Lãi suất huy động tiếp tục giảm - có lợi hay có hại?

Theo dữ liệu của Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV) cho biết, tính đến đầu tháng 12/2023, bình quân lãi suất huy động kỳ hạn 12 tháng của các ngân hàng thương mại đã xuống tới mức 5,13%/năm, giảm khoảng 3 điểm phần trăm so với cuối năm 2022, thấp hơn cả giai đoạn COVID-19.

Lãi suất huy động giảm kỷ lục

Hiện lãi suất gửi tiết kiệm tại các ngân hàng đã xuống mức rất thấp. Chẳng hạn, ở nhóm Big4, lãi suất tiền gửi thấp nhất kỳ hạn từ 12 tháng tại Vietcombank chỉ còn 4,8%/năm. BIDV, VietinBank, Agribank cũng chỉ áp dụng mức lãi suất 5,3%/năm cho khách hàng gửi tiết kiệm tại quầy kỳ hạn từ 12 tháng trở lên.

Ở nhóm NHTM tư nhân, Techcombank công bố lãi suất huy động kỳ hạn 12 tháng lãi suất là 4,85%/năm. Nhiều ngân hàng khác, lãi suất huy động cao nhất cũng từ 4,6 - 5,7%/năm. Cụ thể, HDBank có mức lãi suất là 5,7%/năm; Nam A Bank 5,5%/năm; Eximbank, SHB, SeABank, TPBank cùng 5,4%/năm; OCB, LPBank, VPBank, BIDV, VietinBank cùng 5,3%/năm.

Một số nhà phân tích dự báo lãi suất huy động kỳ hạn 12 tháng sẽ về 5% vào cuối năm 2023. Nhu cầu vay vốn thấp của doanh nghiệp và người dân khiến thanh khoản hệ thống ngân hàng dư thừa là nguyên nhân chính khiến lãi suất tiền gửi liên tục giảm sâu.

Liệu lãi suất có tiếp tục giảm nữa không?

PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, Trường Đại học Kinh tế TP.HCM cho rằng lãi suất sẽ đi ngang ở mức hiện tại từ nay đến cuối năm. Sang đầu năm 2024, lãi suất có thể tăng nhẹ trở lại. Bởi tình trạng dư thừa tiền của các ngân hàng sẽ không thể kéo dài, một phần do nhu cầu về vốn từ nay đến cuối năm sẽ gia tăng nên vẫn phải duy trì mặt bằng lãi suất để hút tiền gửi từ người dân.

Hơn nữa, việc giảm lãi suất tiền gửi xuống thấp hơn nữa sẽ khiến chính sách tiền tệ bị vô hiệu hóa. Hay nói cách khác, khi đó Ngân hàng Nhà nước chỉ còn cách duy nhất là thắt chặt chính sách tiền tệ, chứ muốn nới lỏng thêm nữa cũng không được. Và nếu lãi suất huy động tiếp tục giảm, dòng tiền có nguy cơ chảy vào các kênh đầu cơ chứng khoán, đầu cơ bất động sản và "bong bóng tài chính" lại tiếp tục hình thành, gây ra sự bất ổn cho nền kinh tế.

>> Lãi suất cho vay mua nhà tiếp tục xuống đáy

Do vậy, lãi suất huy động cần giữ ở mức 5% để đảm bảo duy trì lãi suất thực dương, tạo sức hấp dẫn của kênh tiền gửi ngân hàng.

Đồng quan điểm, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế đánh giá: "Lãi suất huy động hiện giảm kịch sàn rồi nên khó có thể kỳ vọng các ngân hàng sẽ tiếp tục điều chỉnh giảm thêm. Hơn nữa, lạm phát năm nay được dự đoán trong khoảng 3,3%-3,5%, nên lãi suất huy động cũng phải neo ở mức tương xứng để đảm bảo mức lãi suất thực dương, thỏa mãn yêu cầu của người gửi tiền".

Lãi suất huy động giảm sâu có thực sự tốt?

Theo các chuyên gia, một cách đơn giản nhất có thể hiểu lãi suất thực dương là mức lãi suất đủ bù đắp sự mất giá của đồng tiền và có lãi thực ở một mức độ nào đó. Nói khác đi, lãi suất tiền gửi ngân hàng phải lớn hơn tỷ lệ lạm phát.

Việt Nam nhiều năm nay duy trì chính sách lãi suất thực dương và kiểm soát lạm phát và giữ giá trị đồng tiền, không thực hiện nới lỏng thái quá.

Chính sách lãi suất thực dương sẽ làm tăng tính hấp dẫn của kênh tiết kiệm so với đầu tư vào vàng, ngoại tệ, bất động sản… qua đó giúp tăng nguồn vốn huy động của các ngân hàng để phân phối vốn đến các lĩnh vực có nhu cầu, thúc đẩy nền kinh tế phát triển một cách hài hoà và cân bằng hơn. Đồng thời, chính sách lãi suất thực dương cũng khuyến khích người dân tiết kiệm nhiều hơn và do đó làm tăng nguồn vốn đầu tư cho nền kinh tế.

Ảnh minh họa

TS Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia tài chính - ngân hàng, nhìn nhận lãi suất tiền gửi khó giảm sâu, sẽ đi ngang ở mức 5% cho kỳ hạn dài. Trong khi đó sẽ tiếp tục xuất hiện làn sóng giảm lãi suất cho vay nhằm giảm thêm chi phí cho doanh nghiệp.

Với nền kinh tế Việt Nam, các chuyên gia cho rằng không nên duy trì lãi suất thực âm, bởi sẽ phải đối mặt với những rủi ro lớn.

"Dễ nhận thấy, với lãi suất thực âm có thể làm giảm lượng vốn huy động của hệ thống ngân hàng, làm cho thanh khoản của hệ thống này gặp khó khăn nên sẽ không thể làm giảm lãi suất cho vay", một chuyên gia nói.

Bên cạnh đó, lãi suất thực âm có thể khuyến khích người dân đầu tư quá mức vào các lĩnh vực khác như vàng, chứng khoán, bất động sản và do đó có thể làm cho các thị trường này nóng sốt. Đặc biệt, lãi suất thực âm có thể làm gia tăng tình trạng lạm phát.

Ông Bùi Văn Huy, Giám đốc chi nhánh TP.HCM Chứng khoán DSC cho rằng lãi suất thực âm với một nền kinh tế như Việt Nam sẽ "hại" nhiều hơn "lợi".

"Lãi suất thấp hơn cả lạm phát sẽ khiến nhiều người không gửi tiền. Khi thanh khoản khó khăn sẽ quay lại tác động lãi suất cho vay. Quan trọng nữa, khi đồng tiền mất giá sẽ ảnh hưởng dòng vốn đầu tư vào Việt Nam", ông Huy phân tích.

Cũng theo chuyên gia này, "tiền tiết kiệm trong nền kinh tế cũng rất quan trọng. Không tự nhiên nhiều quốc gia trên thế giới duy trì chính sách lãi suất thực dương".