Láng giềng Việt Nam biến các thành phố thành 'bọt biển' để chống lũ lụt

Vài năm gần đây, những cơn bão ngày càng dữ dội gây thiệt hại lớn cả về người và của. Các chuyên gia, kiến trúc sư không ngừng nghiên cứu các biện pháp để đối phó với lũ lụt.

Có nhiều người sử dụng các giải pháp kỹ thuật bê tông công nghệ cao để chống chọi với những biến động thất thường của khủng hoảng khí hậu, nhưng kiến trúc sư Kongjian Yu lại có lựa chọn hoàn toàn khác biệt.

Dựa vào thiên nhiên để giảm thiểu tác động tiêu cực

Suốt hơn 1 thập kỷ, kiến trúc sư Kongjian Yu cùng công ty của mình nghiên cứu, thiết kế nên những "thành phố bọt biển" dựa vào thiên nhiên, hấp thụ và giữ nước mưa trước khi thải trở lại môi trường. Các thành phố này đa dạng về hình thức và quy mô, tạo nên các công viên mới với nhiều hạng mục như lắp đặt vườn mưa, vỉa hè thấm nước...

Ông Yu cho rằng, với giải pháp bê tông hoặc ống dẫn nước thoát khỏi vùng ngập lụt có thể khiến các khu vực trở nên "nhạy cảm và dễ bị tổn thương hơn" trước lũ lụt. Bởi vì tắc nghẽn và tràn nước đều gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với đô thị.

“Có một quan niệm sai lầm rằng nếu chúng ta xây dựng các bức tường chống lũ cao hơn hoặc các con đập kiên cố hơn thì có thể bảo vệ được thành phố khỏi lũ lụt. Chúng ta nghĩ mình có thể kiểm soát được dòng nước, nhưng đó là một sai lầm", Yu chia sẻ với CNN.

Ông đưa ra ý tưởng tạo ra những khu vực đất xốp, nơi cây trồng địa phương có thể sinh trưởng tốt mà không cần quá nhiều công chăm sóc. Nếu trời mưa, đất và cây cối sẽ thấm nước, ngăn một phần hoặc toàn bộ nước tràn đến các khu vực dân cư lân cận. Bất kỳ lượng nước dư thừa nào không được hấp thụ cũng sẽ bị thảm thực vật làm chậm lại. Còn bê tông lại có thể làm tăng tốc độ của dòng chảy.

Công ty của ông Yu đã lên kế hoạch và thiết kế hơn 10.000 dự án như vậy tại hơn 250 thành phố trên toàn cầu, trong đó đã hoàn thành hơn 1.000 dự án. Tại đất nước đông dân thứ 2 thế giới - Trung Quốc, từ năm 2015 đến nay, đã có hơn 70 thành phố triển khai "thành phố bọt biển".

Khó khăn khi không đủ xốp

Ông Yu cho rằng các thành phố cần từ bỏ các giải pháp cơ sở hạ tầng lớn mà Chính phủ và các công ty xây dựng ưa chuộng, thay vào đó nên tập trung vào những giải pháp nhỏ gọn, thay thế. Những giải pháp này không chỉ hiệu quả mà còn tiết kiệm chi phí. Ví dụ, một báo cáo từ Đại học Leeds, Anh cho biết chương trình “thành phố bọt biển” ở Vũ Hán có chi phí thấp hơn 4 tỷ nhân dân tệ (khoảng 550 triệu đô la) so với phương pháp xây dựng bằng bê tông.

Để thành công, một "thành phố bọt biển" cần được thiết kế phù hợp với đặc điểm địa hình của khu vực, bao gồm các yếu tố như địa hình, lượng mưa, các loại cây trồng phù hợp và nhu cầu của cộng đồng. Đây là một cách tiếp cận toàn diện, phù hợp với thực trạng từng nơi, chứ không phải là giải pháp chung cho mọi thành phố.

Chẳng hạn, ở tỉnh Hải Nam, Trung Quốc, Turenscape đã cải tạo một bức tường biển bê tông cũ, một trang trại cá bị bỏ hoang và khu đất xung quanh để tạo thành một "bức tường biển thở". Nó không chỉ hấp thụ nước mà còn đóng vai trò như một vùng đệm chống lũ cho khu thương mại gần đó.

