Ngành mía đường bước vào chu kỳ "khởi sắc"

Ngành mía đường sẽ khởi sắc trở lại

Theo ông Cao Anh Đương, Quyền Chủ tịch Hiệp hội Mía đường Việt Nam, dù tình hình dịch Covid-19 vẫn diễn biến phức tạp, niên vụ 2021/2022 dự báo sẽ là một năm khởi sắc của ngành mía đường Việt Nam sau khi có Quyết định số 1578/QĐ-BCT áp dụng thuế chống bán phá giá chống trợ cấp chính thức đối với sản phẩm đường mía có xuất xứ từ Thái Lan trong thời hạn 5 năm.

Sau thời gian gặp khó khăn trước sức ép từ đường nhập khẩu giá rẻ từ Thái Lan, ngành mía đường trong nước đang cho thấy tín hiệu khởi sắc trở lại.

Từ đầu tháng 11 đến nay, nhiều doanh nghiệp đã công bố giá thu mua mía trong vụ ép 2021 - 2022 với mức tăng 100.000 – 200.000 đồng/tấn so với vụ trước.

Vụ chế biến 2021/2022, dự kiến còn 24 nhà máy đường hoạt động, bằng số nhà máy hoạt động trong vụ 2020/2021, với tổng công suất thiết kế là 122.200 tấn mía/ngày.

Theo báo cáo của các Nhà máy đường dự kiến còn hoạt động trong vụ 2021/2022, kế hoạch sản xuất niên vụ 2021/2022 của các Nhà máy đường như sau: Diện tích mía thu hoạch hơn 148.000 ha; sản lượng mía đưa vào chế biến 8.6 triệu tấn; năng suất 66.5 tấn/ha; chữ đường bình quân 10.3 CCS; sản lượng đường trên 873.000 tấn.

Còn theo số liệu do Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản, tổng hợp từ báo cáo của địa phương, dự kiến kế hoạch sản xuất mía ở các tỉnh có nhà máy đường niên vụ 2020/2021 như sau: Diện tích mía thu hoạch trên 157.000 ha; năng suất 65.1 tấn/ha; sản lượng mía đưa vào chế biến trên 10.2 triệu tấn.

Dù các số liệu khác nhau, nhưng nhìn chung đều khởi sắc hơn so với niên vụ 2020/2021 khi sản lượng mía nguyên liệu tiêu thụ, đưa vào chế biến chỉ đạt 6.7 triệu tấn, sản lượng đường sản xuất từ mía là trên 689.000 tấn.

Tính đến cuối tháng 11, giá các đường trong nước đã tăng 36 – 40% (tương ứng tăng 5.200 – 5.600 đồng/kg) so với đầu năm nay, ở mức 19.000 – 19.400 đồng/kg đối với đường kính trắng, 19.400 – 19.600 đồng/kg đối với đường tinh luyện và 18.800 – 19.000 đồng/kg với đường vàng.

Biện pháp phòng vệ thương mại đang phát huy tính hiệu quả

Sự phục hồi của ngành mía đường trong nước được nhận định là do tác động tích cực từ biện pháp phòng vệ thương mại đối với đường mía nhập khẩu từ Thái Lan và xu hướng tăng giá của thị trường thế giới.

Số liệu của Cơ quan Hải quan Thái Lan cho thấy, xuất khẩu đường của Thái Lan vào Việt Nam trong 10 tháng năm 2021 đã giảm gần 70% (tương ứng giảm 805.659 tấn) so với cùng kỳ năm ngoái, xuống chỉ còn 349.539 tấn.

Tính riêng tháng 10, xuất khẩu đường của Thái Lan sang Việt Nam đã ghi nhận tháng sụt giảm thứ 9 liên tiếp so với cùng kỳ năm ngoái, với khối lượng chỉ đạt 10.817 tấn, giảm 91.7% so với cùng kỳ năm trước và giảm 28.2% so với tháng 9.

Đường nhập khẩu giá rẻ từ Thái Lan vào Việt Nam đã giảm rõ rệt ngay sau khi Bộ Công Thương quyết định áp thuế chống bán phá giá (CBPG) và chống trợ cấp (CTC) tạm thời đối với đường mía nhập khẩu từ Thái Lan từ giữa tháng 2 năm nay và chính thức đánh thuế ở mức 47.64% từ giữa tháng 6/2021.

