Thị trấn dầm mưa quanh năm nhưng người dân phải uống Coca thay nước lọc, hàng nghìn người chết mỗi năm vì tiểu đường

San Cristóbal de las Casas, thị trấn miền núi thuộc bang Chiapas, nổi tiếng là một trong những nơi mưa nhiều nhất Mexico. Thế nhưng, với Maria del Carmen Abadía, nước máy chỉ chảy một lần mỗi hai ngày – và khi có, nó được xử lý bằng chlorine đậm đặc đến mức không thể uống được.

Khủng hoảng nước sạch tại khu vực này đang ngày càng nghiêm trọng. Nhiều khu dân cư chỉ có nước vài lần mỗi tuần, buộc người dân phải mua từ xe bồn. Trong khi đó, Coca-Cola – sản xuất ngay tại nhà máy địa phương – lại dễ mua và rẻ hơn cả nước đóng chai.

Kết quả là Chiapas trở thành khu vực tiêu thụ nước ngọt cao nhất cả nước, trung bình hơn 2 lít/người/ngày, ở một quốc gia vốn thuộc nhóm tiêu thụ đồ uống có đường hàng đầu thế giới.

Hệ quả sức khỏe rất rõ rệt. Giai đoạn 2013–2016, tỷ lệ tử vong do tiểu đường tại Chiapas tăng 30%, biến căn bệnh này thành nguyên nhân tử vong lớn thứ hai, chỉ sau bệnh tim. Abadía, 35 tuổi, nhân viên bảo vệ, cùng cha mẹ đều mắc tiểu đường và béo phì.

“Nước ngọt luôn có sẵn hơn nước sạch”, cô nói.

Nhà máy khổng lồ và cơn giận dữ

Nhiều người ở San Cristóbal cho rằng thủ phạm chính là nhà máy Coca-Cola đặt ở rìa thành phố, được phép hút hơn 300.000 gallon nước mỗi ngày theo một thỏa thuận hàng chục năm trước với chính phủ liên bang.

Tháng 4/2017, hàng trăm người biểu tình đeo mặt nạ tuần hành tới nhà máy, mang theo thánh giá khắc dòng chữ: “Coca-Cola đang giết chúng tôi”.

“Khi nhà nước không thể cung cấp thứ cơ bản như nước sạch, nhưng một công ty lại được tiếp cận nguồn nước tốt nhất, đó là cú sốc", Fermín Reygadas, Giám đốc tổ chức nước sạch Cántaro Azul, nói.

Phản hồi từ Coca-Cola

Phát ngôn viên José Ramón Martínez cho rằng nguyên nhân cạn kiệt nước bắt nguồn từ đô thị hóa, hạ tầng xuống cấp và biến đổi khí hậu, chứ không phải hoạt động của nhà máy. Ông nhấn mạnh cơ sở này tạo việc làm cho 400 người và đóng góp 200 triệu USD mỗi năm cho kinh tế địa phương.

Tuy nhiên, giới chỉ trích cho rằng Coca-Cola đang hưởng một “thỏa thuận ngọt ngào”: chỉ trả khoảng 10 cent cho mỗi 260 gallon nước, và tiền này nộp về liên bang thay vì địa phương – nơi hệ thống nước đang xuống cấp nghiêm trọng.

Sự hiện diện của Coca-Cola không chỉ ảnh hưởng nguồn nước, mà còn len lỏi vào đời sống văn hóa, đặc biệt trong cộng đồng bản địa Tzotzil. Trong các nghi lễ tôn giáo, nhiều người thay rượu hay nước thánh bằng Coca hoặc Pepsi với niềm tin có thể chữa bệnh, thậm chí kèm nghi thức hiến gà sống.

Từ thập niên 1960, các chiến dịch quảng cáo đã gắn hình ảnh Coca-Cola với trang phục truyền thống và ngôn ngữ địa phương, biến đồ uống này thành một phần văn hóa bản địa. Dù nay đã dừng quảng cáo, công ty vẫn gọi đây là “hành động tôn trọng văn hóa”.

Tương lai bất định

Trước làn sóng phản đối, Coca-Cola từng cam kết xây nhà máy xử lý nước phục vụ 500 hộ dân. Nhưng dự án này lại bị người dân phản đối mạnh mẽ và buộc phải dừng thi công.

“Chúng tôi không chống nhà máy xử lý”, giáo sư Léon Ávila nói. “Chúng tôi chỉ muốn nhà nước làm tròn trách nhiệm: cung cấp nước sạch cho người dân”.

Trong khi đó, dịch tiểu đường vẫn cướp đi sinh mạng hàng nghìn người mỗi năm.Maria del Carmen Abadía – người uống Coca từ bé – giờ phải sống trong lo sợ. Cô từng chứng kiến cha mình qua đời vì biến chứng tiểu đường, còn mẹ cô đang yếu dần. “Tôi sợ sẽ bị mù, mất chân hay tay”, cô nói. “Tôi rất sợ”.

Theo NYT