Bức tường chắn sóng được định hình lại để phù hợp với các mô hình trồng cây theo bậc thang, ao hồ và đê của trại cá được chuyển đổi thành môi trường sống của rừng ngập mặn. Không gian xanh xốp trong đất liền giúp làm chậm dòng chảy của nước và hấp thụ nước dâng do bão. Theo Turenscape, bức tường chắn sóng đã chịu được nhiều cơn bão nhiệt đới trong hơn 2 năm qua.

Nghiên cứu do kiến trúc sư Yu và công ty của ông thực hiện ước tính rằng nếu dành 20% đến 30% diện tích đất của một thành phố cho các dự án bọt biển, thành phố đó sẽ gần như an toàn trước lũ lụt. Tuy nhiên, nếu các khu vực xung quanh cũng bị ngập lụt, các khu vực này vẫn khó có thể hấp thụ hết lượng nước dư thừa. Công ty còn cho biết, một hecta đất bọt biển có thể làm sạch 800 tấn nước ô nhiễm đến mức đủ an toàn để bơi lội.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cho rằng cơ sở hạ tầng của "thành phố bọt biển" gặp khó khăn nếu lượng mưa quá lớn, vượt quá 200mm mỗi ngày. Ví dụ, theo tờ Global Times, ở Quảng Đông đã được chỉ định là "thành phố bọt biển" nhưng lại trải qua một trong những trận lũ lụt nghiêm trọng nhất mùa hè. Những trận mưa lớn liên tiếp khiến thị trấn hứng chịu lượng mưa lên đến 369,3mm chỉ trong một ngày.

Faith Chan - Giáo sư khoa học địa lý tại Đại học Nottingham Ninh Ba, Trung Quốc, chia sẻ với CNN rằng các "thành phố bọt biển" ở Trung Quốc thường có thể "giảm nhẹ hoặc giảm thiểu" tác động của lượng mưa trung bình hoặc thậm chí lớn, nhưng chúng "không dành cho mưa cực lớn". Cơ sở hạ tầng bọt biển cần được bổ sung bằng "kỹ thuật cứng" như đập và bờ kè để ứng phó với những trận mưa lớn nhất. Ông nói thêm: "Chúng ta cần cả hai biện pháp để cải thiện khả năng phục hồi (của các thành phố). Chúng ta không thể chỉ dựa vào một".

Chính kiến trúc sư Yu cũng thừa nhận rằng các thành phố xốp vẫn có thể bị tràn bờ nếu các dự án không được thiết kế hoặc xây dựng đúng cách, hoặc nếu lượng mưa quá lớn. Tuy nhiên, ông lập luận rằng, lũ lụt xảy ra ở những nơi "không đủ xốp" và nói thêm: "Họ chỉ cần thêm các dự án xốp để giúp thành phố có khả năng chống chịu tốt hơn".

"Thành phố bọt biển" có nhiều tác dụng hơn phòng chống lũ lụt

Ngoài việc giảm thiểu lũ lụt, các "thành phố bọt biển" còn có thể mang lại những lợi ích môi trường khác. Tiêu biểu như giúp giảm nhiệt độ đô thị, giải quyết tình trạng thiếu nước, mang lại môi trường sống dễ chịu, mát mẻ cho dân cư.

Tại Vũ Hán, có hơn 380 dự án thoát nước bằng bọt biển bao gồm vườn đô thị, công viên và không gian xanh hấp thụ và dẫn nước mưa vào các hồ nhân tạo. Chất lượng không khí và đa dạng sinh học tại địa phương đã được cải thiện đáng kể. Công viên Bãi biển Sông Dương Tử của thành phố có 45.000 cây xanh và thảm thực vật khác, hấp thụ khoảng 724 tấn carbon mỗi năm, đồng thời giúp giảm nhiệt độ môi trường.

Tại Bangkok, Turenscape đã biến nền bê tông của một nhà máy thuốc lá cũ thành một vùng đất ngập nước nhân tạo với những hòn đảo nhỏ. Dự án hoàn thành vào năm 2022, Công viên Rừng Benjakitti (được thiết kế cùng với quân đội Thái Lan và công ty địa phương Arsomsilp Community and Environmental Architect) không chỉ có khả năng hấp thụ khoảng 23 triệu gallon nước mưa từ các khu vực xung quanh trong mùa mưa mà còn trở thành một điểm đến phổ biến cho cả khách du lịch và người dân địa phương.

Năm 2023, Quỹ Văn hóa Cảnh quan đã trao cho Yu giải thưởng Oberlander trị giá 100.000 USD để ghi nhận công trình tiên phong của ông.

Nguồn: CNN