Khí đốt Nga ngừng chảy qua Ukraine sau 50 năm, giáng đòn nặng nề vào châu Âu giữa mùa đông giá rét

Dòng khí đốt của Nga đã chính thức ngừng chảy qua Ukraine vào ngày 1/1, chấm dứt một tuyến đường đã tồn tại trong suốt 50 năm, sau khi Kyiv từ chối cho phép bất kỳ hoạt động vận chuyển nào có thể hỗ trợ tài chính cho chiến dịch quân sự của Moscow.

Sự gián đoạn này buộc các quốc gia Trung Âu phải tìm kiếm nguồn cung cấp thay thế với chi phí cao hơn, trong khi khu vực đang chứng kiến kho dự trữ mùa đông cạn kiệt với tốc độ nhanh nhất trong nhiều năm qua.

Mặc dù tuyến đường này chỉ chiếm 5% nhu cầu khí đốt của châu Âu, nhưng các quốc gia vẫn đang đối mặt với những cú sốc từ cuộc khủng hoảng năng lượng do cuộc xung đột ở Ukraine.

Giá khí đốt đã tăng 50% so với năm ngoái và đã tăng trong những tuần gần đây do lo ngại về việc ngừng cung cấp. Châu Âu ngày càng phụ thuộc vào thị trường khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG) toàn cầu, khiến khu vực này dễ bị ảnh hưởng bởi biến động giá cả.

Đối với Nga, việc mất đi một trong hai tuyến đường dẫn khí đốt còn lại sang châu Âu sẽ làm giảm doanh thu khoảng 6 tỷ USD mỗi năm. Ukraine cũng mất đi không chỉ khoản phí vận chuyển mà còn cả vị thế chiến lược là kênh vận chuyển năng lượng giá rẻ cho các đồng minh phương Tây.

Hầu hết các khách hàng của Gazprom ở Trung Âu đã tìm được nguồn cung thay thế, nhưng với chi phí cao hơn.

Công ty tiện ích khí đốt lớn nhất Slovakia, Slovensky Plynarensky Priemysel AS, cho biết họ sẽ phải trả thêm khoảng 90 triệu EUR (93 triệu USD) mỗi năm để đảm bảo nhập khẩu khí đốt ổn định qua các tuyến đường khác. Họ cũng cảnh báo rằng trong trường hợp mùa đông lạnh giá, cả châu Âu sẽ trở nên dễ bị tổn thương hơn.

Thỏa thuận kết thúc

Gazprom đã ngừng cung cấp khí đốt vào ngày 1/1, sau khi thỏa thuận vận chuyển 5 năm hết hạn, viện dẫn lý do thiếu "cơ hội kỹ thuật và pháp lý" để vận chuyển do Ukraine “liên tục từ chối rõ ràng” việc gia hạn thỏa thuận.

Việc dừng cung cấp đã được Bộ Năng lượng Ukraine xác nhận, với thông báo rằng dòng khí đốt qua lãnh thổ Ukraine đã ngừng từ 7 giờ sáng (theo giờ địa phương).

Mặc dù không có nguy cơ thiếu hụt ngay lập tức ở châu Âu, nhưng việc ngừng cung cấp này có thể khiến việc dự trữ khí đốt trở nên khó khăn hơn trước mùa sưởi ấm tiếp theo. Kho dự trữ của khu vực này đang giảm nhanh chóng và hiện đã dưới 75% dung tích.

Mặc dù một số quốc gia châu Âu kêu gọi cấm các chuyến hàng khí tự nhiên hóa lỏng từ Moscow, khu vực này vẫn đang mua một lượng kỷ lục khí đốt. Tuy nhiên, việc mở rộng thêm xuất khẩu LNG của Nga đối mặt với một bức tường trừng phạt từ phương Tây, mặc dù Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump có thể tìm cách thay đổi các lệnh trừng phạt trong nỗ lực chấm dứt chiến tranh.

Trong khi đó, việc thiếu hụt nguồn cung từ Nga tiếp tục gây áp lực lên chi phí sinh hoạt của các hộ gia đình và ngành công nghiệp châu Âu, vốn đang phải vật lộn với cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất trong nhiều thập

Slovakia 'bị ảnh hưởng nặng nề nhất'

Một số quốc gia đã tiến hành chiến dịch gay gắt để giữ cho nhiên liệu tiếp tục chảy.

Thủ tướng Slovakia, Robert Fico, tháng trước đã cầu xin các đồng minh châu Âu tìm cách duy trì dòng khí đốt, nói rằng đất nước của ông kiếm được tới 500 triệu euro mỗi năm từ phí vận chuyển. Ông thậm chí còn đe dọa cắt điện của Ukraine, làm dấy lên lo ngại về an ninh năng lượng trong khu vực.

Trong khi đó, Tổng thống Ukraine Zelenskiy kiên quyết từ chối mọi thỏa thuận có thể mang lại nguồn thu cho Nga trong thời chiến, và ông Putin cũng thừa nhận khó khăn trong việc đạt được thỏa thuận mới về vận chuyển khí đốt qua Ukraine.

“Chúng tôi biết rằng thỏa thuận vận chuyển sẽ không được gia hạn,” Jonathan Stern, nhà nghiên cứu xuất sắc tại Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford, nói. “Câu hỏi là liệu có ai ở châu Âu — đặc biệt là người Slovakia, những người sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất — thành công trong việc đạt được một thỏa thuận để tiếp tục nhận khí đốt không”.

Việc ngừng vận chuyển này đã được dự đoán trước, Ủy ban Châu Âu đã có hơn một năm chuẩn bị cho kịch bản này. Chủ tịch Ursula von der Leyen đặt mục tiêu loại bỏ hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch của Nga vào năm 2027 và khẳng định sự gián đoạn này sẽ không ảnh hưởng nhiều đến thị trường năng lượng khu vực.

Serbia và Hungary

Nga vẫn cung cấp khí đốt cho các quốc gia như Serbia và Hungary qua một đường ống khác. Tuy nhiên, công suất này không thể bù đắp cho tuyến đường qua Ukraine, trong khi các tuyến đường khác như Nord Stream đã bị hư hại năm 2022 và Nord Stream 2 chưa được Berlin phê duyệt.

Áo trước đây cũng là khách hàng của Gazprom, nhưng công ty tiện ích chính của họ, OMV AG, đã chấm dứt hợp đồng cung cấp lâu dài vào tháng trước, cho biết công ty Nga chưa cung cấp khí đốt kể từ giữa tháng 11.

Lịch sử cho thấy các cuộc tranh chấp giữa Moscow và Kyiv, như các sự cố năm 2006 và 2009, đã từng gây gián đoạn nghiêm trọng khi dòng khí đốt của Nga qua Ukraine tới châu Âu đã ngừng trong gần hai tuần, ảnh hưởng đến hơn 20 quốc gia trong khi nhiệt độ lạnh giá.

Tuy nhiên, với tình hình chiến sự hiện tại và thái độ dè dặt của EU đối với khí đốt Nga, khả năng đạt được thỏa thuận mới trong tương lai gần là rất khó khăn.

>> Bất chấp lệnh cấm vận, công nghệ Đức và Nhật Bản vẫn xuất hiện trong vũ khí của Nga?