Ngân hàng và doanh nghiệp bất động sản: Lo dòng tín dụng chảy vào "sân sau"

Tại tọa đàm "Nhận định cơ hội đầu tư chứng khoán năm 2022" do Tạp chí Nhà đầu tư tổ chức mới đây, TS. Lê Xuân Nghĩa, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển kinh doanh đã đưa ra một nhận định đáng chú ý khi cho biết mức độ cho vay của các ngân hàng đối với công ty sân sau bất động sản đang ở mức cao kỷ lục trong lịch sử.

Theo vị chuyên gia này, dòng tín dụng của ngân hàng đang tập trung vào các "sân trước, sân sau", chủ yếu là doanh nghiệp bất động sản. Con số các ngân hàng cho vay ở các tập đoàn "sân sau" lớn đến mức đáng báo động và chưa từng có trong lịch sử ở Việt Nam. Tuy nhiên, các con số công bố chính thức vẫn đúng theo Luật của các tổ chức tín dụng và đây là điều rất đáng lo ngại.

Xem thêm: Cho vay các công ty sân sau bất động sản đang ở mức cao kỷ lục

Thực tế, quan hệ giữa các ngân hàng với các công ty liên quan với người nội bộ không phải là vấn đề mới xuất hiện gần đây. Trước đó, thị trường cũng chứng kiến nhiều vụ việc ngân hàng cho vay sân sau gây hậu quả nghiêm trọng như Sacombank với ông Trầm Bê, Oceanbank với ông Hà Văn Thắm hay ACB với ''bầu'' Kiên.

Trong những báo cáo gần đây, Ngân hàng Nhà nước thường xuyên khẳng định vấn đề sở hữu chéo, đầu tư chéo trong hệ thống các tổ chức tín dụng đã được xử lý có hiệu quả, tình trạng cổ đông/nhóm cổ đông lớn, thao túng, chi phối ngân hàng được kiểm soát; tình trạng sở hữu cổ phần trực tiếp lẫn nhau giữa ngân hàng và doanh nghiệp cũng giảm mạnh.

Tuy nhiên, lo ngại về tình trạng vốn ngân hàng chảy vào sân sau của các doanh nghiệp liên quan đến lãnh đạo ngân hàng bắt đầu ''dậy sóng'' trở lại khi các ''đại gia'' bất động sản gia tăng ảnh hưởng tại nhà băng trong thời gian gần đây.

Tuy Thaiholdings và người nhà ông Thụy đã thoái hết cổ phần tại LienVietPostBank, song ''bầu'' Thụy vẫn giữ chức vụ Phó Chủ tịch HĐQT ngân hàng và là cổ đông lớn, nắm giữ gần 25% cổ phần tại Thaiholdings.

Trước đó, NCB cũng thông báo bổ nhiệm bà Bùi Thị Thanh Hương làm Chủ tịch HĐQT thay cho ông Nguyễn Tiến Dũng vào tháng 7/2021. Đáng chú ý, bà Hương được bổ nhiệm vào vị trí đứng đầu NCB chỉ sau 1 tháng từ nhiệm khỏi chức vụ Tổng Giám đốc của Sun Group, một tập đoàn bất động sản lớn tại Việt Nam. 

Trước khi ghế chủ tịch NCB đổi chủ, thị trường chứng khoán đã ghi nhận một loạt giao dịch thỏa thuận ''khủng'' tại cổ phiếu NCB. Điều này làm dấy lên nghi vấn về việc cơ cấu cổ đông của ngân hàng này đã được thay máu với sự tham gia của Sun Group.

Kịch bản tại NCB khá tương đồng với Kienlongbank khi ghế Chủ tịch HĐQT ngân hàng này đổi chủ sau một thời gian thanh khoản và giá cổ phiếu tăng đột biến.

Cụ thể, cổ phiếu KLB của Kienlongbank cũng chứng kiến hàng loạt giao dịch thỏa thuận ''khủng'' trong quý IV/2020 với hơn 209 triệu cổ phiếu được trao tay giữa các nhà đầu tư, tương đương 34% lượng cổ phiếu lưu hành.

Ngay sau đó, vào đầu tháng 2/2021, Kienlongbank đã nhóm họp ĐHCĐ bất thường để đưa bà Trần Thị Thu Hằng, Cựu CEO Sunshine Group vào HĐQT và sau đó tiếp quản vị trí Chủ tịch ngân hàng.

"Hình bóng'' của Bamboo Capital cũng xuất hiện tại Eximbank khi nhóm cổ đông này đã đưa thành công ông Nguyễn Thanh Hùng, Phó Chủ tịch HĐQT kiêm Phó Tổng giám đốc Bamboo Capital vào HĐQT và ông Ngô Tony làm Trưởng Ban Kiểm soát.

Ngoài những cặp đôi kể trên, mối quan hệ thân thiết giữa ngân hàng và các công ty bất động sản còn phải kể đến Techcombank và Tập đoàn Masterise, SeABank và Tập đoàn BRG; HDBank và Tập đoàn Sovico, hay VPBank và MIK Group; SHB và T&T;…

Mặc dù quan hệ khăng khít giữa ngân hàng và các doanh nghiệp liên quan với người nội bộ gây ra nhiều lo ngại. Tuy nhiên giới chuyên gia cũng cho rằng, bản chất mối quan hệ này không hẳn là xấu, mà đôi khi còn giúp dòng vốn ngân hàng luân chuyển và sử dụng hiệu quả hơn. Điều quan trọng là việc cấp tín dụng ngân hàng cho công ty sân sau phải tuân thủ đúng quy định của quy định pháp luật.

Tuy vậy, việc cổ đông hoặc nhóm cổ đông liên kết, lách quy định để thâu tóm ngân hàng là không khó. Các ông chủ ngân hàng hoàn toàn có thể bơm vốn cho công ty con bằng cách cho người khác đứng tên. Điều này càng có nguy cơ tái diễn khi thị trường sôi động và nhu cầu vay vốn của các doanh nghiệp bất động sản có dấu hiệu tăng mạnh trong những năm gần đây.