Ô tô Trung Quốc gặp ác mộng ở Nga, hơn 200 showroom đóng cửa

Thời hoàng kim của các hãng sản xuất ô tô Trung Quốc tại thị trường Nga dường như đã khép lại. Từng được ví như "miếng bánh ngon" với mức lợi nhuận hàng chục nghìn nhân dân tệ cho mỗi chiếc xe xuất khẩu, kim ngạch ô tô Trung Quốc sang Nga nay đã lao dốc không phanh trước làn sóng siết chặt chính sách và xu hướng giảm nhiệt của thị trường.

Số liệu mới nhất từ Hiệp hội ô tô du lịch Trung Quốc (CPCA) cho thấy, trong 9 tháng đầu năm nay, Trung Quốc chỉ xuất khẩu 357.700 xe nguyên chiếc sang Nga - mức giảm sốc 58% so với cùng kỳ năm 2024. Con số này đánh dấu sự lung lay nghiêm trọng của Nga trong vai trò thị trường xuất khẩu ô tô hàng đầu của Trung Quốc.

Bức tranh xuất khẩu ô tô Trung Quốc đã có những biến động đáng chú ý. Mexico hiện vươn lên dẫn đầu với 410.700 xe, theo sau là UAE với 367.800 xe. Trong khi đó, thị trường Nga - “mảnh đất màu mỡ” tiêu thụ nhiều ô tô Trung Quốc nhất trong hai năm liền - nay đã tụt xuống vị trí thứ 3, một sự thay đổi bất ngờ trong bản đồ xuất khẩu ô tô toàn cầu của Bắc Kinh.

Trước khi xung đột Nga - Ukraine leo thang vào tháng 2/2022, các thương hiệu ô tô Trung Quốc chiếm thị phần tương đối nhỏ trên thị trường Nga. Năm 2021, họ chỉ tiêu thụ được 115.700 xe, tương đương 7% thị phần - con số khiêm tốn giữa rừng đối thủ quốc tế.

Nhưng cuộc xung đột đã thay đổi toàn bộ cuộc chơi. Làn sóng trừng phạt toàn diện từ phương Tây khiến các "ông lớn" ô tô châu Âu, Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc phải rời bỏ thị trường Nga như "vỡ trận". Dưới áp lực địa chính trị và lo ngại rủi ro kinh doanh, hàng loạt tập đoàn đình chỉ sản xuất, ngừng bán hàng, thậm chí tháo chạy bằng cách thanh lý tài sản với giá "bèo". Khoảng trống khổng lồ ấy chính là cơ hội vàng mà các hãng xe Trung Quốc nhanh chóng nắm bắt.

Giai đoạn thoái trào của các hãng xe Trung Quốc

Chỉ trong thời gian ngắn, ô tô Trung Quốc đã "tràn ngập" khắp nước Nga. Năm 2023 chứng kiến cú nhảy vọt ấn tượng: kim ngạch xuất khẩu tăng 5 lần từ 163.000 xe (2022) lên 950.000 xe, đưa Nga lên ngôi vị thị trường xuất khẩu số một của Trung Quốc. Doanh số các thương hiệu Trung Quốc tại Nga vượt mốc 500.000 xe, chiếm gần nửa thị phần.

Sang năm 2024, đà tăng trưởng vẫn tiếp diễn với 1,158 triệu xe xuất sang Nga. Nhưng "giấc mơ vàng" ấy đã vụt tắt khi bước sang năm 2025.

Tuy nhiên, một loạt điều chỉnh chính sách vừa qua từ phía Nga đã đẩy các hãng xe Trung Quốc vào thế khó. Tháng 10/2024, Moscow tăng sốc phí tái chế xe nhập khẩu từ 70% lên 85%. Với xe đã qua sử dụng dung tích 2-3 lít và trên 3 năm tuổi, mức phí tăng từ 1,3 triệu rúp (16.000 USD) lên 2,37 triệu rúp (29.300 USD) - cú sốc khiến biên lợi nhuận của các nhà nhập khẩu và đại lý bị "bào mòn" trầm trọng.

Đầu năm 2025, đòn tiếp theo được tung ra: thuế nhập khẩu ô tô leo thang từ 20% lên 38%, đẩy chi phí thông quan lên cao ngất. "Gánh nặng kép" về thuế phí này đã xóa sạch lợi thế cạnh tranh về giá - vũ khí lợi hại nhất của xe Trung Quốc trên đất Nga.

