Không phải AI, đây mới là lĩnh vực Trung Quốc có thể vượt Mỹ đầu tiên
Dù cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung về trí tuệ nhân tạo (AI) đang thu hút sự chú ý lớn, một số nghiên cứu mới lại chỉ ra bước tiến vượt bậc của Trung Quốc trong lĩnh vực công nghệ sinh học, đặc biệt là trong phát triển dược phẩm và nông nghiệp.
Trong số năm lĩnh vực công nghệ trọng yếu, “Trung Quốc có cơ hội vượt Mỹ rõ rệt nhất ở công nghệ sinh học”, theo báo cáo của Trung tâm Belfer thuộc Đại học Harvard công bố hôm thứ Năm về Chỉ số Công nghệ Quan trọng và Mới nổi (bao gồm AI, công nghệ sinh học, bán dẫn, không gian và lượng tử).
Mỹ vẫn đang dẫn đầu ở cả năm lĩnh vực, nhưng “khoảng cách mong manh giữa Mỹ và Trung Quốc trong công nghệ sinh học cho thấy cán cân quyền lực toàn cầu có thể nhanh chóng thay đổi”, báo cáo nhận định.
Đánh giá này phản ánh mối lo ngày càng gia tăng ở Washington. Ủy ban An ninh Quốc gia Mỹ về Công nghệ Sinh học Mới nổi trong một báo cáo hồi tháng 4 đã đưa ra cảnh báo khẩn cấp sau hai năm nghiên cứu.
“Sẽ có một 'khoảnh khắc ChatGPT' cho ngành công nghệ sinh học. Và nếu Trung Quốc chạm đích trước, dù Mỹ có nỗ lực đến đâu cũng khó lòng bắt kịp”, Ủy ban này viết, so sánh với bước đột phá của ChatGPT – chatbot tiên tiến do OpenAI phát triển.
“Cơ hội hành động của chúng ta đang dần khép lại. Cần triển khai chiến lược hai hướng: thúc đẩy đổi mới trong nước và làm chậm bước tiến của Trung Quốc”. Ủy ban này khuyến nghị chính phủ Mỹ nên đầu tư ít nhất 15 tỷ USD trong 5 năm tới để hỗ trợ ngành công nghệ sinh học trong nước.
Trung Quốc vươn lên nhờ chính sách quốc gia và ưu thế sản xuất
Ngành công nghệ sinh học Trung Quốc đã phát triển đến mức các tập đoàn dược phẩm lớn của Mỹ và châu Âu trong vài tháng gần đây đã chi hàng tỷ USD để mua lại các loại thuốc do Trung Quốc phát triển – nhiều trong số đó có tiềm năng điều trị ung thư nếu được cấp phép thương mại hóa.
Tháng 3 vừa qua, tập đoàn dược phẩm hàng đầu Anh quốc AstraZeneca công bố đầu tư 2,5 tỷ USD vào trung tâm nghiên cứu và phát triển tại Bắc Kinh.
Báo cáo của Harvard cho biết, sức mạnh của Trung Quốc trong lĩnh vực này đến từ “năng lực sản xuất và gia công dược phẩm vượt trội”, đồng thời Trung Quốc cũng có nguồn nhân lực dồi dào hơn Mỹ.
"Họ có khung pháp lý linh hoạt hơn và khả năng đưa sản phẩm ra thị trường nhanh chóng hơn”, Cynthia Y. Tong, một trong các tác giả của báo cáo Harvard, chia sẻ. Bà cho rằng quy trình cấp phép tại Mỹ thường kéo dài hơn và thời gian nghiên cứu – phát triển cũng chậm hơn đáng kể.
Trong khi Trung Quốc đẩy mạnh ngành sinh học, các trung tâm công nghệ sinh học của Mỹ như Cambridge và Boston lại đang chứng kiến làn sóng sa thải và phòng thí nghiệm bị bỏ trống.
Trung Quốc theo chiến lược nhà nước, Mỹ thiếu định hướng dài hạn
Trung Quốc từ lâu đã áp dụng các kế hoạch nhiều năm và chính sách ưu đãi nhà nước để thúc đẩy phát triển công nghệ trọng yếu – và công nghệ sinh học cũng không ngoại lệ, khi nhận được sự hậu thuẫn từ cấp cao nhất từ năm 2007.
“Hiện tại, Mỹ vẫn chưa có một chiến lược công nghệ sinh học rõ ràng và toàn diện, trong khi Trung Quốc đang bứt phá nhờ các sáng kiến nhà nước có tổ chức và đầy tính chủ động”, Ủy ban An ninh Mỹ nhấn mạnh.
Mối lo ngại là: tương tự như cách Trung Quốc dùng đất hiếm để tạo sức ép với ngành xe điện toàn cầu, nếu nước này chiếm ưu thế sinh học, đây có thể trở thành một công cụ ảnh hưởng chiến lược khác đối với Mỹ và các nước phương Tây.
“Khả năng có hợp tác công nghệ sinh học giữa Mỹ và Trung Quốc gần như không có”, Eric Rosenbach, Giám đốc Chương trình Quốc phòng và Công nghệ mới tại Trung tâm Belfer, nói. Ông từng là Chánh văn phòng Bộ Quốc phòng Mỹ (2015–2017), dự báo Mỹ sẽ tăng cường áp lực lên Trung Quốc.
Thực tế phát triển toàn cầu và tương lai ngành sinh học
Mặc dù cạnh tranh đang gia tăng, một số chuyên gia cho rằng tương lai ngành công nghệ sinh học là toàn cầu.
Startup Insilico Medicine – chuyên dùng AI để giảm chi phí nghiên cứu thuốc – hiện hoạt động với đội ngũ trải dài khắp Trung Quốc, Bắc Mỹ và Trung Đông. Công ty vừa công bố trên tạp chí Nature Medicine rằng họ là đơn vị đầu tiên thử nghiệm lâm sàng thành công thuốc do AI phát hiện.
Theo CEO Alex Zhavoronkov, hoạt động AI chủ yếu diễn ra ở Canada và Abu Dhabi, nhưng các thí nghiệm hóa học lại được tiến hành tại Trung Quốc; giám đốc phụ trách thử nghiệm lâm sàng lại đặt tại Boston.
Các dữ liệu khác cho thấy: Trung Quốc đã vượt Mỹ về số lượng thử nghiệm lâm sàng, tốc độ tăng trưởng bằng sáng chế, và có hoạt động xây dựng hạ tầng khoa học đời sống lớn nhất thế giới.
Yang Fan, đối tác tại quỹ đầu tư Capital O tại Trung Quốc (từng làm trong ngành dược), nhận định: “Các công ty sinh học tốt nhất trong tương lai sẽ phải biết cách điều hướng luật pháp các quốc gia và tận dụng tối đa nguồn lực toàn cầu. Thậm chí, họ có thể hưởng lợi từ chênh lệch chi phí và rào cản gia nhập thị trường khác nhau”.
Ông nói thêm: “Thị trường Trung Quốc giống như một siêu thị khổng lồ cho bất kỳ thứ gì có thể thương mại hóa – từ AI đến công nghệ sinh học. Để nổi bật tại đây, startup phải thực sự xuất sắc”. “Với việc AI đang đẩy chi phí đổi mới xuống thấp, thì trong công nghệ sinh học, 'khoảnh khắc DeepSeek' thực sự có thể sẽ diễn ra trong vòng 5 năm tới”.
Theo CNBC
