Việt Nam sắp có thêm một di tích quốc gia đặc biệt: Là thành cổ hơn 230 năm tuổi từng được ví như quần thế kiến trúc quân sự
Năm 1988, thành cổ này được xếp hạng di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia.
Theo báo Khánh Hòa, sáng 27/5, lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa đã có buổi làm việc với đại diện Viện Bảo tồn Di tích (thuộc Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) nhằm thảo luận việc lập hồ sơ trình Thủ tướng Chính phủ xem xét xếp hạng Thành Diên Khánh là di tích quốc gia đặc biệt.
Tại buổi làm việc, đại diện Viện Bảo tồn Di tích khẳng định, Thành Diên Khánh sở hữu giá trị đặc biệt về lịch sử, kiến trúc và văn hóa, xứng đáng được nâng hạng di tích. Tuy nhiên, quá trình hoàn thiện hồ sơ cần được triển khai kỹ lưỡng do một số khó khăn hiện tại, đặc biệt là việc thu thập hình ảnh và dữ liệu khảo cổ học vì di tích đang trong giai đoạn trùng tu. Một số hạng mục quan trọng như Kỳ đài, dinh Tuần vũ, dinh Án sát, kho lương, nhà lao... hiện chưa được xác định rõ vị trí qua khảo cổ học.
Phía Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Khánh Hòa bày tỏ sự thống nhất cao với các ý kiến chuyên môn từ Viện, đồng thời chỉ đạo các đơn vị trực thuộc nhanh chóng phối hợp thực hiện các bước theo đúng quy định pháp luật.
Trước đó, ngày 20/5, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã có công văn gửi UBND tỉnh Khánh Hòa, thống nhất đề xuất lập hồ sơ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt đối với địa điểm Thành Diên Khánh, đồng thời lưu ý địa phương sử dụng tên gọi chính thức "Thành Diên Khánh" trong toàn bộ hồ sơ và truyền thông.
> > Hôm nay, chính thức tái khởi động tuyến đường 1.300 tỷ 'đắp chiếu' nhiều năm giữa lòng Hà Nội
Được xây dựng từ năm 1793 dưới thời chúa Nguyễn Ánh (sau này là vua Gia Long), Thành Diên Khánh đóng vai trò là trung tâm hành chính - quân sự trọng yếu của vùng Nam Trung Bộ. Thành tọa lạc trên địa bàn hai xã Phú Mỹ và Trường Thạnh (nay thuộc thị trấn Diên Khánh), từng thuộc huyện Phước Điền, phủ Diên Khánh, dinh Bình Khang xưa.
Điểm nổi bật khiến thành trở thành một trong những công trình quân sự đặc sắc nhất thời Nguyễn chính là lối kiến trúc phòng thủ kiểu Vauban, vốn thịnh hành tại châu Âu thế kỷ XVII. Thành có hình lục giác bất đối xứng, chu vi gần 2.700m, tường thành cao 3,5m, chân thành dày hơn 2m, bao quanh là hệ thống hào sâu, pháo đài và ụ súng bố trí chiến lược, tối ưu hóa khả năng kháng cự trước các cuộc tấn công.
Dù đã trải qua hơn hai thế kỷ, Thành Diên Khánh vẫn giữ lại nhiều dấu tích nguyên bản – là minh chứng sống động cho kỹ thuật xây dựng quân sự đầu triều Nguyễn, đồng thời là một biểu tượng văn hóa – lịch sử đặc sắc của Khánh Hòa.
Không chỉ mang giá trị lịch sử, Thành Diên Khánh còn tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong đời sống hiện đại. Sau năm 1975, khu thành cổ trở thành trung tâm hành chính của huyện Diên Khánh với nhiều công trình như UBND huyện, Huyện ủy, trường tiểu học, THCS… được xây dựng trong khu vực thành.
Năm 1988, Thành Diên Khánh được xếp hạng di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia. Tuy nhiên, theo giới chuyên môn, việc nâng hạng lên di tích quốc gia đặc biệt là bước đi tất yếu, nhằm khẳng định giá trị nổi bật của công trình, đồng thời tạo điều kiện tiếp cận các nguồn lực đầu tư, bảo tồn và phát huy hiệu quả hơn trong tương lai.
