TPHCM: Vành đai chưa khép kín, cao tốc 'oằn mình' gánh xe

Vành đai chưa khép kín, cao tốc quá tải

Theo Sở Xây dựng TPHCM, hiện thành phố được quy hoạch ba tuyến vành đai: 2, 3 và 4. Trong đó, Vành đai 2 dài 64 km, toàn bộ nằm trong TPHCM nhưng mới đầu tư được 54,7 km (trong đó 2,7 km đoạn Phạm Văn Đồng - Gò Dưa đang thi công). Các đoạn còn lại dài khoảng 11,3 km, gồm: An Lạc - Nguyễn Văn Linh (5,3 km) và Phú Hữu - Phạm Văn Đồng (6 km) chưa được xây dựng. Do đó tuyến Vành đai 2 chưa khép kín.

Vành đai 3 dài hơn 89 km, quy mô 6-8 làn, đến nay mới đưa vào khai thác một đoạn 16 km qua Bình Dương cũ, trong khi 73 km còn lại đang trong quá trình thi công. Vành đai 4 cũng chỉ mới được Quốc hội chấp thuận chủ trương, dự kiến khởi công vào năm 2026.

Trong khi đó, cao tốc TPHCM - Long Thành - Dầu Giây dài 54,9 km (đoạn qua địa bàn TPHCM khoảng 12 km), quy mô quy hoạch 6-8 làn xe. Hiện đang khai thác giai đoạn 1 với quy mô 4 làn xe (bề rộng 26,5 m). Riêng đoạn TPHCM - Long Thành hiện đã mãn tải và đang triển khai mở rộng giai đoạn 2 theo quy mô quy hoạch. Cao tốc Bến Lức - Long Thành, Biên Hòa - Vũng Tàu đều đang triển khai nhưng chưa hoàn thiện khiến lưu thông liên vùng vẫn phụ thuộc nhiều vào quốc lộ.

Mặc dù vậy, các tuyến quốc lộ đóng vai trò trục hướng tâm và hiện là các cửa ngõ chính ra - vào thành phố lại chưa được đầu tư nâng cấp mở rộng theo quy mô quy hoạch. Với hiện trạng quy mô mặt cắt ngang nhỏ, hẹp (2 - 4 làn ô tô), trong khi lưu lượng phương tiện lưu thông trên tuyến rất lớn nên luôn trong tình trạng quá tải gây ùn ứ kéo dài (như quốc lộ 1, quốc lộ 13, …), không đáp ứng được nhu cầu vận tải, thường xuyên ùn tắc giao thông, ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế - xã hội của thành phố.

Hệ thống tỉnh lộ vốn đóng vai trò kết nối cửa ngõ thành phố, nhất là khu vực Tây Bắc cũng tồn tại nhiều bất cập. Điển hình, tỉnh lộ 15 dài 41 km nhưng mặt đường chỉ rộng 5,5 - 6 m, trong khi nhu cầu vận tải ngày càng tăng. Tỉnh lộ 8, tuyến quan trọng kết nối các khu công nghiệp Củ Chi với các khu công nghiệp Long An (nay là Tây Ninh), mới mở rộng được một phần.

Một trong những điểm yếu lớn nhất của hạ tầng TPHCM là đường sắt. Hiện mạng lưới vẫn chủ yếu sử dụng khổ ray 1.000 mm, tốc độ thấp, cơ sở vật chất lạc hậu, ga hàng hóa và hành khách nhỏ, thiếu liên kết với đường bộ và cảng biển.

Thành phố chưa có tuyến đường sắt trực tiếp nối cảng Cái Mép - Thị Vải, trung tâm logistics hàng đầu phía Nam. Việc vận tải container ra cảng hiện vẫn dựa vào quốc lộ 51 và cao tốc, làm gia tăng áp lực cho đường bộ.

Dù trong Quy hoạch mạng lưới đường sắt quốc gia đã có tuyến mới TPHCM - Thủ Dầu Một - Chơn Thành và Biên Hòa - Vũng Tàu nhưng chưa triển khai. Sở Xây dựng TPHCM cho rằng, nguyên nhân chính là thiếu vốn và chưa có cơ chế PPP hấp dẫn để thu hút nhà đầu tư.

