Phát hiện 800.000 tấn cá dưới lòng hồ nhưng người dân không ai dám ăn

Vẻ huyền bí và tráng lệ của vùng đất Tây Tạng từ lâu đã khiến vô số du khách say mê. Khi nhắc đến du lịch Tây Tạng, không ai không biết đến hồ Yamdrok – một trong ba “thánh hồ” nổi tiếng nhất nơi đây.

Hồ Yamdrok – “viên ngọc lam” của cao nguyên Tây Tạng

Tây Tạng có hơn 1.500 hồ lớn nhỏ, trong đó có ba hồ linh thiêng được người dân tôn thờ là Namtso, Mapang Yumso và Yamdrok Yumso. Trong tiếng Tây Tạng, Yamdrok có nghĩa là “Hồ Bích Ngọc” hay “Hồ Thiên Nga”. Do có nhiều nhánh hồ và hình dáng uốn lượn tựa san hô, nó còn được gọi là “hồ san hô trên trời”.

Hồ Yamdrok nằm ở độ cao 4.441 mét so với mực nước biển, có diện tích khoảng 638 km2, lớn gấp 70 lần hồ Tây ở Hàng Châu (Trung Quốc).

Mặt nước hồ trong xanh như ngọc, lặng như gương, phản chiếu bầu trời và mây trắng, tạo nên khung cảnh được ví như “thiên đường nơi hạ giới”. Người dân Tây Tạng vô cùng yêu quý hồ Yamdrok và coi đó là nơi linh thiêng.

Không chỉ đẹp, Yamdrok Yumso còn giàu tài nguyên. Trên bờ Tây của hồ có nhà máy thủy điện lớn nhất Tây Tạng và trong hồ có đến 800.000 tấn cá.

Vì sao hồ Yamdrok có nhiều cá như vậy?

Con số “800.000 tấn cá” thực ra chỉ là ước tính – bởi chẳng ai có thể bắt hết cá trong hồ để cân đong. Số liệu này được các nhà nghiên cứu xác định thông qua phương pháp đánh dấu – tái bắt, một kỹ thuật thường dùng để ước lượng quần thể sinh vật trong môi trường tự nhiên.

Với diện tích mênh mông và hệ sinh thái độc đáo, Yamdrok thực sự là “thiên đường của loài cá” giữa lòng cao nguyên tuyết trắng. Sự phong phú đến mức khó tin ấy bắt nguồn từ các loài cá bản địa đã sinh sôi qua nhiều thế hệ, cùng với những loài ngoại lai được người dân và du khách vô tình hoặc hữu ý thả xuống hồ trong các lễ phóng sinh.

Loài cá phổ biến nhất trong hồ là cá Gymnocypris przewalskii, có khả năng sinh sản mạnh, mỗi con cái đẻ từ 1.000 đến hơn 10.000 trứng.

Các loài cá bản địa đã sống ở hồ Yamdrok suốt nhiều thế hệ. Do không có kẻ thù tự nhiên nên chúng sinh sôi rất nhanh. Bên cạnh đó, chính quyền có chính sách bảo tồn môi trường hồ, còn người dân Tây Tạng thì luôn coi trọng và bảo vệ sự sống, không đánh bắt cá. Nhờ vậy, số lượng cá bản địa ngày càng tăng lên qua từng năm.

Bên cạnh đó, khi kinh tế và du lịch Tây Tạng phát triển, nhiều người bắt đầu thả phóng sinh cá vào hồ, đặc biệt là trong dịp lễ Saga Dawa – một trong những lễ hội Phật giáo quan trọng nhất của người Tây Tạng.

Dù cá nhiều đến vậy, vì sao không ai dám ăn?

Câu hỏi khiến nhiều người thắc mắc là: Cá nhiều, bắt dễ, nhưng không ai ăn – tại sao? Liệu cá trong hồ có độc? Thực ra, nguyên nhân nằm ở niềm tin tôn giáo, phong tục tập quán và điều kiện sinh thái đặc thù của Tây Tạng.

Yamdrok Yumso là hồ thiêng của người Tây Tạng, gắn liền với nhiều truyền thuyết. Có người cho rằng khi nhìn vào làn nước hồ, họ có thể thấy tiền kiếp và hiện kiếp của mình. Người dân tin rằng hồ là nơi trú ngụ của Long Nữ, mang quyền năng thần thánh. Hằng năm, người Tây Tạng tổ chức nghi lễ “hành hồ” – đi vòng quanh hồ để cầu phúc, tẩy trừ tội lỗi và đạt công đức.

Với lòng tôn kính sâu sắc, họ xem hồ như vị thần sống, nên không ai dám đánh bắt hay ăn thịt cá trong hồ, vì cho rằng như thế là xúc phạm đến thần linh.

Ngoài ra, ở Tây Tạng, ngoài hình thức an táng dưới đất, người ta còn có thiên táng, táng cây và thủy táng. Với thủy táng, người dân tin rằng cá là linh vật dẫn đường cho linh hồn người chết, đưa họ về cõi cực lạc.

Những gia đình nghèo khó hoặc người qua đời khi còn nhỏ, không đủ điều kiện làm thiên táng, thường chọn hình thức thủy táng: Thi thể được quấn trong vải trắng rồi thả xuống hồ. Điều này khiến người dân tin rằng trong hồ có linh hồn người đã khuất, nên ăn cá ở hồ là điều phạm thượng, mang tội bất kính.

Trong điều kiện khắc nghiệt của cao nguyên, người Tây Tạng chủ yếu ăn thịt bò, thịt dê – nguồn năng lượng lớn, có thể bảo quản lâu. Trái lại, để có đủ lượng thịt từ cá, phải giết nhiều con mỗi ngày mà thu được ít năng lượng. Vì vậy, cá không phải là nguồn thực phẩm chủ đạo ở Tây Tạng.

Bên cạnh lý do văn hóa – tín ngưỡng, còn có nguyên nhân sinh học: Cá ở hồ Yamdrok không thích hợp để ăn. Đây là hồ nước kiềm, với nguồn dinh dưỡng hạn chế. Lượng thực vật phù du trong hồ rất ít do nhiệt độ thấp, ánh sáng yếu, khiến nguồn thức ăn cho cá khan hiếm.

Gymnocypris przewalskii đã thích nghi với môi trường này bằng cách tăng khả năng hấp thụ các chất khác từ nước để tồn tại. Tuy nhiên, điều đó cũng khiến chúng tích tụ nhiều chất có hại, như kim loại nặng hoặc độc tố tự nhiên. Vì vậy, dù cá trong hồ rất nhiều, nhưng ăn vào có thể ảnh hưởng đến sức khỏe con người.