Thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường và cồn: Cần lộ trình để tránh sốc

Ngành rượu bia bị sụt giảm lớn về sản lượng

Bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) cho biết, trong giai đoạn từ năm 2020 tới nay, ngành đồ uống rượu, bia, nước giải khát đã liên tục chịu tác động tiêu cực. Nhu cầu giảm sút do kinh tế khó khăn hậu COVID-19 và giá nguyên liệu đầu vào tăng cao từ 15 - 30%.

Trong khi đó, ngành đồ uống có cồn lại không thuộc đối tượng giảm thuế VATnên không được hỗ trợ mà chịu nhiều hạn chế từ 4 Luật lớn: Luật phòng chống tác hại rượu bia, Luật thuế tiêu thụ đặc biệt, Luật thương mại, Luật quảng cáo, thương mại điện tử, bảo vệ môi trường.

Nhu cầu giảm sút do kinh tế khó khăn hậu COVID-19 và giá nguyên liệu đầu vào tăng cao từ 15 - 30%.

Với những khó khăn này, ngành rượu bia đã bị sụt giảm mạnh về sản lượng. Chỉ số tồn kho toàn ngành đồ uống năm 2023 ước tính tăng 120% so với năm 2022 và Quý II cũng ghi nhận chỉ số tồn kho ngành đồ uống tăng gần 128,9%.

Đáng nói, theo bà Vân Anh cho biết, doanh thu và lợi nhuận của các doanh nghiệp sụt giảm mạnh, thậm chí đã có nhà máy phải đóng cửa. Cụ thể, lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, thị trường của Heineken tại Việt Nam đã chứng kiến sự sụt giảm hai con số trong năm 2023 và hãng vừa phải đóng cửa nhà máy ở Quảng Nam.

Sabeco có 26 nhà máy ở 20 tỉnh thành. Từ năm 2021 tới nay tăng trưởng của doanh nghiệp tăng trưởng âm so với năm 2019 cả về sản lượng, doanh thu, lợi nhuận từ một tới hai con số. Các nhà máy sản xuất gia công trong hệ thống kiệt quệ bởi giá đầu vào tăng 20 - 40%, trong khi giá bán không thể tăng. Kéo theo đó, hàng loạt hệ thống dịch vụ nhà khách sạn với hàng triệu lao động đi kèm cũng bị ảnh hưởng.

Habeco phản ánh năm 2023 sản lượng tiêu thụ giảm khoảng 30% so với năm 2019, ngân sách giảm 10% và phải cắt giảm 25% lao động; Halico liên tục thua lỗ từ nhiều năm nay, nên đến cuối năm 2023 ghi nhận lỗ quý thứ 27 liên tiếp, luỹ kế lên đến 457,7 tỷ đồng.

Cùng với đó, doanh nghiệp rượu nhập khẩu cũng sụt giảm doanh số, dẫn đế việc phải tái cấu trúc, cắt giảm nhân viên, thu hẹp văn phòng.

>>Những mặt hàng nào không được giảm thuế VAT 2% từ 1/7

Tăng thuế sẽ làm tăng giá bán sản phẩm

Tại Dự thảo Hồ sơ Luật Thuế Tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) sửa đổi Bộ Tài chính đưa ra lấy ý kiến, đối với rượu từ 20 độ trở lên, lộ trình tăng thuế từ năm 2026 đến 2030 với phương án 1 là từ 70 - 90%, phương án 2 là từ 80 - 100% (hiện tại là 65%). Với rượu dưới 20 độ, phương án 1 là từ 40 - 60%, phương án 2 là từ 50 - 70% (hiện tại là 35%);

Đối với bia, phương án 1 từ 70 - 90%, phương án 2 là từ 80 - 100% (hiện tại là 65%). Với các mức thuế đề xuất này, Bộ Tài chính nghiêng về phuơng án 2.

Tăng thuế sẽ làm tăng giá bán sản phẩm.

Về đề xuất này, bà Vân Anh cho rằng chưa thể đánh giá hết được các tác động “khủng” vì điều này đòi hỏi thời gian, số liệu thống kê chính thống đầy đủ, mô hình tình toán tác động thuế khoa học và các yếu tố về độ co giãn, phản ứng người tiêu dùng và hành vi chuyển đổi các sản phẩm thay thế. Tuy nhiên đây chắc chắn là cú tăng “sốc” lớn nhất chưa từng có trong lịch sử tăng thuế TTĐB.

