Nhà thơ Việt Nam duy nhất trở thành Phó Thủ tướng: 23 tuổi làm Bí thư Tỉnh ủy, được trao tặng Huân chương Sao Vàng

Người chiến sĩ cộng sản kiên trung

Tố Hữu tên khai sinh là Nguyễn Kim Thành, bí danh Lành, sinh ngày 4/10/1920 trong một gia đình nhà nho yêu nước tại xã Quảng Thọ, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên - Huế xưa. Cha ông là một nhà nho nghèo, say mê thơ ca và sưu tầm ca dao, còn mẹ ông thuộc nhiều làn điệu dân ca xứ Huế.

Từ nhỏ, Tố Hữu đã được cha dạy làm thơ, sớm cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn dân tộc qua từng câu hát, lời ru. Năm 12 tuổi, ông mồ côi mẹ; một năm sau, vào học tại Trường Quốc học Huế.

Được học tập tại nơi được coi là cái nôi của nhiều chí sĩ yêu nước đã góp phần hình thành trong ông tư tưởng cách mạng và lòng yêu nước thiết tha. Chứng kiến cảnh đời cơ cực, áp bức của nhân dân, chàng thiếu niên Nguyễn Kim Thành sớm nuôi trong mình nỗi trăn trở và khát vọng đổi thay.

Năm 1936, ông gia nhập Đoàn Thanh niên Cộng sản, đảm nhiệm vai trò lãnh đạo Đoàn Thanh niên Dân chủ ở Huế. Chỉ một năm sau, khi mới 17 tuổi, ông được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương. Cũng trong thời gian này, Tố Hữu viết bài thơ “Từ ấy” - tác phẩm được xem như bản tuyên ngôn của một tâm hồn đã tìm thấy lý tưởng sống: “Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ/ Mặt trời chân lý chói qua tim”.

Từ đó, thơ ca và cách mạng trở thành hai mạch nguồn hòa quyện trong cuộc đời ông. Ông từng khẳng định: “Suốt đời, tôi phấn đấu vì sự nghiệp độc lập dân tộc và lý tưởng cộng sản. Cùng với hoạt động cách mạng, tôi làm thơ cũng vì sự nghiệp cách mạng. Đối với tôi: Trăm năm duyên kiếp - Đảng và Thơ”.

Tháng 4/1939, Tố Hữu bị thực dân Pháp bắt, kết án 2 năm tù giam và bị đày qua nhiều nhà ngục ở Huế, Lao Bảo, Buôn Ma Thuột, Quy Nhơn rồi Đắk Glei. Dù trong cảnh lao tù khắc nghiệt, ông vẫn sáng tác hàng chục bài thơ viết về “xiềng xích” và “tranh đấu”, thể hiện ý chí kiên trung của người cộng sản trẻ tuổi.

Tháng 3/1942, ông vượt ngục Đắk Glei, trở lại hoạt động cách mạng, gây dựng cơ sở tại Thanh Hóa và được bầu làm Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hóa (1943-1945), đồng thời tham gia Ban lãnh đạo chiến khu Quang Trung.

Khi Cách mạng Tháng Tám năm 1945 nổ ra, Tố Hữu là Phó Bí thư Xứ ủy Trung Kỳ, Chủ tịch Ủy ban Khởi nghĩa Thừa Thiên - Huế. Sau ngày đất nước giành độc lập, ông được Trung ương giao phụ trách công tác văn hóa, thanh niên, rồi trở lại làm Bí thư Tỉnh ủy Thanh Hóa, xây dựng địa phương trở thành hậu phương vững chắc trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

Từ năm 1947, ông được Trung ương phân công phụ trách công tác văn nghệ tại Việt Bắc, làm Trưởng Tiểu ban Văn nghệ Trung ương, sau đó là Trưởng Ban Tuyên truyền Trung ương.

Trên chặng đường cách mạng, ông đảm nhiệm nhiều trọng trách của Đảng và Nhà nước: Ủy viên Trung ương, Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Tuyên huấn Trung ương, Trưởng Ban Khoa giáo Trung ương, Giám đốc Trường Đảng cao cấp Nguyễn Ái Quốc, Phó Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Phó Thủ tướng Chính phủ) kiêm Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế đối ngoại. Ông cũng là Đại biểu Quốc hội khóa VII, Ủy viên Hội đồng Quốc phòng.

