Hiện nay, Nga là nước cung cấp than nhiệt hàng đầu cho châu Âu. Tuy nhiên, châu Âu đang đề xuất cấm nhập khẩu than đá từ Nga, chiến lược này có thể gây ra tình trạng thiếu hụt năng lượng và cắt điện luân phiên tại "lục địa già".
Trong bối cảnh Liên minh châu Âu (EU) đang cùng với Mỹ áp dụng lập trường cứng rắn với Nga, EU đang có ý định cấm nhập khẩu than đá từ Nga. Vấn đề là không có một nguồn cung rõ ràng nào có thể thay thế cho lượng than đá khổng lồ mà EU nhập khẩu từ Nga, và chiến lược này có thể gây ra hiệu ứng domino, khiến toàn thế giới thiếu hụt nguồn cung than đá.
Giá than đá đang tăng mạnh trong một thị trường vốn đã thắt chặt suốt nhiều tháng qua. Giá than đá tại châu Âu đã tăng 14% lên mức cao nhất ba tuần qua trong phiên 5/4 sau khi có tin tức về lệnh cấm được đề xuất nói trên, trong đó giá than kỳ hạn đã tăng gấp đôi kể từ đầu năm. Giá than đá tiêu chuẩn bị châu Á đã chạm mức cao nhất từ trước đến nay trong tháng 3, trong khi giá than tại Mỹ đã lần đầu tiên trong 13 năm qua vượt ngưỡng 100 USD/tấn trong tuần trước.
Ông Fabian Ronningen, chuyên gia phân tích tại Công ty Tư vấn Năng lượng Rystad Energy (Na Uy) cho rằng, lệnh trừng phạt được đề xuất lần này có thể tàn phá hoạt động nhập khẩu than đá của châu Âu. Ông cho biết, châu Âu có thể nhập khẩu một phần than đá từ các thị trường khác, nhưng nhìn chung, thị trường than đá toàn cầu đang rất thắt chặt.
Không chỉ nguồn cung thắt chặt mà EU còn phải đối mặt với các vấn đề về logistics khi đột ngột chuyển hướng sang các nguồn cung mới. Vị trí địa lý năm gần châu Âu của Nga lâu nay vẫn là một trong một những lợi thế lớn trong một thị trường phụ thuộc vào các chuyến hàng nặng kéo dài nhiều ngày.
Ông Jake Horslen, chuyên gia phân tích của Công ty Dịch vụ Thông tin năng lượng và Hàng hóa S&P Commodities Insights (Mỹ) cho biết, than đá của Nga là nguồn cung gần nhất, rẻ nhất và đối với các thị trường như Đức thì đó là loại than có quy cách phù hợp nhất về hàm lượng nhiệt và sulphur” để sản xuất điện. Vì thế, ông cho rằng lệnh cấm của EU sẽ đặt ra một thách thức lớn đối với các người mua châu Âu.
Bất cứ lệnh cấm nào đối với than đá của Nga cũng sẽ gây áp lực lên nguồn cung vốn đã căng thẳng của châu Âu. Theo khảo sát hàng tuần của Công ty Argus Media, lượng than đá dự trữ ở các bang tại Amsterdam, Rotterdam và Antwerp vẫn đang ở mức thấp nhất trong ít nhất sáu năm qua.
Công ty Năng lượng EnBW Energie Baden-Wuerttemberg AG của Đức tháng trước cho biết, đã bắt đầu đa dạng hóa việc mua than đá để giảm sự phụ thuộc vào Nga, nhưng việc chuyển đổi hoàn toàn nguồn cung chỉ có thể diễn ra trong trung hạn. Công ty này vốn nhập khẩu hơn 80% lượng than của mình từ Nga trong năm ngoái, cũng cho biết việc mua than đá từ các nước khác như Australia và Nam Phi sẽ tốn kém hơn.
Thị trường khí tự nhiên thắt chặt đã gây ra tình trạng thiếu năng lượng tại thời điểm mà năng lượng gió và hydro còn chưa ổn định ở nhiều nơi. Châu Âu và châu Á là những khu vực bị tác động mạnh nhất, với giá cả tăng chóng mặt, tình trạng mất điện xảy ra thường xuyên ở nhiều nơi như Ấn Độ, trong khi Trung Quốc phải đối mặt với tình trạng thiếu năng lượng.
Khoảng 10% lượng điện của Đức được sản xuất từ than cứng, và khác với Pháp, nước này hầu như không có năng lượng hạt nhân để dự phòng, khi các nhà máy còn lại cuối cùng đã đóng cửa trong năm nay trong quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo. Thế nhưng, Bộ trưởng Kinh tế Đức Robert Habeck vẫn cho biết Đức có thể loại bỏ than đá của Nga trước cuối năm nay.
