Không săn đáy, mua khi giá tăng, cắt lỗ nhanh: Công thức SEPA giúp 'phù thủy chứng khoán' Mark Minervini xô đổ mọi kỷ lục

Không xuất phát từ Phố Wall, không qua trường lớp tài chính chính quy, Minervini gây dựng sự nghiệp từ con số gần như bằng không và dần xây dựng tên tuổi bằng những thành tích ấn tượng.

Năm 1997, ông tham gia US Investing Championship với số vốn 250.000 USD và đạt mức sinh lời lên đến 155%/năm, một con số khiến cả giới đầu tư choáng váng. Nhưng quan trọng hơn, Minervini không chỉ là một trader may mắn nhất thời, ông là người đã xây dựng được một hệ thống giao dịch chặt chẽ, có thể lặp lại, và được hàng nghìn nhà đầu tư theo học.

Điểm đặc biệt ở Minervini là ông không giao dịch theo bản năng hay linh cảm, mọi quyết định đều dựa trên mô hình, quy tắc và kỷ luật. Phong cách của ông xoay quanh tư duy “rủi ro thấp - lợi nhuận cao”, một triết lý mà sau này ông hệ thống hóa dưới tên gọi SEPA (Specific Entry Point Analysis), tức Phân tích điểm vào lệnh cụ thể.

SEPA – Hệ thống chọn điểm vào lệnh chuẩn xác

Hệ thống SEPA bao gồm 5 mục chính là: Xu Hướng (Trend); Nền tảng cơ bản tốt (Fundamental); Chất xúc tác (Catalyst); Điểm mua hợp lý (Entry point) và Điểm đóng lệnh (Exit Point).

Trong đó, điểm vào lệnh (entry point) là yếu tố quan trọng nhất. Với Minervini, thời điểm vào lệnh quyết định 80% khả năng thành công. Một cổ phiếu tốt có thể đem lại thua lỗ nếu vào sai thời điểm, nhưng một cổ phiếu đang vào đúng nhịp tăng giá có thể tạo lợi nhuận ngay cả khi nền tảng không hoàn hảo.

Cốt lõi trong tư duy của Minervini là niềm tin rằng thị trường luôn phản ánh sự thay đổi của doanh nghiệp trước khi thông tin được công bố rộng rãi. Nói cách khác, hành động giá là sự xác nhận quan trọng nhất.

Một cổ phiếu muốn nằm trong danh sách theo dõi phải bước vào giai đoạn tăng tốc cả về cơ bản lẫn kỹ thuật: tăng trưởng EPS/doanh thu mạnh, biên lợi nhuận cải thiện, các chỉ báo sức mạnh tương đối vượt trội, đồng thời đường giá phải thể hiện sự tích lũy chặt chẽ và biến động thu hẹp dần.

Bởi vậy, Minervini không mua vì “định giá rẻ”, không săn đáy và càng không kiên nhẫn ôm các cổ phiếu đang suy yếu. Thay vào đó, ông đợi cho đến khi cổ phiếu chứng minh đủ sức mạnh, thường là khi nó bước vào vùng tích lũy cuối cùng và chuẩn bị phá vỡ đỉnh cũ.

Điểm vào lệnh được xác định dựa trên: cấu trúc giá đang siết chặt, biến động thu hẹp, khối lượng giảm dần, sự xuất hiện của “pivot” - vùng mà cung đã cạn, cầu trở nên áp đảo và rủi ro giảm xuống mức thấp nhất.

Minervini cho rằng “không phải cổ phiếu tốt nào cũng nên mua mà cổ phiếu chỉ thực sự tốt khi thời điểm của nó chín muồi”. Tư duy này khiến phong cách giao dịch của ông có phần trái ngược với đại đa số nhà đầu tư thích “săn hàng giá rẻ”.

Mẫu hình VCP – trái tim của hệ thống giao dịch

Một trong những đóng góp lớn nhất của Minervini cho cộng đồng trading là việc phổ biến mẫu hình Volatility Contraction Pattern (VCP), một dạng cấu trúc giá mà ông quan sát thấy xuất hiện ở hầu hết các “siêu cổ phiếu” trước khi bùng nổ.

Theo VCP, cổ phiếu thường trải qua nhiều nhịp điều chỉnh trong vùng tích lũy, mỗi nhịp thu hẹp hơn nhịp trước. Điều này cho thấy áp lực bán đang yếu đi, còn lực mua đang dần chiếm ưu thế. Mỗi lần giá rơi xuống, lực bán không còn mạnh, và điều đó báo hiệu tổ chức lớn đã gom xong hàng.

Khi cổ phiếu bước vào giai đoạn cuối cùng của VCP, chỉ cần một lực mua đủ mạnh, giá sẽ bật lên khỏi vùng kháng cự với khối lượng lớn, đó chính là thời điểm Minervini thường lập tức vào lệnh.

Với ông, pivot chính là “điểm không thể chờ thêm”: chậm một bước sẽ làm giảm lợi nhuận tiềm năng, còn sớm một bước sẽ tăng rủi ro thua lỗ.

Không phải mẫu hình nào cũng hoàn hảo. Minervini dành nhiều năm để tinh chỉnh cách đọc VCP, xác định biên độ co hẹp, mức volume lý tưởng và các dấu hiệu thất bại sớm. Nhưng khi mô hình “chuẩn chỉnh”, tỷ lệ giao dịch thành công của ông luôn ở mức rất cao.