Bên cạnh đó, các chính sách thắt chặt của Nga còn nhằm thẳng vào "kẽ hở pháp lý" mà nhiều hãng xe Trung Quốc từng sử dụng trong thương mại. Sau 2022, một thủ thuật phổ biến của các hãng xe Trung là tái xuất xe mới qua các nước trung gian như Kazakhstan, đổi nhãn thành "xe đã qua sử dụng 0 km" để lách thuế. Mánh khóe này chính là động lực quan trọng đằng sau làn sóng tăng trưởng chóng mặt của ô tô Trung Quốc trên đất Nga.

Tuy nhiên, tháng 4/2024, Moscow đã bịt kín lỗ hổng khi bắt buộc xe nhập khẩu từ Liên minh Kinh tế Á - Âu phải nộp đủ khoản chênh lệch thuế mới được lưu hành. Đòn này không chỉ "xóa sổ" lợi thế giá thành mà còn vạch trần một vấn đề trầm trọng hơn: dịch vụ hậu mãi kém cỏi. Những chiếc xe "nhập lậu" này thường thiếu vắng bảo hành và dịch vụ sửa chữa đạt chuẩn, khiến uy tín thương hiệu Trung Quốc bị tổn hại nặng nề.

Bối cảnh kinh tế Nga - sức mua "đóng băng"

Thách thức lớn hơn cả vẫn là tình hình kinh tế Nga đang lâm vào trạng thái ảm đạm: Để kiểm soát lạm phát phi mã, Ngân hàng Trung ương Nga duy trì lãi suất chuẩn ở mức "đỉnh" 21%, kéo theo lãi suất vay mua xe tăng vọt lên gần 30%.

Khi cộng dồn các loại thuế phí, giá bán trung bình một chiếc ô tô tại Nga hiện chạm mốc 3,35 triệu rúp (khoảng 41.400 USD) - mức tăng đáng báo động khiến nhu cầu tiêu dùng "rơi tự do".

Theo dữ liệu từ Bộ Công thương Nga, doanh số ô tô mới được tiêu thụ trên thị trường giảm 25% so với cùng kỳ, chỉ còn 1,014 triệu chiếc trong 9 tháng đầu năm 2025. Riêng các thương hiệu Trung Quốc chịu đòn nặng hơn với 576.000 xe tiêu thụ - mức giảm gần 50% theo số liệu của CPCA.

Trước "cơn bão" thị trường, các hãng xe Trung Quốc đã phải chuyển sang chế độ "phòng thủ". Quý I/2025 chứng kiến 274 showroom ô tô đóng cửa trên khắp nước Nga, trong đó tới 213 cửa hàng thuộc các thương hiệu Trung Quốc - chiếm gần 80%. Thậm chí những "ông lớn" cũng không thoát khỏi cảnh phải co cụm lại.

Thêm vào đó, dấu hiệu hạ nhiệt của xung đột Nga - Ukraine đang mở ra viễn cảnh các thương hiệu quốc tế "tái xuất" tại thị trường Nga. Các ông lớn trong ngành như Toyota, Renault, Hyundai và Kia đều đã thả “ quả bóng thăm dò" nhằm lên kế hoạch quay lại. Thông tin này đã tạo ra tâm lý "ngồi trên đống lửa" trong giới tiêu dùng Nga - nhiều người chọn cách chờ đợi thay vì xuống tiền ngay, khiến doanh số xe Trung Quốc càng đi xuống.

Trường hợp Chery là minh chứng rõ nét nhất cho xu hướng tiêu cực này. Trong bản cáo bạch IPO tại Hồng Kông năm 2025, tập đoàn này thừa nhận thẳng thắn: biên lợi nhuận gộp bị "bào mòn" nghiêm trọng do phí tái chế ô tô tăng vọt.

Hậu quả là Chery đã quyết định thu hẹp quy mô hoạt động tại Nga trong năm 2025, hoàn tất việc thanh lý một số tài sản và kênh phân phối vào tháng 4. Đáng chú ý, bản cáo bạch còn phác thảo lộ trình dài hơi: dần rút bớt các thương hiệu và mạng lưới đại lý hiện tại cho đến tận năm 2027 - tín hiệu rõ ràng rằng Nga không còn là "mỏ vàng" đáng để đầu tư mạnh như trước.

Tham khảo Car News China