Ngôi chùa "báu vật" 1.000 năm tuổi ở Việt Nam đẹp vượt thời gian, chánh điện quy tụ gỗ quý, sơn son thếp vàng mang đậm dấu ấn người Khmer cổ

Nhắc tới Trà Vinh, người ta nghĩ đến miền đất của những ngôi chùa Khmer cổ kính cùng những di tích lịch sử mang nhiều huyền thoại, gắn liền với hành trình khai phá phương Nam. Toàn tỉnh Trà Vinh có rất nhiều ngôi chùa Khmer, trong đó chùa Âng được xem là một trong những ngôi chùa lớn, tiêu biểu cho các ngôi chùa Khmer trong tỉnh.

Kiến trúc cổ kính với lối điêu khắc độc đáo

Chùa Âng, còn được gọi theo ngôn ngữ Pali là Wat Angkor Raig Borei, nằm tọa lạc tại Phường 8, trong thành phố Trà Vinh. Ngôi chùa này thuộc cụm danh thắng Ao Bà Om và bảo tàng văn hóa dân tộc Khmer, là một điểm nổi bật không thể bỏ qua trên bản đồ du lịch của Trà Vinh.

Theo sử sách, chùa Âng được xây dựng vào thế kỷ thứ 10 (năm 990) và quy mô như hiện nay đã hoàn thành vào năm Thiệu Trị thứ 3, tức là năm 1842 theo lịch Dương. Ngôi chùa này tạo nên một khu vực đặc biệt với danh thắng Ao Bà Om và Bảo tàng Văn hóa dân tộc Khmer Trà Vinh, tạo thành một khu vực độc đáo về văn hóa và lịch sử.

Chùa Âng, giống như nhiều ngôi chùa Khmer khác tại Trà Vinh, bao gồm một loạt các công trình kiến trúc như tăng xá, giảng đường dạy Pali và chữ Khmer, và chúng bao quanh ngôi chánh điện trọng tâm. Chùa hướng về hướng đông, thể hiện tư tưởng Phật giáo rằng Phật Thích Ca, ở phía tây, đang nhìn về phía đông để giúp chúng sinh.

Khi bạn bước vào cổng chính, bạn sẽ thấy hai hàng cây sao cổ thụ thân to cao vút, tạo bóng mát quanh khuôn viên chùa suốt cả năm. Một lối đi đi qua một hào nước dài 400 mét bao quanh ngôi chánh điện và các công trình phụ. Điều này làm nổi bật chùa Âng so với các ngôi chùa khác tại Trà Vinh.

Tâm điểm của chùa Âng là ngôi chánh điện Preah Vihea, nơi thờ Phật. Đây là nơi tập trung và phản ánh sự tài năng của các nghệ nhân đương thời trong lĩnh vực kiến trúc, hội họa, và điêu khắc. Toàn bộ chánh điện được đỡ bởi một hệ thống 18 cột gỗ quý. Bên trong chánh điện, có một không gian rộng với 12 cột được trang trí hình rồng, được sơn son thếp vàng.

Người Khmer Trà Vinh tin rằng việc xây dựng chùa Âng chứng tỏ hàng ngàn năm trước đây, khu vực này đã có sự hội tụ của các nghệ nhân có trình độ cao về kiến trúc, hội họa và điêu khắc. Điều này được minh chứng qua mái chính điện độc đáo với khung gỗ đặc biệt, bao gồm 3 cấp mái ngói. Trong đó, có hai mái trên cùng cao và dốc. Các mái này được trang trí với các hình vẽ rồng và vảy rồng uốn cong lên, tạo cảm giác như mái ngói vẫn nhẹ nhàng và duyên dáng.

Tường và trần của chánh điện cũng được trang trí bằng các bức tranh hoành tráng thể hiện bốn giai đoạn trong cuộc đời của Phật Thích Ca: đản sanh, xuất gia, thành đạo và nhập niết bàn. Bệ thờ Phật được làm thành một tòa sen với nhiều cánh và được trang trí bằng gỗ chạm tinh xảo với các hình hoa lá và muông thú. Trên bệ thờ, ngoài tượng Phật chính (cao 2,1 mét), còn có 55 tượng Phật khác, có kích thước lớn và nhỏ, được làm bằng xi măng và gỗ quý.

Khu vực xung quanh chùa Âng cũng ngập tràn các chi tiết hoa văn được chạm trổ tinh xảo, tạo điểm nhấn tại các tàng xá và con đường. Điều đặc biệt nhất có lẽ là bốn cột ở phía giữa hành lang trước ngôi chánh điện, chúng được đúc hình thành tiên nữ (Keyno) và hai cột đúc hình chinh thần (Krud).

Nỗ lực níu giữ "báu vật ngàn năm tuổi"

Năm 1842, chùa Âng trải qua quá trình xây dựng và bảo tồn. Dù đã trải qua nhiều lần tu sửa, nhưng ngôi chính điện cơ bản vẫn giữ nguyên trạng ban đầu. Đặc biệt, năm 1994, chùa Âng đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch - Bộ VHTTDL) xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, đây là một tượng điển kiến trúc nghệ thuật. Ngày nay, chùa Âng vẫn là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa và lễ hội truyền thống của người Khmer tại Trà Vinh, trong đó nổi bật nhất là lễ hội Oc Oom Boc được tổ chức vào rằm tháng 10 âm lịch hàng năm.

Với tuổi thọ ngàn năm, ngôi cổ tự này đang phải đối mặt với thách thức lớn là sự xuống cấp và hư hỏng do tác động của thời gian và mưa gió. Thượng tọa Savane xót xa khi chia sẻ về tình trạng của ngôi chùa, hiện có hai giàn giáo đã được dựng sẵn bên cạnh ngôi chính điện, đợi thợ đến để tiến hành công việc tu sửa. Năm 2013, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã đầu tư 20 tỷ đồng để tu bổ lại chính điện và sala của chùa. Tuy nhiên, theo thời gian, một số cột gỗ và các chi tiết bằng gỗ trong chùa tiếp tục bị hư hại. Do hạn chế về kinh phí và lao động, chùa buộc phải tiến hành các công tác tu sửa, dặm vá bằng xi măng và các chất liệu khác để bảo tồn di tích này.

Chùa Âng đóng một vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống văn hóa và tinh thần của cộng đồng người Khmer tại Trà Vinh. Ban quản lý di tích tại Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Trà Vinh thừa nhận việc tu sửa chùa Âng là một trách nhiệm lớn lao của ngành văn hóa, đặc biệt là trong công việc bảo tồn và duy trì di tích ngàn năm tuổi. Mặc dù nguồn kinh phí hạn chế và sự huy động từ xã hội chưa nhiều, nhưng công việc tu bổ, tôn tạo chùa Âng vẫn được tiếp tục, đó là một thách thức không nhỏ mà tỉnh Trà Vinh đang phải đối mặt và phải xem xét để bảo vệ và phát huy giá trị của di tích này.

Đường sắt hơn 1.700km đẹp nhất thế giới tại Việt Nam huy động 10 vạn người để xây dựng, là tuyến đường huyết mạch xuyên suốt hai miền qua 32 giờ đồng hồ