Quốc gia trụ cột BRICS sở hữu 3,8 triệu tấn đất hiếm, quyết lật đổ thế độc quyền của Trung Quốc

Tổng thống Vladimir Putin tuần trước đã chỉ đạo các quan chức hoàn thiện “lộ trình phát triển dài hạn” cho việc khai thác và sản xuất các kim loại hiếm và đất hiếm trước ngày 1/12, trong bối cảnh nhu cầu toàn cầu đối với những vật liệu này đang bùng nổ.

So với các cường quốc như Trung Quốc, Nga tụt lại khá xa trong việc khai thác trữ lượng đất hiếm, nguyên liệu không thể thiếu trong các ngành công nghệ cao như điện tử, xe điện, năng lượng gió, và quốc phòng.

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), tổng trữ lượng đất hiếm toàn cầu ước tính khoảng 110 triệu tấn, trong đó Trung Quốc chiếm 44 triệu tấn, Brazil 21 triệu tấn, Ấn Độ và Úc đứng sau, còn Nga sở hữu khoảng 3,8 triệu tấn, xếp thứ 5 thế giới, cao hơn cả Mỹ (1,9 triệu tấn).

Dù vậy, sản lượng đất hiếm của Nga hiện chỉ khoảng 2.500 tấn/năm, tương đương 0,64% sản lượng toàn cầu năm 2024, cho thấy Moscow vẫn còn rất xa so với tham vọng.

Bước ngoặt chiến lược giữa căng thẳng Mỹ - Trung

Căng thẳng địa chính trị đang khiến đất hiếm trở thành “mặt trận mới” hạn chế xuất khẩu đất hiếm nhằm đáp trả thuế quan của Mỹ.

Động thái này chỉ được nới lỏng khi Tổng thống Donald Trump đạt thỏa thuận với Chủ tịch Tập Cận Bình, theo đó Bắc Kinh tạm ngừng kiểm soát xuất khẩu trong một năm đổi lấy việc Washington hạ thuế với nhóm hàng hóa liên quan đến fentanyl.

Song song đó, ông Trump còn muốn đảm bảo nguồn cung đất hiếm cho Mỹ thông qua thỏa thuận với Ukraine, đổi viện trợ lấy quyền tiếp cận các mỏ đất hiếm ở miền nam và miền đông nước này, khu vực hiện do Nga kiểm soát một phần. Nhà lãnh đạo Mỹ cũng nhiều lần bày tỏ hứng thú với Greenland, vùng lãnh thổ giàu khoáng sản chiến lược.

Nhận thấy động thái này, ông Putin tuyên bố Nga sẵn sàng hợp tác với các đối tác nước ngoài, bao gồm cả Mỹ, trong các dự án khai thác và chế biến đất hiếm.

“Nga đang chạy theo cơ hội, còn Mỹ chạy theo nhu cầu”

Dù USGS chỉ ghi nhận 3,8 triệu tấn, Bộ Tài nguyên Nga tuyên bố nước này có tới 28,5 triệu tấn đất hiếm, gồm 15 loại kim loại quý hiếm, gấp gần 8 lần con số quốc tế.

Tuy nhiên, giới chuyên gia cho rằng dữ liệu này “mờ mịt và khó kiểm chứng”, trong đó chất lượng quặng của Nga được đánh giá thấp hơn các nước khác.

Willis Thomas, chuyên gia của CRU Group, nhận xét: “Mỹ đang chạy đua vì nhu cầu, còn Nga chạy đua vì cơ hội”.

Theo ông, Moscow có thể giấu thông tin thật về trữ lượng và chất lượng để tránh phải công khai gọi vốn hoặc tiết lộ cho phương Tây.

Câu hỏi lớn là liệu Nga sẽ nghiêng về Trung Quốc, đồng minh chiến lược, hay mở cửa với phương Tây để tìm kiếm đầu tư và công nghệ.

Trung Quốc hiện xử lý tới 69% đất hiếm toàn cầu nhờ hệ thống chế biến, tách lọc và chuỗi cung ứng hoàn chỉnh. Nga có thể trở thành nhà cung cấp nguyên liệu thô mới cho Trung Quốc, bên cạnh Myanmar, Malaysia và Lào, các nguồn nhập khẩu chính hiện nay.

Tuy nhiên, quan hệ căng thẳng giữa Moscow và Washington khiến khả năng hợp tác với Mỹ gần như đóng băng.

Chuyên gia Piyush Goel (CRU) nhận định: “Khi phương Tây không sẵn sàng mua từ Nga do chiến sự Ukraine, Nga sẽ buộc phải bán cho Trung Quốc, và không thể kỳ vọng mức giá cao. Nhưng về lâu dài, nếu Trung Quốc cạn kiệt mỏ trong nước, đó có thể là cơ hội để Nga chen chân”.

Theo CNBC