Quốc gia chủ chốt BRICS 'vàng hóa' dự trữ sau cú sốc 300 tỷ USD của Nga: Nền móng cho 1 thế giới không còn cần đồng USD?
Sau khi Nga bị đóng băng 300 tỷ USD dự trữ, Trung Quốc âm thầm xây dựng “Hành lang Vàng”, một hệ thống tài chính song song, nơi vàng chứ không phải USD, được kỳ vọng trở thành nền tảng quyền lực mới của thế giới.
Năm 2022, ngành tài chính toàn cầu trải qua một biến cố chưa từng có: ngay sau khi xung đột giữa Nga và Ukraine nổ ra, Mỹ và các đồng minh phương Tây đã đóng băng khoảng 300 tỷ USD dự trữ ngoại hối của Nga.
Cú sốc này đã gửi đi một thông điệp rõ ràng tới mọi quốc gia: các tài sản giấy hay điện tử đôi khi không còn là nơi trú ẩn an toàn, chúng có thể bị vũ khí hóa và dùng làm công cụ áp lực chính trị bất cứ lúc nào.
Hệ quả là niềm tin vào hệ thống tài chính do USD dẫn dắt bị lung lay. Các ngân hàng trung ương, đặc biệt ở các thị trường mới nổi, bắt đầu đặt câu hỏi: liệu có nên tiếp tục nắm giữ khối dự trữ ngoại hối khổng lồ bằng USD hay trái phiếu Mỹ nữa không?
Như vậy, một “cuộc di cư thầm lặng” mạnh mẽ bắt đầu. Theo khảo sát của World Gold Council (WGC), năm 2022 các ngân hàng trung ương đã mua ròng tới 1.082 tấn vàng, mức cao nhất kể từ năm 1967. Trong hai năm tiếp theo, lượng mua cũng duy trì ở mức trên 1.000 tấn mỗi năm.
Trong số các quốc gia có động thái rõ ràng, Trung Quốc nổi bật vì đã từ lâu tìm cách thách thức vị thế của USD và không ngần ngại tăng mạnh dự trữ vàng. Từ khoảng 1.054 tấn vào năm 2014, đến cuối quý 2/2025, Bắc Kinh công bố sở hữu khoảng 2.300 tấn vàng.
Nhiều ước tính cho rằng nếu tính cả vàng nằm trong tay các ngân hàng quốc doanh và quỹ công, con số thực có thể lên tới 5.000 tấn.
Việc công khai này gửi đi thông điệp tới Mỹ và thế giới: vàng, chứ không phải tiền giấy như USD, có thể là nền tảng cho một trật tự tài chính mới.
Việc công khai tăng dự trữ vàng không đơn thuần là đầu tư, mà là một thông điệp chiến lược: vàng, không phải tiền giấy như USD, sẽ đóng vai trò nền tảng cho một trật tự tài chính mới.
Xây dựng nền móng cho một hệ thống thay thế
Chiến lược của Trung Quốc không chỉ dừng ở việc gom vàng mà còn ở việc xây dựng hạ tầng tài chính để vàng có thể hoạt động như một công cụ quốc tế, có khả năng cạnh tranh trực tiếp với hệ sinh thái của đồng USD.
Tháng 7/2025 đánh dấu một bước tiến quan trọng khi các quy định chuẩn mực Basel III có hiệu lực, vàng vật chất đã được phân loại lại thành tài sản Cấp 1 (Tier 1). Điều này cho phép các ngân hàng ghi nhận 100% giá trị thị trường của vàng trên bảng cân đối kế toán, ngang hàng với tiền mặt hoặc trái phiếu kho bạc Mỹ.
Trung Quốc đã nhiều lần chọn thời điểm nhân các sự kiện lớn để tăng dự trữ vàng: từ khủng hoảng ngân hàng Mỹ năm 2008, đến trừng phạt Nga năm 2014 và cú đóng băng dự trữ ngoại hối Nga năm 2022. Việc này càng khẳng định vàng đang được nhìn nhận như một công cụ chống rủi ro hệ thống.
"Con đường tơ lụa" tài chính thế kỷ 21
Trái tim chiến lược của Trung Quốc được ví như một “Hành lang Vàng” (Gold Corridor).
Đầu năm 2025, Shanghai Gold Exchange (SGE) khai trương kho vàng đầu tiên bên ngoài Trung Quốc đại lục tại Hong Kong (khởi động ngày 26/06). Đây là bước đi đầu tiên trong kế hoạch mạng lưới kho lưu trữ vàng vật chất trải rộng khắp các quốc gia thân thiện với Trung Quốc, từ châu Á, Trung Đông đến châu Phi.
Mỗi kho vàng sẽ được kết nối với SGE về mặt kỹ thuật số, theo dõi từ độ tinh khiết, số sê-ri đến chủ sở hữu, tạo nên cơ chế xác thực giao dịch minh bạch và hiệu quả. Điều này phản ánh bài học mà nhiều quốc gia đã rút ra: vàng vật chất nằm trong biên giới bạn kiểm soát là biện pháp đảm bảo uy tín mạnh nhất.
Sự hấp dẫn của “Hành lang Vàng” nằm ở bài học từ năm 1971. Dưới hệ thống Bretton Woods, USD được bảo đảm bởi vàng và các ngân hàng quốc gia có thể mang USD tới Mỹ đổi lấy vàng.
Tháng 8/1971, Tổng thống Mỹ Richard Nixon buộc phải chấm dứt việc đổi USD lấy vàng, giáng mạnh niềm tin quốc tế vào tiền giấy, rằng vàng nằm tại Mỹ chỉ là vàng của… Mỹ, và bất cứ cam kết nào cũng có thể bị xé bỏ. Hành lang Vàng của Trung Quốc nhằm cung cấp cho quốc gia đối tác cơ chế đổi nhân dân tệ lấy vàng vật chất, được lưu ký tại địa điểm tin cậy, thay vì phải phụ thuộc vào kho ngoại tệ bằng USD tại London hay New York.
Theo các nguồn tin, ít nhất một quốc gia Đông Nam Á đã bày tỏ quan tâm tham gia hệ thống này. Điều đó cho thấy kế hoạch không còn nằm trên giấy, mà là lời thách thức công khai với quyền lực lâu đời của phương Tây trong thị trường vàng.