Kỷ luật sắt đá trong cắt lỗ

Nhiều nhà đầu tư cố gắng tìm bí quyết kiếm tiền của Minervini, nhưng ông lại khẳng định rằng yếu tố quan trọng nhất không nằm ở cách mua, mà là cách… cắt lỗ. Kỷ luật cắt lỗ của Minervini gần như “máy móc”, và đây là lý do ông hiếm khi chịu những khoản thua lớn.

Ông nổi tiếng với nguyên tắc cắt lỗ nhanh, thường giới hạn tối đa 5-8% cho mỗi vị thế.

Đối với ông, sai lầm là điều chắc chắn trong giao dịch, điều quan trọng là không để một sai lầm nhỏ trở thành thảm họa lớn.

Minervini tuyệt đối không trung bình giá xuống, không cố gắng “chống lại thị trường”, không kỳ vọng giá sẽ quay đầu vì “cổ phiếu này tốt”. Khi thị trường xấu, ông giảm quy mô vị thế; khi tỷ lệ thắng giảm, ông đứng ngoài chờ đợi. Ngược lại, khi cổ phiếu tăng mạnh và hành động giá xác nhận, ông gia tăng vị thế theo nguyên tắc “tăng trong thắng lợi”.

Điều này nghe đơn giản, nhưng Minervini khẳng định đây là kỹ năng mà hầu hết nhà đầu tư đều… không làm được, vì cảm xúc thường lấn át lý trí. Nhưng chính sự lạnh lùng, quyết đoán và tuân thủ kỷ luật đã giúp ông duy trì lợi nhuận trong các chu kỳ thị trường khác nhau.

Mặc dù nổi tiếng với SEPA và VCP, Minervini dành một phần lớn sự nghiệp để nói về tâm lý giao dịch. Ông cho rằng các kỹ thuật chỉ là công cụ; còn yếu tố quyết định thắng thua lại nằm ở khả năng kiểm soát bản thân.

Quan điểm về quản lý rủi ro của Minervini được xây dựng như một lớp phòng thủ vững chắc.

Ông thường nói: “Bạn không cần thắng mọi giao dịch. Bạn chỉ cần kiểm soát rủi ro và tối ưu hóa những lần bạn đúng.” Chính nhờ vậy, tỷ lệ thắng của ông không cần quá cao, nhưng tổng lợi nhuận lại vượt trội, vì các giao dịch thua lỗ đều rất nhỏ, còn giao dịch thắng được để chạy xa hơn đa số nhà đầu tư khác.

Minervini nhìn nhận trading như một trò chơi xác suất: dù mô hình tốt đến đâu, vẫn luôn tồn tại những giao dịch thua. Việc của nhà đầu tư là đảm bảo rằng “một giao dịch thua không thể phá hủy danh mục”.

Lựa chọn cổ phiếu tăng trưởng – và chỉ tăng trưởng

Trong việc lựa chọn cổ phiếu, Minervini khắt khe đến mức cực đoan.

Khác với nhiều nhà đầu tư theo trường phái giá trị, Minervini ưu tiên những doanh nghiệp tăng trưởng mạnh, đường giá sạch, ít nhiễu, thanh khoản tốt và thể hiện sức mạnh tương đối cao hơn thị trường chung.

Minervini thường mua cổ phiếu ở mức giá cao nhất trong 52 tuần, điều này trái ngược với tư duy “giá cao là xấu” của nhiều người. Theo ông, “cổ phiếu mạnh thường tiếp tục mạnh hơn”, và mức giá mới chính là minh chứng rõ ràng về lực cầu.

Mark Minervini tin vào sức mạnh của lãi kép, nhưng ông cũng cảnh báo việc lạm dụng nó. Nhiều nhà đầu tư tăng vị thế liên tục mà không xét lại điều kiện thị trường, dẫn đến việc “đẩy mình vào rủi ro quá lớn”.

Ông chỉ gia tăng vị thế khi cổ phiếu đã vượt pivot thành công, xu hướng ngành mạnh, thị trường chung xác nhận xu hướng tăng, khối lượng giao dịch ủng hộ.

Ông gọi đây là “tận dụng sóng thuận”, giống như chạy xuôi gió, khi gió mạnh, phải tăng tốc; khi gió ngược, phải giảm tốc để bảo toàn năng lượng.

Một hệ thống, một triết lý và một kỷ luật không khoan nhượng

Điều làm nên thành công của Mark Minervini không chỉ là một hệ thống phân tích ưu việt như SEPA hay mẫu hình VCP, mà là sự kết hợp hoàn hảo giữa kỷ luật thép, tư duy đúng đắn và khả năng tuân thủ chiến lược bất chấp cảm xúc.

Trong nhiều thập kỷ, ông chứng minh rằng trading không phải là trò chơi may rủi nếu có phương pháp đúng và sự kỷ luật tuyệt đối. Phong cách đầu tư của Minervini phù hợp với những nhà giao dịch muốn theo đuổi mô hình tăng trưởng, coi trọng rủi ro thấp – lợi nhuận cao, và sẵn sàng dành thời gian nghiên cứu cấu trúc giá, khối lượng cũng như tâm lý thị trường.

Nếu phải tóm gọn phong cách của Minervini trong một câu, có lẽ đó là: “Cắt lỗ nhanh, để lãi chạy, và chỉ mua khi thời điểm thật sự chín muồi”.