng mạnh, chỉ dao động từ 70-75 USD/thùng. Tình hình sản xuất hàng hóa, nhất là hàng nông sản thực phẩm phục vụ thị trường nội địa và xuất khẩu có chiều hướng tốt theo dự báo của các chuyên gia.

Chiến lược phát triển bán lẻ của Bộ Công Thương, đến năm 2025 tầm nhìn đến năm 2035, bán lẻ Việt Nam phải đạt được mức tăng trưởng bình quân từ 13% đến 14%/năm. Ảnh: Quốc Tuấn

Các chính sách hỗ trợ của nhà nước đối với doanh nghiệp có tác động từ quý III/2023, cải cách hành chính, cơ sở hạ tầng được cải thiện… làm cho chi phí của doanh nghiệp và tiêu dùng của nhân dân có phần dễ chịu hơn.

Một số chi phí khác, như giáo dục, y tế, nước sạch có thể tăng nhưng ở mức độ hợp lý. Giá điện theo đề xuất tăng lần thứ 2 nên tăng vào quý II năm 2024 và ở mức 3% như tăng giá lần 1 năm 2023 là hợp lý. Đi đôi với đó là việc điều hành chính sách tiền tệ và chính sách tài khóa một cách phù hợp.

Để thực hiện chỉ tiêu CPI cả năm tôi có một số ý kiến đề xuất sau đây. Thứ nhất, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp của Chính phủ cần thực hiện nhanh, dễ tiếp cận trong những tháng cuối năm, phục vụ các chính sách đúng đối tượng thụ hưởng.

Thứ hai, thực hiện kích cầu tiêu dùng tăng sức mua xã hội bằng cách giảm thuế VAT 2%, nếu được có thể giảm thêm 3% cho hết năm 2024.

Thứ ba, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc nâng cao năng suất lao động, đưa công nghệ vào sản xuất hạ giá thành sản phẩm, phục vụ cho tiêu dùng nội địa với các mặt hàng thiết yếu cần kiểm soát chặt chẽ giá cả một cách hợp lý.

Thứ tư, tăng cường việc kiểm soát thị trường chống buôn lậu, gian lận thương mại, bảo vệ các doanh nghiệp làm ăn chân chính. Các mặt hàng là đầu vào của xã hội như xăng dầu, than, điện… cần quản lý một cách chặt chẽ tránh những điều hành đột biến không có lợi cho thị trường và giá cả chung.

Thứ năm, tiến tới không điều hành giá xăng dầu, giá điện theo dạng bao cấp, các đơn vị phải tự hạch toán kinh doanh lời ăn lỗ chịu, đưa xăng dầu về Bộ Công Thương quản lý.

Thứ sáu, Nhà nước đảm bảo dự trữ quốc gia xăng dầu bằng hiện vật, quản lý chất lượng hàng hóa, chống buôn lậu, gian lận thương mại, đảm bảo cạnh tranh bình đẳng, công khai minh bạch trên thị trường xăng dầu.

Thứ bảy, ngoài sự chỉ đạo sát sao của Chính phủ thì doanh nghiệp cũng phải nỗ lực vượt qua khó khăn trong giai đoạn hiện tại.

Chúng ta tin tưởng nhiệm vụ quản lý thị trường, giá cả hàng hóa trong năm nay sẽ có nhiều chuyển biến theo chiều hướng tích cực, góp phần vào việc thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng xã hội nhằm phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ kế hoạch 2023 của nhà nước.