Thơ Tố Hữu song hành cùng cách mạng

Song hành cùng sự nghiệp chính trị, Tố Hữu còn là nhà thơ lớn của nền văn học Việt Nam hiện đại và là người đặt nền móng cho dòng thơ ca cách mạng. Ông quan niệm “dùng ngòi bút làm đòn xoay chế độ, mỗi vần thơ bom đạn phá cường quyền”, coi thơ như vũ khí tinh thần phục vụ lý tưởng.

Thơ ông giàu cảm xúc, đậm tính nhân văn, thể hiện rõ lòng yêu nước và niềm tin vào con đường cách mạng. Trong những vần thơ viết về kháng chiến, ông vẫn giữ giọng điệu đằm thắm, chân thành: “Ở đâu u ám quân thù/ Nhìn lên Việt Bắc, cụ Hồ sáng soi/ Ở đâu đau đớn giống nòi/ Trông về Việt Bắc mà nuôi chí bền”.

Các tập thơ của Tố Hữu phản ánh rõ từng giai đoạn phát triển của cách mạng Việt Nam: “Từ ấy” (1937-1946) là thời kỳ giác ngộ lý tưởng; “Việt Bắc” (1947-1954) tái hiện khí thế kháng chiến chống Pháp; “Gió lộng” (1955-1961) thể hiện tinh thần xây dựng xã hội mới; “Ra trận” (1962-1971) và “Máu và hoa” (1972-1977) khắc họa cuộc đấu tranh thống nhất đất nước.

Những tác phẩm ấy không chỉ mang giá trị văn học mà còn là ngọn lửa cổ vũ tinh thần cho các thế hệ người Việt trong suốt hành trình đấu tranh vì độc lập, tự do.

Giáo sư Phong Lê từng nhận định: “Thơ Tố Hữu đi vào tim mỗi người một cách tự nhiên và thẳng thắn nhất, đó không chỉ là thơ, đó là tiếng nói hộ cho biết bao thế hệ”. Quả thật, thơ Tố Hữu không chỉ ca ngợi lý tưởng cộng sản mà còn phản ánh khát vọng, niềm tin và cả những nỗi đau của dân tộc trong thế kỷ XX đầy biến động.

Với những cống hiến to lớn cho sự nghiệp cách mạng và văn học nghệ thuật, nhà thơ Tố Hữu được trao tặng nhiều phần thưởng cao quý: Giải Nhất của Hội Văn nghệ Việt Nam (1954-1955) cho tập “Việt Bắc”, Giải thưởng Văn học ASEAN năm 1996, Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật đợt I năm 1996, cùng Huân chương Sao Vàng và Huy hiệu 60 năm tuổi Đảng.

Nhà thơ Tố Hữu qua đời ngày 9/12/2002 tại Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, hưởng thọ 82 tuổi. Cuộc đời và sự nghiệp của ông mãi là biểu tượng cho sự hòa quyện giữa “Đảng và Thơ” - giữa lý tưởng cách mạng và cảm xúc thi ca, một tấm gương sáng ngời về niềm tin, nghị lực và cống hiến trọn đời cho Tổ quốc.

Bài viết có sử dụng thông tin tham khảo từ các nguồn:

- Cuộc đời và sự nghiệp của đồng chí Tố Hữu - Báo Thanh Hóa

- Tố Hữu: Người cộng sản kiên trung, nhà thơ lớn của dân tộc - Báo Đảng Cộng sản Việt Nam

- Nhà thơ Tố Hữu: người gieo vần vĩ đại của nền thơ cách mạng Việt Nam thế kỷ XX - TTXVN

- Tố Hữu và nguồn thơ cách mạng: Từ lý tưởng đến rung cảm thật sự - Báo VietnamPlus

- Tố Hữu - cây đại thụ trong làng thơ cách mạng Việt Nam - Báo QĐND