Thảm cảnh của người già ở một siêu cường châu Á: Không dám nghỉ hưu, gần chết vẫn phải làm việc quần quật để mưu sinh
Những người lao động Trung Quốc vẫn loay hoay tìm kế sinh nhai khi mức trợ cấp của Chính phủ không đủ để họ về hưu.
Sau 3 thập kỷ bán hàng trên đường phố thành phố Tây An (Trung Quốc), ông Hu Dexi (67 tuổi) mong muốn sống chậm lại và tận hưởng tuổi già. Nhưng ông lại không thể làm vậy.
Thay vào đó, Hu cùng vợ chuyển đến vùng ngoại ô Bắc Kinh để tiếp tục làm việc. Họ thức dậy lúc 4 giờ sáng mỗi ngày để nấu bữa trưa mang đi làm, sau đó mất hơn 1 giờ đồng hồ di chuyển đến trung tâm thương mại ở thành phố.
Tại đây, cặp vợ chồng già mỗi người kiếm được 4.000 NDT (khoảng 14 triệu đồng) hàng tháng từ công việc dọn dẹp kéo dài 13 tiếng.
Không thể nghỉ hưu
Cũng như hàng triệu người lao động nông thôn nhập cư khác sắp đến tuổi nghỉ hưu ở Trung Quốc, nếu không bám trụ ở thành phố, vợ chồng ông Hu sẽ phải về quê sống nhờ vào mảnh đất nhỏ và khoản lương hưu hàng tháng chỉ 123 NDT (hơn 430.000 đồng) mỗi người.
Ông chia sẻ: “Chúng tôi không thể dựa vào ai. Tôi không muốn trở thành gánh nặng cho 2 đứa con của mình”.
Ông Hu là một trong hàng triệu người đã đổ về các thành phố lớn của Trung Quốc cuối thế kỷ trước. Họ là lực lượng xây dựng cơ sở hạ tầng và làm việc trong các nhà máy, đưa Trung Quốc trở thành công xưởng của thế giới.
Nhưng giờ đây, thế hệ này có nguy cơ đối mặt với mức sống giảm sút ở tuổi xế chiều.
Các chuyên gia cho rằng nước này chưa xây dựng được hệ thống an sinh xã hội để đối phó với cuộc khủng hoảng dân số ngày càng trầm trọng. Đồng thời, nhu cầu về các dịch vụ xã hội cũng tăng nhanh khi dân số già đi.
Thống kê mới nhất của Trung Quốc cho thấy có khoảng 94 triệu người lao động (tương đương 12,8%) đã ngoài 60 tuổi vào năm 2022, tăng đáng kể từ mức 8,8% của năm 2020.
Tỷ lệ tuy thấp hơn so với các nước như Nhật Bản và Hàn Quốc, nhưng dự kiến sẽ tăng vọt khi có thêm 300 triệu người Trung Quốc bước sang tuổi 60 trong thập kỷ tới.
Một phần ba trong nhóm này là những người lao động đến từ các vùng nông thôn, những người thường thiếu các kỹ năng chuyên môn cho một nền kinh tế đang hướng tới nâng cao chuỗi giá trị.
Reuters dẫn ý kiến của một cố vấn Chính phủ Trung Quốc cho biết, lý do chính khiến Trung Quốc chưa xây dựng được hệ thống an sinh xã hội phù hợp là do các nhà hoạch định chính sách lo ngại nền kinh tế có thể rơi vào bẫy thu nhập trung bình. Do đó, họ cần ưu tiên phát triển quy mô nền kinh tế.
Chênh lệch phúc lợi
Hệ thống trợ cấp lương hưu ở Trung Quốc được phân chia theo 2 nhóm thành thị - nông thôn, tạo ra sự khác biệt lớn về thu nhập và khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội của người hưởng lương hưu.
Lương hưu hàng tháng ở thành thị dao động từ khoảng 3.000 NDT (hơn 10 triệu đồng) ở các tỉnh kém phát triển đến khoảng 6.000 NDT (khoảng 21 triệu đồng) ở Bắc Kinh và Thượng Hải. Trong khi đó, lương hưu ở nông thôn lại thấp hơn nhiều.
Kể cả khi Trung Quốc đã tăng lương hưu vào tháng 3, người dân ở nông thôn chỉ được nhận mức lương tối thiểu từ 123 NDT/tháng.
Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc (CASS) ước tính quỹ lương hưu sẽ cạn kiệt vào năm 2035. Hiện tại, Bắc Kinh dự định xem xét thay đổi các chính sách liên quan tới phúc lợi xã hội nhưng chưa có lộ trình nào cụ thể cho những thay đổi đó.
Đe dọa nghèo đói
Bên cạnh đó, các cuộc khảo sát của CASS chỉ ra mức hỗ trợ phúc lợi y tế cho lao động ở thành thị trong một số trường hợp cao hơn gấp 4 lần so với những người ở nông thôn.
Theo một bài báo hồi tháng 10/2023 của CASS, hơn 16% cư dân nông thôn trên 60 tuổi gặp vấn đề về sức khỏe so với tỷ lệ 9,9% ở thành thị.
Tại Bắc Kinh, bà Yang Chengrong (60 tuổi) và người chồng 58 tuổi Wu Yonghou dành cả ngày để thu nhặt phế liệu cho một trạm tái chế, kiếm được chưa đến 1 NDT mỗi kg.
Thêm vào đó, bà Yang còn có vấn đề về tim, trong khi ông Wu bị bệnh gout nhưng lại không đủ tiền điều trị.
"Những người đến từ nông thôn như chúng tôi phải làm việc quần quật đến gần chết nhưng vẫn phải tiếp tục công việc", Yang nói.
Cả 2 đều không dám nghỉ hưu, khẳng định rằng: “Chúng tôi chỉ cảm thấy yên tâm khi có việc làm, ngay cả khi đó là công việc nhặt phế liệu”.
Tỷ lệ thất nghiệp cao ở thanh niên Trung Quốc càng làm phức tạp thêm vấn đề khi quan niệm dựa vào con cái để phụng dưỡng tuổi già không còn khả thi nữa, theo chuyên gia kinh tế Cai Fang.
Ông Hu cho hay: “Trung tâm thương mại không tìm được người trẻ chịu làm lao công. Chỉ cần tôi còn cử động được thì tôi sẽ tiếp tục làm việc”.