Theo bà, các doanh nghiệp trong ngành cũng chưa rõ cơ sở đề xuất này do Bộ Tài chính chỉ để cập tới việc thuế suất tăng như vậy để đảm bảo giá bán sẽ tăng ít nhất 10% trong năm đầu tiên và khoảng 2 - 3% trong năm tiếp theo theo khuyến nghị của WHO. Điều này nằm ngoài sức tưởng tượng của các doanh nghiệp bởi vì, ngay cả vào mùa cao điểm, dịp lễ Tết, các doanh nghiệp cũng chỉ dám tăng 0,5 - 1,5%.

Do đó, việc tăng thuế sẽ làm tăng giá bán sản phẩm và dẫn đến giảm mạnh nhu cầu tiêu thụ do độ co giãn của cầu theo giá sẽ rất nhạy cảm trong bối cảnh thu nhập của người tiêu dùng giảm trong giai đoạn năm 2024 - 2025.

“Thời điểm hiệu lực của Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) từ năm 2027. Đối với sản phẩm rượu, bia xem xét giảm mức tăng thuế và giãn lộ trình tăng một cách hợp lý để tránh gây “sốc”, ổn định thị trường, tạo điều kiện để doanh nghiệp thích nghi với việc tăng thuế trong trong thời gian tới”, bà Vân Anh kiến nghị.

>>Tăng thuế rượu, bia: Nên hay không?

Liệu có thiếu công bằng?

Còn theo ông Nguyễn Thanh Phúc, Giám đốc Quan hệ Đối ngoại Heineken cho biết, việc tăng thuế đối với rượu, bia ở giai đoạn này cần được xem xét một cách cẩn trọng và toàn diện, đảm bảo cân bằng giữa mục tiêu tăng thu ngân sách, và hài hòa các lợi ích nhằm ổn định kinh tế nhưng vẫn đảm bảo đạt được các mục tiêu bảo vệ sức khỏe theo chủ trương của Đảng và nhà nước.

Tuy vậy, biểu thuế TTĐB hiện tại, có sự bất hợp lý khi rượu có nồng độ cồn dưới 20% chỉ chịu mức thuế TTĐB 35%, trong khi bia với nồng độ cồn dưới 12% lại phải nộp thuế TTĐB 65%. Sự chênh lệch này không chỉ gây khó khăn cho các doanh nghiệp bia mà còn thể hiện sự thiếu công bằng trong chính sách thuế.

Việc quy định như trên là chưa đảm bảo tính nhất quán của biểu thuế. Căn cứ Luật Phòng chống tác hại của rượu bia và Luật Quảng cáo, thì các văn bản pháp luật này đã tách bia thành các nhóm rượu, bia có độ cồn dưới 15 độ và dưới 5,5 độ.

Vì vậy, doanh nghiệp kiến nghị, cải cách biểu thuế TTĐB đối với bia, chia theo các mức nồng độ cồn gồm mức thuế 65% áp dụng đối với sản phẩm bia có nồng độ cồn từ 5,5% trở xuống; mức thuế 70% áp dụng đối với sản phẩm bia có nồng độ cồn trên 5,5% đến dưới 15%; và mức thuế 75% áp dụng đối với sản phẩm bia có nồng độ cồn trên 15%.

"Chúng tôi đã tham khảo phương thức đánh thuế theo nồng độ cồn đã và đang được áp dụng phổ biến trên thế giới và các báo cáo đánh giá đã chỉ ra rằng khi áp dụng mức thuế khác nhau theo nồng độ cồn sẽ giúp định hình hành vi tiêu dùng và khuyến khích các nhà sản xuất đổi mới, phát triển các sản phẩm có nồng độ cồn thấp, điều này sẽ giúp đảm bảo mục tiêu sức khỏe cộng đồng và tăng thu bền vững cho ngân sách nhà nước cũng như nhất quán với các quy định của luật có liên quan đến đồ uống có cồn", ông Phúc nêu rõ.

Về về mức tăng và lộ trình tăng thuế, ông Phúc kiến nghị thuế suất đối với bia sẽ giữ ổn định ở mức 65% trong vòng 3 năm đầu tiên kể từ ngày Luật Thuế TTĐB (sửa đổi) có hiệu lực, sau đó 3 năm thì tăng một lần và tăng không quá 3 - 5% mỗi lần.