Ngoài Việt Nam, lượng đường xuất khẩu của Thái Lan sang Indonesia và Myanmar cũng giảm lần lượt là 57.5% và 10.5% trong 10 tháng qua.

Theo Hiệp hội mía đường Việt Nam (VSSA), số liệu xuất khẩu đường của Thái Lan cho thấy đường xuất khẩu từ Thái Lan đến Campuchia và Lào đều tăng so với cùng kỳ, bất chấp tình hình dịch bệnh COVID 19 đang xảy ra tại hai quốc gia này và lớn hơn nhiều so với số liệu xuất khẩu chính ngạch (có khai báo hải quan) từ hai quốc gia này vào Việt Nam.

Hiệp hội Mía đường Việt Nam cho biết, trên cơ sở Thực hiện Chỉ thị 28/CT-TTg của Thủ Tướng Chính phủ ngày 14/7/2020 về triển khai các giải pháp phát triển ngành mía đường Việt Nam trong tình hình mới, và chủ trương mới của ngành nông nghiệp lấy tư duy “kinh tế nông nghiệp” là cách thức tiếp cận chủ đạo, thay cho tư duy “sản xuất nông nghiệp”, ngành mía đường sẽ tập trung thực hiện một số nhiệm vụ quan trọng trong niên vụ 2021/2022 và các năm tiếp theo.

Các giải pháp đáng chú ý là củng cố chuỗi liên kết, xây dựng thị trường đường lành mạnh, phát triển nông nghiệp số…

Trước hết, để bảo đảm phát triển bền vững, ngành mía đường Việt Nam cần có các biện pháp phù hợp để củng cố và phát triển chuỗi liên kết trong sản xuất mía đường, đặc biệt trong điều kiện cạnh tranh cây trồng ngày càng gia tăng tại các địa phương.

Một số định hướng cho công tác củng cố và phát triển chuỗi liên kết trong sản xuất mía đường gồm: Minh bạch hóa khâu phân tích chữ đường (CCS) và đánh giá tỷ lệ trừ tạp chất của các nhà máy đường, tạo sự tin tưởng của nông dân đối với nhà máy đường, để nông dân yên tâm đầu tư thâm canh tăng năng suất và chữ đường, đem lại lợi ích cho cả hai bên.

Xây dựng hệ thống chia sẻ lợi nhuận từ việc sản xuất 1 tấn đường, giữa nông dân và nhà máy đường, theo một tỷ lệ nhất định, theo đúng mức đóng góp của các bên và đảm bảo được vị thế bình đẳng của nông dân và nhà máy đường trong mối liên kết.

Tăng cường liên kết ngang giữa các hộ nông dân với hộ nông dân, hình thành nên các tổ hợp tác, hợp tác xã, nông trường trồng mía tập trung, áp dụng giống mía mới, cơ giới hóa đồng bộ và biện pháp thâm canh tiên tiến để giảm giá thành, nâng cao hiệu quả trồng mía và chế biến đường.

Bên cạnh đó, ngành mía đường cần xây dựng thị trường đường lành mạnh phát triển hài hòa. Cụ thể, ổn định giá đường ở mức hài hòa hợp lý đối với người tiêu dùng và không để giá đường vượt quá mức giá của đường nhập khẩu từ Thái Lan sau khi đã bị áp dụng biện pháp chống bán phá giá, chống trợ cấp.

Ổn định giá mua mía bảo đảm người nông dân có thu nhập đủ sống với cây mía, để người nông dân yên tâm phát triển cây mía, phục hồi vùng nguyên liệu. Giá mía cũng cần xây dựng bảo đảm cho người nông dân có thu nhập tương đương hoặc cao hơn so với cây trồng cạnh tranh chính tại địa phương.

Đặc biệt, ngành mía đường cần xây dựng chiến lược phát triển nông nghiệp mía đường Việt Nam trong bối cảnh quy mô nông hộ nhỏ, đất đai phân tán, khí hậu biến đổi dựa trên các cập nhật mới nhất của nông nghiệp số chính xác (nông nghiệp 4.0).

Trên cơ sở đó phát triển các kế hoạch hành động cụ thể tại từng vùng nguyên liệu mía để đạt các mục tiêu thoát khỏi trình độ trung bình trong canh tác mía và nâng thu nhập người nông dân trồng mía cao hơn cây trồng cạnh tranh chính tại địa phương.