Khi tình trạng bão hòa tấn công thị trường dịch vụ gọi xe lớn nhất thế giới, các tài xế đang phải vật lộn để đối phó với thu nhập thấp, thời gian làm việc kéo dài và rủi ro về sức khỏe gia tăng.
Sau hơn 1 thập kỷ làm công nhân xây dựng, anh Yang Tian đã rời bỏ công việc này vào năm ngoái để chuyển qua nghề tài xế taxi điện cho ứng dụng gọi xe ở Thượng Hải.
Người đàn ông 31 tuổi đã hy vọng về một công việc thu nhập tốt ở một trong những thành phố giàu có nhất Trung Quốc khi cho rằng nhu cầu gọi xe đủ nhiều.
Nhưng chỉ vài tháng sau khi bắt đầu, Yang vỡ mộng hoàn toàn khi đối mặt với thực tại của ngành.
 |
| Tài xế taxi Trung Quốc vỡ mộng làm giàu. Ảnh: Sixth Tone |
Dù làm việc không ngừng nghỉ suốt 14 giờ để đón và chở khách thì anh chỉ tiết kiệm được khoảng 3.500 NDT (12 triệu đồng) sau khi trừ đi các khoản phụ phí như chi phí ứng dụng gọi xe, tiền trả góp mua xe điện, tiền sạc ắc quy. Mức thu nhập cũng chẳng khác gì mấy so với công việc thợ xây trước đây của Yang.
Thêm vào đó, anh còn phải cạnh tranh với lượng lớn tài xế mới tham gia vào thị trường quá đông đúc này và chịu khoản đặt cọc 20.000 NDT. Yang dự định sẽ nghỉ việc ngay khi hợp đồng hết hạn.
Cựu công nhân xây dựng 31 tuổi chia sẻ: “Đây là công việc mệt mỏi nhất mà tôi từng làm. Tôi sẽ không bao giờ làm công việc này nữa”.
Thị trường gọi xe lớn nhất thế giới
Tại ngành dịch vụ gọi xe trị giá 63 tỷ USD của Trung Quốc – cũng là thị trường lớn nhất thế giới – những tài xế như anh Yang đang phải vật lộn vì làm việc cật lực nhưng thu nhập chẳng đáng là bao khi cạnh tranh ngày càng lớn do quá nhiều người tham gia.
Bất chấp sự gia tăng về giấy phép lái xe, nhu cầu gọi xe của người dân lại đi xuống.
Dữ liệu của Chính phủ Trung Quốc cho thấy giấy phép tài xế cho dịch vụ gọi xe đã tăng từ 3,95 triệu vào năm 2021 lên khoảng 6,57 triệu vào cuối năm 2023. Bên cạnh đó, một báo cáo từ công ty đầu tư Cyanhill Capital tiết lộ có hơn 20.000 tài xế mới tham gia thị trường mỗi ngày vào năm 2023 - tăng gấp 6 lần so với năm trước.
 |
| Tăng trưởng người dùng ứng dụng gọi xe tại trung Quốc đang giảm dần. Nguồn: Sixth Tone |
Tuy nhiên, theo Trung tâm hệ thống thông tin Internet Trung Quốc (CINIC), lĩnh vực này chứng kiến lượng người dùng ứng dụng dịch vụ gọi xe giảm 16 triệu trong năm 2022.
Mặc dù tổng số người dùng đăng ký mới vẫn tăng nhẹ từ 453 triệu lên 528 triệu trong khoảng thời gian từ 2021 đến 2023 nhưng tốc độ tăng trưởng không còn như trước.
Tờ Sixth Tone cho hay, nhiều tài xế dịch vụ gọi xe khác cũng rơi vào cảnh tương tự anh Yang khi cạnh tranh quá lớn khiến họ phải làm việc cật lực nhưng thu nhập lại chỉ đi xuống.
Không chỉ vậy, chính sách của các ứng dụng gọi xe ngày càng khắt khe, buộc cánh tài xế phải làm việc nhiều giờ hơn để có đủ thu nhập cơ bản, khiến sức khỏe lẫn tinh thần của họ đều bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
>> Cổ phiếu Grab giảm trở lại sau phiên tăng kỷ lục 11%, các hãng xe công nghệ ồ ạt rớt giá
“Nhiều sói, ít thịt”
Hiện tại, mỗi tài xế trung bình chỉ nhận được ít hơn 10 đơn vận tải mỗi ngày. Do đó, chính quyền tại các thành phố như Jinan, Wenzhou, Dongguan, Shenzhen và Chongqing gần đây đã đưa ra cảnh báo cho những lao động mới muốn tham gia ngành này về một thị trường quá bão hòa.
Một số nơi như Sanya hay Changsha thậm chí còn ngừng cấp giấy phép lái xe cho tài xế mới.
Tại Thượng Hải, tổng số taxi đang vận hành đã lên đến 110.000 chiếc vào tháng 6 năm ngoái - cao hơn nhiều so với mức dự kiến là 88.000 chiếc cho năm 2025.
