Sản xuất lúa phát thải thấp: Không đốt rơm, rạ gây ô nhiễm

Quản lý rơm, rạ sau thu hoạch

Hội nghị nhằm tổ chức thực hiện các quy trình trong thực tiễn, góp phần nâng cao nhận thức, thống nhất triển khai và bảo đảm việc thực hiện đúng quy định về quản lý, giám sát các hoạt động sản xuất lúa phát thải thấp vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL).

Quy trình sản xuất lúa chất lượng cao và phát thải thấp vùng ĐBSCL được Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) ban hành ngày 10/11/2025. Quy trình bao quát toàn bộ các khâu sản xuất lúa, gồm nhóm kỹ thuật canh tác, quản lý thu hoạch và xử lý sau thu hoạch, quản lý rơm rạ.

Các nội dung được xây dựng thống nhất, liên kết chặt chẽ, bảo đảm đồng bộ và tạo thành một hệ thống hướng dẫn hoàn chỉnh áp dụng cho sản xuất lúa trong phạm vi triển khai Đề án Phát triển bền vững 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao và phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng ĐBSCL.

Quy trình áp dụng với các tổ chức (câu lạc bộ, tổ hợp tác, hợp tác xã, doanh nghiệp) và cá nhân (nông hộ, trang trại) tham gia sản xuất lúa theo Đề án 1 triệu ha.

Ông Nguyễn Quốc Mạnh - Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho biết, quy trình bao gồm các kỹ thuật trong làm đất, chuẩn bị giống, gieo sạ, quản lý nước giảm phát thải khí nhà kính, bón phân và phòng chống sinh vật gây hại lúa; kỹ thuật trong thu hoạch, sấy và bảo quản lúa theo nguyên tắc nâng cao chất lượng lúa gạo, giảm tổn thất sau thu hoạch, tiết kiệm năng lượng.

Đối với quản lý rơm rạ, các kỹ thuật áp dụng theo nguyên tắc tuần hoàn và giảm phát thải. Tuyệt đối không đốt rơm và không vùi rơm trong ruộng ngập nước. Thu rơm ra khỏi ruộng bằng máy cuốn rơm và các công cụ khác, ưu tiên tái sử dụng hay tuần hoàn rơm tại địa phương.

Trường hợp không thể thu gom rơm ra khỏi ruộng do điều kiện mưa, ngập nước, không thể vận chuyển hoặc đưa máy móc vào đồng ruộng, cần rút nước khỏi ruộng trước khi thực hiện cày/xới vùi rơm và kết hợp sử dụng chế phẩm sinh học để phân hủy rơm rạ.

Rơm khô, chất lượng phù hợp có thể sử dụng để trồng nấm hoặc sản xuất thức ăn cho đại gia súc, đệm lót sinh học, nguyên liệu đầu vào cho các hệ thống sản xuất điện sinh khối và sản xuất các vật dụng thay thế nhựa như chậu hoa... Rơm ướt hoặc đã bị hoai mục sử dụng để phủ gốc cây lâu năm, phủ mặt luống cây rau màu.

Riêng rơm đã bị mốc ủ hoai mục hoàn toàn được sử dụng làm phân bón hữu cơ. Tất cả các loại rơm và phụ phẩm hay chất thải từ trồng nấm và chăn nuôi nên được tái sử dụng tuần hoàn làm phân bón hữu cơ.

Với gốc rạ, khuyến khích áp dụng các biện pháp thúc đẩy phân hủy gốc rạ trong điều kiện không bị ngập nước như cày vùi, băm hay làm dập gốc rạ, phun chế phẩm sinh học phân hủy rơm rạ.

Thí điểm đo tín chỉ carbon

Với Quy trình thí điểm đo đạc, báo cáo, thẩm định (MRV) trong canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp vùng ĐBSCL, ông Mai Văn Trịnh - Viện trưởng Viện Môi trường nông nghiệp, Bộ NN&MT cho biết, quy trình áp dụng thí điểm cho hoạt động canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp thuộc các tỉnh vùng ĐBSCL và các vùng khác tùy thuộc điều kiện cụ thể có thể áp dụng. Dự kiến trong vụ Đông Xuân 2025-2026 triển khai thí điểm quy mô 300.000ha.

Quy trình MRV gồm 6 bước: Chuẩn bị - Đăng ký - Thiết lập đường cơ sở - Đo đạc - Báo cáo - Thẩm định. Bước cuối cùng gồm các nội dung: Xác minh (được thực hiện bởi bên thứ ba độc lập được Bộ NN&MT ủy quyền); kiểm tra hồ sơ, dữ liệu MRV và các cuộc khảo sát thực địa; đánh giá tính chính xác, đầy đủ, minh bạch của các báo cáo; phát hành báo cáo xác minh - cơ sở để cấp tín chỉ carbon...

“Quy trình MRV mang tính đa phương pháp, đáp ứng từ mức cơ bản đến nâng cao. Thời gian tới, chắc chắn sẽ có nhiều hoạt động để nhân rộng, làm cơ sở lượng hóa giảm phát thải của các cái mô hình canh tác lúa chất lượng cao, phát thải thấp. Việc triển khai MRV nhằm phục vụ cho báo cáo đóng góp do quốc gia tự quyết định trong biến đổi khí hậu (NDC). Đồng thời, đánh giá chất lượng giảm phát thải để đáp ứng cho các chương trình trao đổi tín chỉ carbon hoặc trao đổi song ngành" - ông Trịnh cho hay.

Theo Thứ trưởng Bộ NN&MT Trần Thanh Nam, việc công bố 2 quy trình trên là cơ sở để các địa phương vùng ĐBSCL vận dụng vào thực tiễn, tạo điều kiện cho các tổ chức quốc tế cùng hợp tác triển khai Đề án 1 triệu ha. Đây không chỉ là yêu cầu kỹ thuật mà còn là bước khởi đầu cho chuyển đổi phương thức sản xuất lúa gạo Việt Nam từ truyền thống sang sản xuất xanh, thông minh, tuần hoàn và phát thải thấp.

Ông Trần Thanh Nam đề nghị các địa phương, doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân phối hợp đồng bộ, từng bước đưa các quy trình trở thành chuẩn mực mới trong sản xuất lúa ở ĐBSCL. Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật hướng dẫn, tập huấn, hỗ trợ các địa phương áp dụng quy trình từ vụ Đông Xuân 2025-2026.

Các Sở NN&MT vùng ĐBSCL rà soát, lựa chọn vùng nguyên liệu phù hợp, gắn áp dụng quy trình với các dự án khác, mã số vùng trồng, truy xuất nguồn gốc, chứng nhận bền vững. Các đơn vị liên quan phối hợp các tổ chức quốc tế hoàn thiện khung kiểm chứng giảm phát thải, đồng bộ với hệ thống MRV quốc gia; xây dựng mô hình hợp tác xã phát thải thấp, thúc đẩy chuỗi liên kết và tín chỉ carbon trong nông nghiệp.