Nhà ông Q. không chịu di dời khiến cả dự án cầu vượt phải đổi thiết kế, tuyên bố phải nhận bồi thường 37 tỷ đồng hoặc 3 căn nhà mới rời đi
Từ một cơ hội được tái định cư, gia đình này đã bỏ lỡ phương án ban đầu vì kỳ vọng quá cao. Sau hơn một thập kỷ, họ vẫn sống trong ngôi nhà ẩm thấp, giữa trung tâm cầu vượt, với thu nhập bấp bênh từ lao động phổ thông.
Trong quá trình đô thị hóa ở Trung Quốc, không ít dự án hạ tầng từng bị đình trệ hoặc đội vốn vì sự tồn tại của các "hộ đinh". Trường hợp căn nhà 30m2 giữa cầu vượt Hồng Đức ở Quảng Châu là một ví dụ điển hình, kéo dài hơn một thập kỷ vẫn chưa thể giải quyết dứt điểm.
Năm 2008, để giải quyết tình trạng ùn tắc giao thông nghiêm trọng, chính quyền thành phố Quảng Châu quyết định xây dựng cầu vượt trên đường Hồng Đức. Ngôi nhà rộng 30m2 của ông Quách Chí Minh thuộc quận Hải Châu nằm trong phạm vi giải tỏa.
Theo chính sách, cư dân trong diện giải tỏa sẽ được nhận bồi thường bằng tiền mặt cao hơn gấp đôi giá thị trường, hoặc hoán đổi căn hộ tái định cư có diện tích tương ứng. Đây là cơ hội để nhiều hộ dân đang sống trong những căn nhà cũ kỹ xuống cấp cải thiện điều kiện sinh hoạt.
Tuy nhiên, gia đình ông Quách là trường hợp đặc biệt. Cha của ông Quách Chí Minh từng là công nhân của một công ty gỗ quốc doanh tại Quảng Châu. Những năm cải cách, công ty tiến hành bố trí lại nhà tập thể cho nhân viên. Trong khu nhà tám tầng của công ty ở quận Hải Châu, mỗi hộ được phân một phần diện tích sử dụng.
Gia đình ông Quách được phân một gian kho ở tầng một của tòa nhà – vốn được thiết kế để làm kho chứa, không phải căn hộ ở. Để đủ chỗ cho đại gia đình bảy người, hai anh em ông Quách đã dựng thêm sàn lửng, chia thành hai tầng để ở.
Tuy nhiên, về pháp lý, không gian đó vẫn mang tính chất kho thương mại. Do vậy, gia đình không thể làm thủ tục quyền sở hữu nhà ở như các hộ dân khác trong cùng khu. Đây chính là nguyên nhân khiến khi có chính sách giải tỏa, họ không được xếp vào diện “nhà cải cách” và chỉ được đền bù hoặc tái định cư tương ứng đúng 30m2.
Ông Quách cho rằng diện tích này không đủ cho gia đình đông người. Từ đó, ông cùng anh trai đề xuất các phương án bồi thường cao hơn: Hoặc được cấp ba căn hộ tái định cư (cho hai anh em và mẹ lớn tuổi), hoặc nhận tiền bồi thường lên đến 10 triệu tệ (khoảng 37 tỷ đồng).
Ban đầu, sau nhiều lần thương lượng, chủ đầu tư đã nâng mức đền bù tiền mặt lên 1 triệu tệ, vượt xa phương án gốc. Tuy nhiên, gia đình ông Quách vẫn từ chối vì cho rằng số tiền này không đủ để mua hai căn hộ tại Quảng Châu.
Do không đạt được thỏa thuận, tiến trình giải tỏa rơi vào bế tắc. Để đảm bảo tiến độ dự án, chủ đầu tư đã lựa chọn phương án kỹ thuật thay thế: Điều chỉnh thiết kế để tránh khu đất nhà ông Quách, dù phải chi phí thêm khoảng 100 triệu tệ. Từ đó, ngôi nhà 30m2 của gia đình ông tồn tại ngay giữa lòng cầu vượt, trở thành một trong những “hộ đinh” nổi bật tại Quảng Châu.
Gia đình ông Quách gồm bốn người: Vợ chồng ông, con trai 9 tuổi và mẹ. Anh trai ông đã dọn ra nhà ở xã hội.
Căn nhà bị bao quanh bởi kết cấu cầu vượt, nhiều năm không có ánh nắng trực tiếp, độ ẩm cao, tường bong tróc, mốc meo, có mùi hôi ẩm. Không gian chỉ đủ kê một vài vật dụng cơ bản. Nhà có hai phòng, khiến con trai vẫn phải ngủ chung giường với bà nội.
Để hạn chế mùi hôi từ khu vệ sinh, ông Quách phải dựng một tấm vách ngăn tạm bợ ngay trong nhà. Vì không kỳ vọng ở lâu dài, nhiều năm nay gia đình ông không sắm thêm đồ đạc.
Kinh tế gia đình ông cũng rất khó khăn. Ông Quách là lái taxi cho hãng xe công nghệ Didi. Công việc này bấp bênh, nhất là từ khi dịch bệnh bùng phát. Có ngày ông chạy cả ngày không có một cuốc xe. Bà Mông Lệ Hà (vợ) thì làm thuê ở chợ, từ sáng sớm đến tối muộn mới về, thu nhập không cao. Mẹ ông Quách thì tuổi cao, phải dùng thuốc thường xuyên, chi phí điều trị là gánh nặng.
Thu nhập chung của gia đình chỉ đủ duy trì mức sống tối thiểu. Trong nhiều năm, chủ đầu tư từng quay lại thương lượng nhiều lần. Có thời điểm đưa ra phương án đổi sang căn hộ tại tòa nhà Lợi Phúc, song do thay đổi nhân sự và cơ cấu quản lý, cam kết này không được thực hiện.
Thời gian kéo dài khiến cơ hội đền bù thuận lợi trôi qua. Các hộ dân khác tòa nhà này đã chuyển đi, riêng gia đình ông Quách vẫn ở lại. Trong đợt bão Sơn Trúc năm 2018, nước mưa dâng lên ngập cả căn nhà, cho thấy rủi ro về an toàn và sức khỏe.
Đến năm 2022, gia đình ông Quách vẫn ở trong căn nhà cũ, tiếp tục chờ đợi một phương án từ chủ đầu tư hoặc chính quyền. Ông cho biết bản thân “muốn đi nhưng không thể đi”, vì bồi thường không đáp ứng nhu cầu tối thiểu về chỗ ở.
Từ một cơ hội được tái định cư, gia đình này đã bỏ lỡ phương án ban đầu vì kỳ vọng quá cao. Sau hơn một thập kỷ, họ vẫn sống trong ngôi nhà ẩm thấp, giữa trung tâm cầu vượt, với thu nhập bấp bênh từ lao động phổ thông.
