Ngôi miếu bí ẩn 300 năm tuổi đeo hơn 100 con rồng lênh đênh giữa sông Sài Gòn
Miếu Phù Châu là một trong những công trình tín ngưỡng độc đáo, nằm "lênh đênh" giữa sông Vàm Thuật, một nhánh sông Sài Gòn.
Miếu Phù Châu hay còn gọi là miếu Nổi (thuộc phường 5, quận Gò Vấp, TPHCM) nằm biệt lập trên một cù lao giữa dòng sông Vàm Thuật – một nhánh của sông Sài Gòn. Vì thế, đây là một trong những công trình tín ngưỡng độc đáo, có địa thế ấn tượng và lịch sử "kì bí".
Để tới thăm ngôi miếu đặc biệt này, du khách phải đi đò. Mỗi lượt khách đi về phải trả cho người lái đò 15.000 đồng. Nơi đây nổi tiếng linh thiêng nên mỗi ngày đều đón rất đông người dân, du khách tới viếng, tham quan. Nhiều bạn trẻ tìm tới đây để cầu tình duyên, con cái và bình an.
Đến nay vẫn chưa có sử sách nào ghi cụ thể về sự ra đời của ngôi miếu cổ nhưng, ước chừng thời gian dựng miếu là vào đầu thế kỷ 19. Tương truyền, một người đàn ông chài lưới trên đoạn sông này đã lưới phải xác một phụ nữ. Ông đã đem chôn lên cù lao rồi lập một miếu nhỏ để thờ oan hồn người xấu số. Từ đó cuộc sống của ông khấm khá hơn. Tin đồn vang xa khiến người dân kéo đến miếu cầu phúc ngày một nhiều. Những người dân, chủ ghe thuyền sau đấy tới đây cầu phúc, cầu thuận buồm xuôi gió, thượng lộ bình an. Dần dà, họ dựng lên ngôi miếu khang trang thờ Ngũ Hành, Long Mẫu.
Có tích còn kể, cách đây gần 200 năm, một ngư phủ quăng lưới đánh cá trên dòng sông Bến Cát (thuộc xã Hạnh Thông, tổng Bình Trị Thượng huyện Gò Vấp, tỉnh Gia Định) đã vớt được một pho tượng mà lúc ấy người ta cho rằng đó là tượng Bà Thủy Tề. Từ đó, dân chúng trong vùng lập ngôi miếu thờ Bà trên cù lao bỏ hoang để cầu cho mưa thuận gió hòa, thuyền bè đi về bình an.
Trước năm 1975, đây là điểm hành hương nổi tiếng của người dân Sài Gòn nhưng sau đó gần như bị bỏ hoang. Ngôi miếu đổ nát, hoang tàn, lạnh lẽo, bến đò cũng tạm ngưng hoạt động. 17 năm sau, ông Sáu Hòa, một người dân cư ngụ gần miếu đã cùng với ông Lục Câu - người Việt gốc Hoa đứng ra vận động sửa sang và khôi phục lại mọi hoạt động của ngôi miếu. Chính ông Lục Câu đã tự tay phác thảo và thực hiện tu sửa, đắp lại các hình tượng tại miếu. Sau này ông trở thành trưởng ban quản lý miếu.
Vì thế, miếu Phù Châu có kiến trúc đặc sắc mang đậm nét văn hóa Việt – Hoa. Mặt tiền của Phù Châu miếu quay về hướng Nam, được cất theo kiểu chữ tam gồm ba toà nhà nối liền nhau bởi hai sân thiên tỉnh hẹp có lợp mái. Mái lợp ngói âm dương tráng men xanh ngọc, gồm hai tầng chồng khít lên nhau. Trên nóc mỗi toà nhà đều trang trí rồng chầu hạt ngọc, rồng chầu tháp Cửu phẩm, rồng chầu cuốn thư. Trên bốn đầu đao cong lên có gắn hình tượng Long, Ly, Quy, Phụng và các họa tiết: hoa cúc dây, lá nho, sông nước... Các bức tường được quét vôi màu hồng đậm, các cạnh cửa sơn màu đỏ.
Giữa khu tiền điện thờ Phật Di Lặc, hai bên thờ Phật Tổ Như Lai và Địa Mẫu. Phía trước là tượng Quan Âm Chuẩn Đề ngồi trên toà sen với 18 cánh tay đang cầm pháp khí. Dọc bên tường treo hai bức phù điêu Thập Bát La Hán.
Trung điện ở chính giữa thờ Tề Thiên Đại Thánh, Quán Thế Âm Bồ Tát. Xung quanh là bao lam bằng gỗ chạm long theo mô típ tiên nữ dâng đào với 4 chữ khắc trên gỗ: "Thánh Gia bảo điện". Khu điện thờ lộng lẫy sắc màu nhờ được trang trí bằng các họa tiết sành sứ.
Khu chính điện thờ Ngũ Hành Thánh Mẫu, bên trong đặt năm pho tượng gỗ ngũ hành. Trước điện kê bàn hương án, thờ Bà Chúa Xứ Châu Đốc và Cửu Huyền. Xung quanh điện thờ là bao lam bằng gỗ chạm long với chủ đề: tứ linh, mai lan cúc trúc; phía trên có hàng chữ: "Hành Thánh Mẫu bảo điện". Bên phải chính điện thờ Quan Công, bên trái thờ Bao Công. Đối diện điện thờ Ngũ Hành Thánh Mẫu là điện thờ bà Kim Mẫu, Địa Mẫu, Long Thần, Hộ pháp. Trên tường trang trí những bức phù điêu màu sắc rực rỡ hình tùng hạc, Phật Di Lặc.
Hoạ tiết sành sứ gần như phủ kín các công trình trong khuôn viên ngôi miếu. Miếu có diện tích khoảng 550 m2 và được xây gần như bao trùm trên một cồn đất nhỏ hình bàn chân có diện tích khoảng 2.500 m2 nổi giữa sông Vàm Thuật. Dưới chân cồn đất có nhiều đá xanh lồi xung quanh.
Nói về hoạ tiết sành sứ, nhiều hạng mục được trang trí công phu, tỉ mỉ, có ý tưởng. Ở đoạn vòm cổng này, du khách nếu tinh ý, có thể thấy hàng ngàn mảnh sành sứ được tuyển lựa, cắt gọt theo ý tưởng, không phải lắp ghép ngẫu nhiên các mảnh sành, sứ bị đập vỡ.
Không chỉ có địa thế độc đáo mà hình ảnh hơn 100 con rồng lớn nhỏ được đặt khắp nơi cũng là điểm đặc biệt của miếu Nổi. Ngay lối vào miếu và chánh điện là những con rồng to lớn đang chầu. Khi bước vào bên trong, du khách sẽ thấy nhiều phù điêu hình rồng khác nhau, được ốp bằng các loại mảnh sứ nhiều màu sắc bắt mắt.
Sau nhiều lần trùng tu, miếu Phù Châu đã trở thành một ngôi miếu khang trang. Năm 2010, UBND TP.HCM đã công nhận miếu là di tích kiến trúc nghệ thuật và được xem là một trong những công trình tín ngưỡng độc đáo.
