Phó Cục trưởng Thuế Hà Nội: Dấu hiệu buôn lậu vàng là có, nhưng cơ quan thuế không thể điều tra đến cùng

Chiều 24/11, tại diễn đàn “Thị trường vàng Việt Nam: Thuận lợi và thách thức trong giai đoạn mới” do Báo Kinh tế & Đô thị tổ chức, Phó Cục trưởng Cục Thuế Hà Nội Nguyễn Tiến Minh, thông tin, hiện Hà Nội có 844 doanh nghiệp kinh doanh vàng, kim hoàn, đá quý, với mức thu ngân sách từ lĩnh vực này tăng mạnh: Từ hơn 800 tỷ đồng năm 2024 lên 1.251 tỷ đồng từ đầu năm 2025, cho thấy dấu hiệu tích cực về tăng trưởng song cũng đặt ra yêu cầu cao về minh bạch và kiểm soát rủi ro trong một lĩnh vực nhạy cảm.

Để hỗ trợ doanh nghiệp, ngành Thuế Hà Nội đã triển khai nhiều giải pháp trong giai đoạn 2024–2025. Đáng chú ý là việc hướng dẫn và vận hành hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, giúp doanh nghiệp xuất hóa đơn nhanh chóng, thuận tiện hơn so với hóa đơn điện tử có mã thông thường, đồng thời kết nối dữ liệu tức thời với cơ quan thuế. Các lớp tập huấn trực tiếp liên tục được tổ chức để doanh nghiệp nắm vững quy định và áp dụng đúng.

Cùng với hỗ trợ, Thuế Hà Nội tăng cường kiểm tra, phối hợp với quản lý thị trường, công an, hải quan, thanh tra Chính phủ và các cơ quan pháp luật nhằm đối chiếu dữ liệu hóa đơn, phát hiện và xử lý vi phạm kịp thời.

Ông Minh nhấn mạnh: “Chúng tôi rà soát rất kỹ, kịp thời chấn chỉnh doanh nghiệp chưa tuân thủ quy định pháp luật”.

Một biện pháp quan trọng được nhấn mạnh là doanh nghiệp phải ghi căn cước công dân hoặc mã số thuế của người mua vàng trên hóa đơn đầu ra. Đối với vàng mua từ người dân, doanh nghiệp phải lập bảng kê đầy đủ thông tin cá nhân người bán, nhằm minh bạch hóa giao dịch, đặc biệt với các giao dịch giá trị lớn.

Tuy nhiên, qua kiểm tra thực tế, vẫn tồn tại nhiều sai sót như xác định giá tính thuế chưa đúng, kê khai chi phí liên quan đến vàng nguyên liệu chưa đầy đủ, quy trình hạch toán chưa thống nhất. Các sai phạm này đã được yêu cầu điều chỉnh kịp thời để tránh thất thu ngân sách.

Qua phối hợp với cơ quan thanh tra và giám sát ngân hàng, cơ quan thuế phát hiện nhiều tài khoản cá nhân xuất hiện dòng tiền lớn, bất thường, không phù hợp với hoạt động kinh doanh khai báo. Một số trường hợp có dấu hiệu kinh doanh vàng trái phép đã được chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra.

“Dấu hiệu buôn lậu vàng là có, nhưng cơ quan thuế không có chức năng điều tra đến cùng. Đây là điểm nghẽn lớn trong quản lý”, ông Minh khẳng định.

Từ thực tiễn quản lý, Thuế Hà Nội đề xuất 3 nhóm giải pháp trọng tâm:

Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý đồng bộ giữa ba trục quản lý vàng – thuế – thanh toán. Hiện thị trường vàng chịu sự giám sát của nhiều cơ quan nhưng dữ liệu chưa được kết nối thông suốt, gây khó khăn trong phát hiện rủi ro. Việc chia sẻ dữ liệu theo thời gian thực sẽ giúp nhận diện các giao dịch bất thường nhanh và chính xác hơn.

Thứ hai, xây dựng cơ chế kiểm soát rủi ro liên cơ quan dựa trên dữ liệu hóa đơn điện tử và dữ liệu thanh toán. Ngành Thuế đề xuất bắt buộc giao dịch vàng phải thanh toán qua ngân hàng, gắn với mã định danh đầy đủ của người mua, bán. Hệ thống mua vàng từ người dân cần được tích hợp với dữ liệu hóa đơn đầu vào để truy xuất nguồn gốc, giảm nguy cơ gian lận.

Thứ ba, tăng cường truyền thông đến người dân, giúp họ hiểu rõ quyền và nghĩa vụ về hóa đơn, chứng từ khi giao dịch vàng. Nhiều người vẫn giao dịch bằng tiền mặt mà không lấy hóa đơn, tạo kẽ hở cho trốn thuế và buôn lậu.

“Cơ quan thuế chỉ có thể phân tích dòng tiền, đối soát chứng từ và chuyển hồ sơ khi có dấu hiệu vi phạm. Để xử lý tận gốc các hành vi buôn lậu vàng, cần sự vào cuộc của lực lượng chuyên trách và hệ thống pháp lý đồng bộ”, ông Minh nhấn mạnh.

Hiện hệ thống hóa đơn điện tử toàn ngành thuế ghi nhận hàng tỷ hóa đơn mỗi năm, đòi hỏi năng lực phân tích Big Data để nhận diện bất thường. Các giao dịch vàng giá trị cao cần bắt buộc thanh toán qua ngân hàng, giúp xác định rõ chủ thể giao dịch và ngăn chặn dòng tiền không minh bạch.

Đặc biệt, Thuế Hà Nội đề xuất tích hợp dữ liệu giao dịch mua vàng của người dân với hệ thống hóa đơn đầu vào, tạo nền tảng phân tích đồng bộ, hỗ trợ hiệu quả công tác phòng chống buôn lậu. Trong bối cảnh nhu cầu giao dịch vàng gia tăng, cơ quan thuế nhấn mạnh tầm quan trọng của phối hợp liên ngành và truyền thông đến người dân.

Về chính sách thuế, dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) đã đề cập đến điều chỉnh đối với giao dịch vàng miếng nhằm tăng tính minh bạch và quản lý hiệu quả. Phó Cục trưởng Nguyễn Tiến Minh khẳng định, ngành thuế Hà Nội sẽ tiếp tục đồng hành cùng doanh nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi trong thực hiện nghĩa vụ thuế, đồng thời tăng cường quản lý để đảm bảo thị trường vàng hoạt động minh bạch, công bằng và đúng pháp luật.