Trước tình hình này, Thượng Hải ngừng việc cấp bằng lái xe mới vào tháng 7/2023 và yêu cầu ứng dụng gọi xe Didi phải sa thải 25.000 lao động chưa có giấy phép khỏi dịch vụ vào cuối tháng 9. Động thái này nhằm tìm cách sắp xếp lại nguồn cung dựa trên nhu cầu thực tế và tăng cường giám sát.
Bất chấp điều đó, anh Yang cho biết thị trường vẫn đang quá tải tài xế khi người đàn ông này từng có lúc không kiếm nổi một hành khách nào trong nhiều giờ.
Sixth Tone tiết lộ thêm, vào tháng 9/2023, có khoảng 265 chiếc taxi chờ quanh bến xe Hongqiao nhưng chỉ có 63 hành khách gọi xe trong bán kính 5 phút lái.
Anh Yang bình luận; “Nhận được dù chỉ một đơn gọi xe của hành khách giờ đây cũng giống như một sự may mắn đáng kinh ngạc”.
Tháng 8 năm ngoái, anh từng chờ ở sân bay tận 4 tiếng mà không nhận được đơn đặt xe nào và còn mất thêm 80 NDT phí đỗ xe - tương đương 1/5 thu nhập hàng ngày.
 |
| Tài xế taxi Trung Quốc ngày càng đông và nhận được ít đơn đặt xe hơn. Nguồn: Sixth Tone |
Han Cheng, một tài xế khác ở Thượng Hải, nhận xét: “Thịt thì ít mà sói thì nhiều”.
Được biết thu nhập hàng ngày của anh Han cũng giảm mạnh từ 900 NDT vào cuối năm ngoái xuống chỉ còn khoảng 700 NDT hiện nay.
Điều này có nghĩa là, mặc dù phải làm việc 14 tiếng/ngày và 6 ngày/tuần, thì thu nhập hàng tháng của anh chỉ khoảng 7.000 NDT.
"Nghề này coi chúng tôi như những cỗ máy vậy", tài xế Han than thở vì mệt mỏi.
Chuyên gia Zhu Wei của Ủy ban về nền kinh tế chia sẻ tại Trung Quốc, nói rằng dòng vốn khổng lồ ban đầu đổ vào ngành dịch vụ gọi xe đã khiến nhiều lao động ảo tưởng về sự giàu có nhờ làm tài xế taxi.
Ông nhận định: “Khi nền kinh tế suy yếu, nhu cầu về dịch vụ gọi xe cũng giảm dần do người dân có xu hướng sử dụng tàu điện ngầm và các phương tiện giao thông công cộng khác để tiết kiệm tiền”.
Mức hạ giá nguy hiểm
Trung Quốc không chỉ chứng kiến sự gia tăng về số lượng tài xế mà còn xuất hiện ồ ạt các nền tảng gọi xe. Từ khoảng 100 ứng dụng gọi xe vào năm 2019 thì hiện đã tăng llên ít nhất 339 nền tảng, theo dữ liệu của Bộ Giao thông Vận tải nước này.
Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gia tăng, nhiều nền tảng lớn đua nhau triển khai các ưu đãi giá thấp với tỷ lệ chiết khấu lên đến 10-40% so với thông thường .
Cánh tài xế taxi tin rằng những chính sách này đang lợi dụng nỗ lực của họ và làm giảm thu nhập.
 |
| Việc các nền tảng đua nhau hạ giá khiến tài xế taxi điện bất mãn khi cho rằng chúng ăn mòn thu nhập của họ. Ảnh: Getty Images |
Đáng lo ngại hơn, chiêu trò này còn làm tăng rủi ro tai nạn giao thông khi cánh tài xế sẽ lái nhanh hơn để cố gắng nhận nhiều đơn hàng .
Vì vậy, hàng loạt chính quyền địa phương ở Thượng Hải, Hefei và Shijiazhuang đã yêu cầu các nền tảng phải thay đổi chính sách nếu không muốn bị phạt.
Ở hiện tại, những tài xế taxi vẫn đang phải làm việc dài hơn để đủ chỉ tiêu thu nhập hàng ngày. Họ đã làm hơn 12 giờ/ngày - cao hơn tiêu chuẩn 8 tiếng của luật lao động - một số người còn làm tới 18 tiếng liên tục.
Số liệu thống kê chính thức từ Quảng Châu đã phản ánh thực tế nghiệt ngã này. Theo đó, quãng đường lái xe trung bình hàng ngày của các tài xế tăng từ 121,26km vào nửa cuối năm 2021 lên 129,5km trong nửa đầu năm 2023. Tuy nhiên, thu nhập bình quân hàng ngày của họ lại giảm từ 419,42 NDT xuống 395,6 NDT.
Nhiều cuộc khảo sát cho thấy cánh tài xế mắc rất nhiều bệnh như huyết áp, thoát vị đĩa đệm do ngồi nhiều, mệt mỏi và phụ thuộc vào trà, cà phê, thuốc lá để tỉnh táo.
