Tháp Chăm cổ nằm sâu dưới lòng cát và mực nước biển ở Việt Nam là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia, lập cả kỷ lục thế giới
Khi được phát hiện, tháp đã xây dựng cách đây hơn nghìn năm, nằm sâu dưới lòng cát, thấp hơn mực nước biển.
Tháp Chăm Phú Diên (còn gọi là tháp Mỹ Khánh) nằm ở thôn Mỹ Khánh, xã Phú Diên, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế. Tháp được phát lộ một cách tình cờ vào tháng 4/2001 bởi một đơn vị khai thác quặng. Tháp cổ độc đáo này khi ấy nằm vùi sâu trong lòng cát 5-7m, thấp hơn mực nước biển 3-4m và chỉ cách mép nước biển 120m.
Tháp được phát lộ một cách tình cờ vào tháng 4/2001 bởi một đơn vị khai thác quặng
Ngay sau khi phát hiện, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã chỉ đạo Sở Văn hóa - Thông tin (nay là Sở Văn hóa - Thể thao), Bảo tàng Tổng hợp (nay là Bảo tàng Lịch sử) phối hợp với các đơn vị liên quan triển khai công tác bảo vệ và tiến hành khảo sát, thám sát địa điểm này.
Nhìn tổng thể, tháp Phú Diên là một khối kiến trúc hình chữ nhật
Tháp có kiến trúc hình chữ nhật, dài 8,22m, rộng 7,12m, thuộc nhóm tháp lùn trong nghệ thuật kiến trúc Chăm Pa. Càng lên cao tháp càng thu nhỏ dần với các thành phần khác nhau như móng tháp, chân đế tháp, thân và diềm mái tháp, dưới móng tháp là một lớp đá sạn cuội làm nền cho đế tháp.
Việc phát hiện tháp Phú Diên dưới lòng cồn cát ven biển tỉnh Thừa Thiên Huế đã thu hút sự chú ý quan tâm của nhiều người, đặc biệt là các nhà nghiên cứu trong nước và quốc tế.
Việc phát hiện tháp Phú Diên dưới lòng cồn cát ven biển đã thu hút sự chú ý quan tâm của nhiều người
Tháp Phú Diên là một trong những công trình kiến trúc gạch Chăm Pa sớm nhất còn lại ở khu vực miền Trung, khoảng thế kỷ VIII, có giá trị về mặt khoa học, lịch sử. Sự có mặt của các hiện vật Yoni bằng đá, bình gốm… trong lòng tháp Phú Diên là những hiện vật đặc trưng cho việc thờ cúng của dân tộc Chăm xưa nay.
Tháp Phú Diên đã hiện diện trên bản đồ du lịch địa phương, phổ biến trên các phương tiện thông tin đại chúng
Tháp Phú Diên đã hiện diện trên bản đồ du lịch địa phương, phổ biến trên các phương tiện thông tin đại chúng, nổi tiếng về một địa điểm độc đáo, là cơ sở, tiềm năng để phát triển du lịch. Từ giá trị vật chất đến giá trị tinh thần, kiến trúc đến ý nghĩa tâm linh, đều là những tiềm năng có thể khai thác phục vụ cho hoạt động văn hóa, du lịch.
Càng lên cao tháp càng thu nhỏ dần với các thành phần khác nhau như móng tháp, chân đế tháp, thân và diềm mái tháp
Với những giá trị lịch sử nói trên, ngày 28/12/2001, Bộ Văn hóa Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) đã có Quyết định xếp hạng tháp Phú Diên là Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp Quốc gia; ngày 14/3/2022, Tổ chức Kỷ lục Việt Nam (VietKings) xác lập kỷ lục “Tháp Phú Diên - Tháp Chăm cổ chìm sâu dưới cồn cát ven biển được khai quật và bảo tồn đầu tiên tại Việt Nam”.
Tiếp đến, ngày 30/5/2022, Liên minh Kỷ lục Thế giới (WorldKings) có quyết định xác lập Kỷ lục Thế giới cho tháp Phú Diên với tiêu chí “Tháp chăm cổ bằng gạch chìm sâu dưới cồn cát ven biển được khai quật và bảo tồn đầu tiên trên thế giới”.