Phát triển mạng lưới giao thông đa phương thức

Đại diện Sở Xây dựng TPHCM cho biết, trong thời gian tới, Thành phố sẽ tăng tốc triển khai hoàn thiện hệ thống vành đai 3 và 4 để kết nối liên vùng; phát triển các tuyến cao tốc chiến lược (TPHCM - Mộc Bài, TPHCM - Thủ Dầu Một - Chơn Thành) gắn với nâng cấp các quốc lộ huyết mạch (như quốc lộ 13, quốc lộ 22, quốc lộ 1,...).

Đồng thời, Thành phố cũng sẽ triển khai các cầu vượt sông chiến lược để xóa điểm nghẽn lưu thông như cầu trên đường ĐT.745 kết nối đường tỉnh lộ 15, Củ Chi, cầu Tân An kết nối đường ĐT.741 ra đường quy hoạch ven sông phía TPHCM (cũ), cầu Vĩnh Phú kết nối đường LKV11 (Thuận An) với đường Võ Thị Thừa (phường An Phú Đông)…

Về đường sắt, phát triển tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đoạn TPHCM - Nha Trang; đường sắt Biên Hòa - Vũng Tàu phục vụ vận tải hàng hóa ra cảng biển; nghiên cứu tuyến đường sắt kết nối TPHCM với sân bay Long Thành và các đô thị công nghiệp Bình Dương, đô thị Bà Rịa - Vũng Tàu.

Trong tương lai, TPHCM định hướng phát triển hàng không gắn với sân bay quốc tế Long Thành, phát triển sân bay quốc tế Tân Sơn Nhất (đạt cấp 4E); phát triển cảng hàng không Côn Đảo và quy hoạch 2 sân bay chuyên dùng: sân bay Gò Găng (cấp 3C) và sân bay Đất Đỏ (cấp 4C).

Trong đó, giao thông công cộng sẽ được ưu tiên phát triển theo hướng xanh và bền vững. Thành phố dự kiến mở rộng mạng lưới metro (tuyến số 1 kéo dài đến Bình Dương, tuyến 3B kết nối Đồng Nai), triển khai hệ thống BRT dọc vành đai, đồng thời phát triển xe buýt nhanh, xe buýt điện để giảm ùn tắc và ô nhiễm.

Theo đại diện Sở Xây dựng TPHCM, việc hợp nhất địa giới đặt ra yêu cầu cấp bách về tổ chức hệ thống hạ tầng kết nối vùng. “Mục tiêu là xây dựng mạng lưới giao thông đa phương thức, đồng bộ, hiện đại, kết nối thông suốt giữa các trung tâm kinh tế, khu công nghiệp, cảng biển và sân bay”, vị này nhấn mạnh.

Theo TSKH, KTS Ngô Viết Nam Sơn - chuyên gia quy hoạch đô thị - sau sáp nhập, TPHCM với vai trò trung tâm sẽ có điều kiện chủ động hơn trong việc tổ chức hợp tác và kết nối vùng. Đặc biệt, hạ tầng logistics được kỳ vọng sẽ phát triển đồng bộ, tạo lợi thế lớn cho việc luân chuyển hàng hóa và dịch vụ, từ đó thúc đẩy tốc độ tăng trưởng kinh tế.

Cùng với đó, việc mở rộng địa giới và hợp nhất ba địa phương đã đặt ra những yêu cầu phát triển hạ tầng mang tính chiến lược cho TPHCM. Một “trục xương sống” đa phương thức là điều kiện tiên quyết để khai thác tối đa tiềm năng của siêu đô thị hơn 14 triệu dân.

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn cho rằng: “TPHCM cần phát triển đồng thời đường bộ, cao tốc, đường sắt, đường thủy và hàng không để đảm bảo sự kết nối xuyên suốt với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu. Đây không chỉ là câu chuyện hạ tầng, mà còn là nền tảng cho phát triển kinh tế vùng".