Thu phí 3,5 triệu với mỗi chuyến tàu Trung Quốc qua cảng, Mỹ có đang ‘tự lấy đá đập chân mình’?

Nếu cần tìm một biểu tượng cho sự hỗn loạn đang nhấn chìm thương mại toàn cầu kể từ khi chính quyền Trump bước vào Nhà Trắng, thì không gì rõ ràng hơn 16.000 tấn ống thép đang mắc kẹt tại Đức.

Theo kế hoạch, số hàng này sẽ được xếp lên tàu container để vận chuyển đến một dự án năng lượng quy mô lớn ở Louisiana (Mỹ). Tuy nhiên, thay vào đó, lô hàng vẫn đang nằm trong kho tại Đức sau khi Washington đề xuất áp thuế lên đến hàng triệu USD đối với tàu Trung Quốc cập cảng Mỹ.

Các cuộc đàm phán về điều khoản vận chuyển lô hàng đã bị đình trệ cho đến khi có thêm thông tin rõ ràng hơn, theo Jose Severin, Giám đốc phát triển kinh doanh của Mercury Group – đơn vị cung cấp dịch vụ hậu cần cho thương vụ này.

Với tuyến vận tải xuyên Đại Tây Dương này, 80% số tàu thuộc sở hữu của các hãng vận tải có xuất xứ từ Trung Quốc, đồng nghĩa với việc mỗi chuyến hàng có thể bị áp thuế từ 1 triệu đến 3 triệu USD. Tùy thuộc vào cách áp dụng, mức phí này có thể khiến chi phí vận chuyển ống thép từ Đức tăng lên gấp đôi hoặc gấp ba so với hiện tại.

Đây chỉ là một trong vô số giao dịch bị mắc kẹt do đề xuất của Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) nhằm hạn chế sự thống trị của Trung Quốc trong ngành đóng tàu, logistics và vận tải biển.

Theo USTR, Trung Quốc hiện sản xuất hơn một nửa số tàu hàng trên thế giới tính theo trọng tải, tăng mạnh so với chỉ 5% vào năm 1999. Nhật Bản và Hàn Quốc là hai cường quốc đóng tàu còn lại.

Trong khi đó, Mỹ chỉ đóng được 0,01% số tàu hàng toàn cầu vào năm ngoái, và USTR đang tìm cách vực dậy ngành công nghiệp đóng tàu thương mại vốn đã lụi tàn của Mỹ.

Theo USTR, sự thống trị của Trung Quốc mang lại cho nước này “quyền kiểm soát đối với nguồn cung, giá cả và khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu”. Trong khi đó, Tập đoàn Đóng tàu Nhà nước Trung Quốc, đơn vị có lượng đơn đặt hàng lớn nhất thế giới, đã lên tiếng chỉ trích các biện pháp này vi phạm quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Vấn đề này sẽ là tâm điểm của phiên điều trần kéo dài hai ngày do USTR tổ chức tại Washington, với sự tham gia của các bên liên quan trong chuỗi cung ứng, từ nông dân trồng đậu nành đến các hãng vận tải và các nhà đóng tàu Trung Quốc.

Jonathan Gold, Phó chủ tịch chính sách chuỗi cung ứng và hải quan tại Liên đoàn Bán lẻ Quốc gia Mỹ, cho biết các doanh nghiệp coi đề xuất này là mối đe dọa lớn hơn cả thuế quan dưới thời Trump, vì tác động sâu rộng của nó đến chuỗi cung ứng.

Một số hãng tàu cảnh báo họ không chỉ chuyển chi phí cho khách hàng mà còn cắt giảm tuyến vận tải tại các cảng nhỏ như Oakland, Charleston, Delaware và Philadelphia, gây tổn thất kinh tế nghiêm trọng.

Trong các lá thư gửi USTR, nhiều doanh nghiệp và hiệp hội thương mại cho rằng đề xuất này không hiệu quả nếu mục tiêu là hồi sinh ngành đóng tàu nội địa, thậm chí có thể gây thiệt hại lớn cho nền kinh tế Mỹ.

Họ lập luận rằng nó sẽ làm hàng hóa Mỹ trở nên quá đắt đỏ, đẩy thương mại ra khỏi các trung tâm khu vực của Mỹ sang Canada và Mexico, gây quá tải cho các cảng lớn của Mỹ và làm tăng lạm phát.

Mặc dù khoản thuế này có thể mang lại từ 40-52 tỷ USD cho ngân sách Mỹ, nhưng những biến động thương mại gần đây, bao gồm thuế quan leo thang đối với hàng hóa Trung Quốc, thép và nhôm, đã khiến nhiều doanh nghiệp Mỹ lo lắng.

Các chuyên gia trong ngành cảnh báo rằng việc áp dụng mức thuế cao như vậy có thể gây ra sự phân hóa trong thị trường vận tải biển, trong đó các tàu do Trung Quốc đóng bị phân biệt đối xử.

Trong bối cảnh hơn 30% số tàu chở dầu trên thế giới được đóng tại Trung Quốc, sự lo ngại đã bắt đầu lan rộng. Một số công ty vận tải đã tránh thuê tàu Trung Quốc cho các hợp đồng dài hạn do lo ngại các quy định mới của Mỹ.

Bên cạnh đó, do các xưởng đóng tàu tại Nhật Bản và Hàn Quốc đang hoạt động gần hết công suất, việc đặt hàng tàu mới có thể phải chờ đến năm 2028. Điều này khiến các hãng tàu đối mặt với nguy cơ thiếu hụt phương tiện vận chuyển trong bối cảnh đội tàu toàn cầu đang ngày càng già cỗi.

Jose Severin, người đang theo dõi sát sao quyết định của USTR, nhận định, “bất kể chính sách có thay đổi thế nào, nhu cầu về ống thép cho dự án ở Louisiana vẫn không thể bị trì hoãn mãi”.

Sự can thiệp của chính phủ Mỹ vào lĩnh vực vận tải biển nhằm củng cố vị thế chiến lược của mình, nhưng nếu không có giải pháp hợp lý, nó có thể gây ra những gián đoạn sâu sắc cho thương mại toàn cầu.

>> ‘Ngày Giải Phóng’ 2/4: Mỹ chuẩn bị đòn thuế quan mạnh chưa từng có, quốc gia nào sẽ ‘chịu trận’?