Tổng thống cũng bị 'tuýt còi': Ai mới thực sự kiểm soát chính sách thuế của Mỹ?

Một tòa án liên bang ở New York vừa giáng một đòn mạnh vào Tổng thống Donald Trump hôm thứ Tư, khi chặn kế hoạch táo bạo của ông nhằm áp thuế quy mô lớn đối với hàng nhập khẩu từ gần như toàn bộ các quốc gia trên thế giới.

Một hội đồng gồm ba thẩm phán thuộc Tòa án Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ phán quyết rằng ông Trump đã vượt quá quyền hạn khi viện dẫn Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế năm 1977 (IEEPA) để tuyên bố tình trạng khẩn cấp quốc gia nhằm hợp pháp hóa các mức thuế trên diện rộng.

Tuy nhiên, đến sáng nay (30/5), quyết định đó đã bị đảo ngược khi Tòa Phúc thẩm Liên bang Mỹ ra phán quyết cho phép chính quyền Trump tiếp tục thực thi chính sách thuế đối ứng.

Sự thay đổi đột ngột trong phán quyết không chỉ làm dấy lên tranh cãi về tính hợp hiến của các biện pháp thuế quan, mà còn phản ánh rõ nét sự phức tạp trong cơ chế kiểm soát và đối trọng giữa các nhánh quyền lực tại Hoa Kỳ. Trong khi tòa cấp dưới nhấn mạnh giới hạn quyền lực hành pháp, thì tòa cấp cao hơn lại ưu tiên đánh giá vai trò của Tổng thống trong việc điều hành chính sách thương mại trong bối cảnh rủi ro an ninh quốc gia.

Những loại thuế nào đang gây tranh cãi?

Ngày 2/4, ông Trump đã áp đặt các mức thuế gọi là "thuế đối ứng" lên đến 50% với các quốc gia có thặng dư thương mại với Mỹ, và thuế cơ bản 10% lên hầu như tất cả các nước còn lại. Sau đó, ông tạm hoãn áp dụng thuế đối ứng trong 90 ngày để các quốc gia có thời gian thương lượng giảm rào cản thương mại với Mỹ, nhưng vẫn giữ nguyên mức thuế cơ bản.

Ông cho rằng mình có quyền áp thuế mà không cần sự phê duyệt của Quốc hội, viện dẫn IEEPA và tuyên bố rằng tình trạng thâm hụt thương mại kéo dài là “tình trạng khẩn cấp quốc gia”.

Trước đó, vào tháng Hai, ông Trump cũng đã viện dẫn đạo luật này để áp thuế đối với Canada, Mexico và Trung Quốc, với lý do rằng dòng người nhập cư và ma túy bất hợp pháp tràn qua biên giới Mỹ là một tình trạng khẩn cấp, và rằng ba quốc gia này cần có trách nhiệm xử lý.

Hiến pháp Mỹ quy định Quốc hội có quyền quyết định các loại thuế, bao gồm cả thuế nhập khẩu. Tuy nhiên, theo thời gian, các nhà lập pháp đã dần trao nhiều quyền hơn cho tổng thống trong vấn đề này, và ông Trump đã tận dụng tối đa điều đó.

Các mức thuế của ông Trump hiện đang bị thách thức trong ít nhất bảy vụ kiện. Trong phán quyết hôm thứ Tư, tòa án đã gộp hai vụ: một do năm doanh nghiệp nhỏ khởi kiện và một do 12 tiểu bang Mỹ đệ đơn.

Tuy nhiên, phán quyết này vẫn giữ nguyên các mức thuế khác mà ông Trump từng áp dụng đối với thép, nhôm và ô tô nhập khẩu, vì những mức thuế này được viện dẫn theo một đạo luật khác - yêu cầu Bộ Thương mại phải điều tra và không thể do Tổng thống tự ý áp đặt.

Vì sao tòa án bác bỏ lập luận của Tổng thống?

Chính quyền ông Trump lập luận rằng các tòa án trước đây đã ủng hộ việc Tổng thống Richard Nixon sử dụng thuế quan trong tình trạng khẩn cấp kinh tế và tài chính vào năm 1971 — thời điểm Mỹ đột ngột phá giá đồng USD khi chấm dứt chính sách neo giá USD vào vàng. Khi đó, chính quyền Nixon viện dẫn Đạo luật Giao dịch với Kẻ thù năm 1917, là tiền thân của IEEPA.

Tuy nhiên, tòa án hiện tại không đồng tình và cho rằng các mức thuế diện rộng của ông Trump đã vượt quá thẩm quyền điều tiết thương mại được quy định trong IEEPA. Ngoài ra, các mức thuế này không hề giải quyết được các vấn đề mà chính quyền ông Trump đã viện dẫn để áp dụng chúng.

Trong vụ kiện, các bang nguyên đơn cho rằng tình trạng thâm hụt thương mại của Mỹ không phải là một “khẩn cấp đột xuất”, bởi nước này đã liên tục ghi nhận thâm hụt trong suốt 49 năm qua, bất kể thời điểm kinh tế tốt hay xấu.

Wendy Cutler, cựu quan chức thương mại Mỹ, hiện là Phó Chủ tịch Viện Chính sách Xã hội Châu Á, nhận định: phán quyết của tòa “làm rối loạn hoàn toàn chính sách thương mại của Tổng thống”.

“Các đối tác đang trong quá trình đàm phán với Mỹ trong thời gian tạm hoãn 90 ngày nhiều khả năng sẽ ngừng nhượng bộ cho đến khi có kết luận pháp lý rõ ràng”, bà nói.

Theo AP

>> Nóng: Chính sách thuế đối ứng của ông Trump được khôi phục