16 bang kiện ông Trump vì cắt giảm 1,4 tỷ USD cho khoa học
Một nhóm tổng chưởng lý, đứng đầu là bà Letitia James của bang New York, lập luận rằng các chương trình của Quỹ Khoa học Quốc gia (National Science Foundation) có vai trò thiết yếu trong việc duy trì vị thế dẫn đầu về khoa học và công nghệ.
16 bang tại Mỹ đã đệ đơn kiện chính quyền Trump, yêu cầu một tòa án liên bang ngăn chặn các đợt cắt giảm chương trình và ngân sách của Quỹ Khoa học Quốc gia (National Science Foundation – NSF), với lập luận rằng những chương trình này đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì vị thế dẫn đầu toàn cầu của Hoa Kỳ trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM).
Các bang cho rằng hành động của NSF vi phạm pháp luật và sẽ gây ra thiệt hại nghiêm trọng và không thể khắc phục cho họ.
Theo đơn kiện, từ tháng trước, NSF đã bắt đầu chấm dứt các dự án nhằm tăng cường sự tham gia của phụ nữ, người thiểu số và người khuyết tật trong các lĩnh vực STEM. Sang tháng này, họ còn tuyên bố sẽ giới hạn chi phí gián tiếp trong nghiên cứu (như chi phí phòng thí nghiệm, thiết bị...) ở mức 15% tổng khoản tài trợ.
Các bang cho rằng những cắt giảm này “hoàn toàn đi ngược lại với chính sách và ưu tiên mà Quốc hội đã đặt ra”.
Tính đến thứ Tư, hơn 1.700 khoản tài trợ nghiên cứu của NSF đã bị hủy, tương đương với tổng số tiền bị cắt giảm lên tới 1,4 tỷ USD.
Phản ứng từ giới chức và bối cảnh chính sách
“Các cuộc tấn công của chính quyền này vào khoa học cơ bản và các nỗ lực thiết yếu để thúc đẩy sự đa dạng trong STEM sẽ làm suy yếu nền kinh tế và an ninh quốc gia của chúng ta”, Tổng chưởng lý bang New York, bà Letitia James, người dẫn đầu vụ kiện tại Tòa án Quận Liên bang ở Manhattan, phát biểu.
“Đặt chính trị lên trên khoa học chỉ khiến đất nước tụt lùi”, bà James nói thêm.
Người phát ngôn của NSF từ chối bình luận về vụ kiện.
Chính phủ liên bang đã có chủ trương mở rộng sự tham gia của phụ nữ và người thiểu số trong lĩnh vực khoa học và công nghệ từ ít nhất năm 1980, theo chỉ đạo của Quốc hội. Đơn kiện cũng chỉ rõ rằng chỉ đạo này sau đó được mở rộng thêm để bao gồm rõ ràng người khuyết tật.
Hệ quả tại các trường đại học
Trong các tài liệu trình lên tòa, liên minh các bang cho rằng việc áp mức trần 15% cho chi phí gián tiếp trong mọi dự án nghiên cứu tại các trường đại học sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng.
Chẳng hạn, Hệ thống Đại học Bang New York (SUNY) có thể mất 18 triệu USD vì quy định này.
NSF, được thành lập vào năm 1950, là cơ quan tài trợ phần lớn các nghiên cứu khoa học ở Mỹ. Trong năm tài khóa 2024, ngân sách của cơ quan này là 9 tỷ USD. Tuy nhiên, dự thảo ngân sách của chính quyền Trump (được công bố đầu tháng này) đề xuất cắt giảm ngân sách đó đến 55,8%.
Vụ kiện được đưa ra giữa lúc NSF đang thực hiện một loạt thay đổi nhằm điều chỉnh chính sách theo định hướng của chính quyền Trump, bao gồm việc cập nhật các ưu tiên và loại bỏ tài trợ cho các hoạt động liên quan đến đa dạng, công bằng và hòa nhập (diversity, equity and inclusion – DEI).
Vài ngày sau khi bắt đầu chấm dứt các khoản tài trợ, Giám đốc NSF - ông Sethuraman Panchanathan – đã tuyên bố từ chức.
Ngoài New York, các bang tham gia vụ kiện còn có: California, Colorado, Connecticut, Delaware, Hawaii, Illinois, Maryland, Massachusetts, Nevada, New Jersey, New Mexico, Oregon, Rhode Island, Wisconsin và Washington.
Theo The New York Times
