Nền kinh tế lớn nhất thế giới lung lay: Người dân hạn chế chi tiêu, đến ăn thịt cũng phải cân nhắc

Khi thuế quan được áp lên hàng loạt hàng hóa nhập khẩu, gánh nặng chi phí cuối cùng cũng phải có người phải chi trả.

Theo Tổng thống Donald Trump, chi phí này do các quốc gia và doanh nghiệp nước ngoài gánh chịu. Tuy nhiên, bằng chứng cho thấy chính người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ mới là bên đang trả giá cho chính sách thuế quan – vốn được ông Trump sử dụng như một công cụ kinh tế chủ đạo.

“Ngay cả đến giai đoạn này, thuế quan không gây ra lạm phát hay bất kỳ vấn đề nào khác cho nước Mỹ, ngoài việc mang về khối lượng tiền mặt khổng lồ cho Kho bạc. Người tiêu dùng gần như không phải trả thuế quan; phần lớn là do các công ty và Chính phủ nước ngoài gánh”, ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social đầu tháng này.

Tuy nhiên, ông Trump không đưa ra bằng chứng nào cho tuyên bố đó.

Người tiêu dùng Mỹ là bên chịu?

Dữ liệu kinh tế, nghiên cứu học thuật, chi phí kinh doanh và trải nghiệm thực tế cho thấy rõ ràng: Chi phí tăng thêm từ thuế quan đang rơi vào doanh nghiệp và người tiêu dùng Mỹ. Gánh nặng này được dự báo sẽ còn nặng nề hơn trong những tháng và thậm chí nhiều năm tới, khi nhiều loại thuế quan mới có hiệu lực và thấm sâu vào chuỗi cung ứng.

Nếu các nhà xuất khẩu nước ngoài thực sự hấp thụ chi phí thuế quan, thì điều này phải thể hiện ở giá xuất khẩu thấp hơn trước khi áp thuế. Nhưng dữ liệu gần đây cho thấy giá nhập khẩu vào Mỹ (chưa tính thuế quan, vận chuyển, bảo hiểm) hầu như không giảm, thậm chí tăng nhẹ.

Các nhà kinh tế của Pantheon Macroeconomics nhận định giá nhập khẩu vẫn “rất vững” dù lượng hàng nhập đã sụt mạnh từ quý II/2025, nghĩa là khó có khả năng giảm mạnh trong tương lai.

Phân tích chi tiết hơn cho thấy chỉ giá nhập khẩu từ Trung Quốc có giảm nhẹ, còn từ các quốc gia khác gần như đi ngang. “Điều đó cho thấy phần lớn chi phí này do các nhà nhập khẩu Mỹ gánh”, ông Olu Sonola, chuyên gia của Fitch Ratings nói với CNN. “Câu hỏi chỉ còn là: nhà sản xuất, nhà bán lẻ hay doanh nghiệp nhỏ sẽ chịu bao nhiêu và đẩy bao nhiêu cho người tiêu dùng”, ông nhận định.

Theo Goldman Sachs, tính đến tháng 6, người tiêu dùng Mỹ mới gánh khoảng 22% chi phí thuế quan, nhưng con số này dự kiến tăng lên 67% vào tháng 10. Về lâu dài, họ ước tính khoảng 70% chi phí sẽ rơi vào tay người tiêu dùng, thậm chí có thể lên tới 100% nếu tính thêm hiệu ứng lan tỏa khi các nhà sản xuất nội địa nâng giá để bù đắp.

Nguyên nhân khiến giá chưa tăng sốc ngay lập tức là do doanh nghiệp đã nhập kho lượng lớn hàng trước khi áp thuế; chi phí cũng được chia sẻ dọc chuỗi cung ứng và việc triển khai thuế quan theo từng đợt giúp tạm thời giảm áp lực.

Bên cạnh đó, lạm phát Mỹ gần đây vẫn được kiềm chế nhờ nhiều yếu tố: Giá xăng giảm, nhu cầu tiêu dùng yếu trong một số lĩnh vực và sự hạ nhiệt từ tình trạng thiếu hụt hàng hóa hậu đại dịch.

Dù vậy, chỉ số CPI đã ghi nhận giá tăng ở một số mặt hàng nhập khẩu chủ lực như đồ nội thất, vải vóc, dụng cụ, đồ chơi và thiết bị thể thao.

Nghiên cứu mới của Giáo sư Alberto Cavallo (Harvard Business School) cho thấy đến đầu tháng 8, giá hàng nhập khẩu tại Mỹ cao hơn 5% so với xu hướng dự báo trước thuế quan, còn hàng sản xuất trong nước cũng đắt hơn 3%.

Ông dự báo phải mất một đến hai năm, người tiêu dùng mới cảm nhận rõ rệt, nhưng cuối cùng “họ sẽ phải trả một phần đáng kể chi phí thuế quan, dù không nhận ra ngay từ đầu”.

Khảo sát của Cục Dự trữ Liên bang Atlanta cũng cho thấy doanh nghiệp – cả chịu tác động trực tiếp lẫn gián tiếp từ thuế quan đều dự định tăng giá. Dự báo mức tăng giá năm tới đã nhảy vọt từ 2,5% lên 3,5% chỉ trong vài tháng.

“Điều đáng lo là liệu áp lực giá có lan rộng giống như giai đoạn đại dịch, khi tăng giá không chỉ dừng ở hàng nhập khẩu mà còn lan sang toàn bộ thị trường”, báo cáo của Fed Atlanta cảnh báo.

Vòng xoáy chi phí

CEO Walmart Doug McMillon thừa nhận chi phí tăng hằng tuần do thuế quan, nhưng cho biết công ty sẽ cố giữ giá thấp “lâu nhất có thể”. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng khi doanh nghiệp nhận ra thuế quan khó được dỡ bỏ, họ sẽ dần chuyển gánh nặng sang người tiêu dùng.

“Những người Mỹ thu nhập thấp đã buộc phải trở nên khéo léo trong việc xoay xở chi tiêu”, Heather Long, Kinh tế trưởng tại Navy Federal Credit Union, chia sẻ qua email với CNN.

“Một tuần họ có thể không ăn thịt hoặc uống cà phê để mua giày cho con. Tuần sau, họ có thể hoãn trả góp xe để thanh toán hóa đơn điện và viện phí. Đó là vòng xoay liên tục, khi họ phải ưu tiên đồng tiền cho nhu cầu cấp thiết nhất tại từng thời điểm”.

"Các nhà bán lẻ và thương hiệu lớn hiểu rằng nhiều người Mỹ phải sống dựa vào từng kỳ lương, vì vậy họ áp dụng ‘sneakflation’ - âm thầm cộng dồn thuế quan thành những khoản tăng giá nhỏ giọt - với hy vọng người tiêu dùng sẽ không nhận ra hoặc có thể dễ dàng chấp nhận hơn", Long cho biết.

Tham khảo CNN