Từ 1/7, hành vi nào bị coi là trốn đóng BHXH, BHYT sẽ bị xử lý hình sự?

Từ ngày 1/7/2025, Luật Bảo hiểm xã hội 2024 và Luật Bảo hiểm y tế sửa đổi chính thức có hiệu lực, quy định rõ ràng hơn về hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT và BHTN. Đáng chú ý, hành vi trốn đóng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Phân định rõ giữa “chậm đóng” và “trốn đóng”

Luật BHXH sửa đổi 2024 có điểm mới quan trọng khi phân biệt rõ hai hành vi vi phạm phổ biến hiện nay trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội:

Chậm đóng: Là việc chưa đóng hoặc đóng thiếu tiền BHXH, BHYT, BHTN sau thời điểm quy định, hoặc lập danh sách chưa đầy đủ số người thuộc diện phải tham gia trong vòng 60 ngày kể từ khi hết hạn.

Trốn đóng: Là việc không lập hoặc lập không đầy đủ danh sách người lao động tham gia bảo hiểm sau 60 ngày, hoặc không đóng/đóng thiếu số tiền phải đóng sau 60 ngày, dù đã bị cơ quan bảo hiểm đôn đốc.

Tăng cường chế tài: Phạt tiền, truy thu và có thể xử lý hình sự

Để bảo vệ quyền lợi người lao động và tăng tính răn đe, Luật mới quy định các biện pháp xử lý nghiêm ngặt hơn đối với hai hành vi trên:

Với hành vi chậm đóng:

Bắt buộc doanh nghiệp đóng đủ số tiền chậm đóng.

Phải nộp thêm khoản lãi 0,03%/ngày tính trên số tiền và số ngày chậm đóng.

Bị xử phạt vi phạm hành chính.

Không được xét thi đua, khen thưởng.

Với hành vi trốn đóng:

Bắt buộc đóng đủ số tiền trốn đóng, nộp lãi phạt 0,03%/ngày.

Có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

Cũng không được xét thi đua, khen thưởng.

Đây là lần đầu tiên luật quy định cụ thể việc truy cứu hình sự đối với hành vi trốn đóng bảo hiểm, đặc biệt là BHXH.

Từ 1/7/2025, doanh nghiệp trốn đóng BHXH có thể bị xử lý hình sự; hành vi chậm đóng sẽ bị phạt lãi 0,03% mỗi ngày, siết chặt kỷ luật an sinh.

Tăng cường thanh tra, đảm bảo quyền lợi người lao động

Theo thống kê từ Bảo hiểm xã hội Việt Nam, từ năm 2024 đến hết tháng 4/2025, cơ quan này đã tiến hành thanh tra, kiểm tra gần 23.000 đơn vị sử dụng lao động. Qua đó, phát hiện nhiều vi phạm và yêu cầu truy thu hơn 130 tỷ đồng tiền đóng BHXH, BHYT, BHTN cho khoảng 17.500 lao động chưa được tham gia đúng quy định. Đồng thời, gần 127 tỷ đồng bị đóng thiếu của gần 39.000 lao động cũng được yêu cầu bổ sung.

Tổng số tiền chậm đóng trước khi bị thanh tra lên tới hơn 2.100 tỷ đồng, trong đó đã thu hồi được gần 1.100 tỷ đồng sau khi cơ quan chức năng vào cuộc. Ngoài việc truy thu nghĩa vụ đóng, các sai phạm trong chi trả cũng bị xử lý nghiêm: khoảng 12 tỷ đồng đã được yêu cầu thu hồi từ các khoản chi sai chế độ BHXH, BHTN, và đặc biệt là hơn 172 tỷ đồng từ quỹ khám chữa bệnh BHYT do chi không đúng quy định.

Việc quy định cụ thể các hành vi vi phạm và chế tài xử lý trong Luật BHXH sửa đổi 2024 được kỳ vọng sẽ nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động và đảm bảo sự ổn định tài chính cho các quỹ BHXH, BHYT, BHTN. Các biện pháp xử lý nghiêm khắc cũng giúp tạo ra một môi trường minh bạch và công bằng hơn, trong đó các đơn vị chấp hành đúng quy định không bị thiệt thòi so với những đơn vị cố tình vi phạm.

Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, đây là một bước tiến quan trọng, không chỉ góp phần tăng cường kỷ luật thị trường lao động mà còn củng cố vững chắc các trụ cột an sinh xã hội, hướng tới phát triển hệ thống bảo hiểm toàn diện và bền vững trong thời gian tới.

>> Cơ quan thuế nói gì việc gần 3.000 hộ kinh doanh tại Hà Nội đóng cửa?