Việt Nam sắp vận hành hệ thống đèn giao thông thông minh: Giúp dòng xe di chuyển trôi chảy, giảm số đèn đỏ, giảm ùn tắc
Các đô thị lớn đang tăng tốc chuẩn bị đưa hệ thống giao thông thông minh ITS vào vận hành. Đây là giải pháp được chứng minh có khả năng giảm ùn tắc, tiết kiệm nhiên liệu và cắt giảm phát thải.
Ngày 21 tháng 11, tại cuộc họp về tiến độ giải ngân vốn đầu tư công năm 2025, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Việt Hùng yêu cầu ưu tiên nguồn lực cho các dự án trọng điểm, trong đó có các gói giao thông thông minh ITS, công nghệ thông tin và thu phí tự động. Ông nhấn mạnh toàn bộ các hạng mục phải hoàn thành trước ngày 31 tháng 12. Riêng hệ thống ITS cần được chạy thử ngay trong năm để sẵn sàng vận hành đồng bộ từ ngày 1 tháng 1 năm 2026.
Các nghiên cứu của Ủy ban Kinh tế và Xã hội châu Á Thái Bình Dương thuộc Liên Hợp Quốc cho thấy áp lực giao thông tại Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh đang ở mức cao. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, tốc độ di chuyển giờ cao điểm trên các trục chính chỉ từ 18 đến 23 km một giờ. Hà Nội cũng ghi nhận xe máy thường xuyên hoạt động ở công suất thấp hoặc đứng chờ lâu tại các nút giao.
Trạng thái gây tiêu hao nhiên liệu nhiều nhất là khi động cơ chạy không tải rồi tăng tốc đột ngột. Các tổng hợp quốc tế chỉ ra rằng tại các giao lộ đông đúc, mức tiêu thụ và phát thải có thể chiếm tới một phần ba tổng lượng nhiên liệu trên cả hành trình.
Năm 2023, các loại phương tiện giao thông tại Việt Nam phát thải 39,3 triệu tấn CO2, tương đương 11% phát thải quốc gia. Việc cắt giảm tiêu hao nhiên liệu vì thế trở thành nhu cầu cấp thiết.
ITS sử dụng cảm biến, camera, dữ liệu lớn và trí tuệ nhân tạo để giám sát tình trạng giao thông theo thời gian thực và điều phối dòng xe hiệu quả. Chu kỳ đèn tín hiệu được điều chỉnh theo lưu lượng, làn đường có thể đổi chiều linh hoạt, xe buýt được ưu tiên tại nút giao. Bảng điện tử và ứng dụng hỗ trợ người đi đường lựa chọn tuyến ít ùn tắc.
Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Nature Communications về điều khiển đèn tín hiệu bằng dữ liệu lớn tại 100 thành phố của Trung Quốc cho thấy hệ thống góp phần rút ngắn thời gian chờ, giảm số lần dừng và hạn chế tăng tốc hoặc phanh gấp.
Tại Bồ Đào Nha, hệ thống đèn điều khiển theo lưu lượng giúp giảm từ 32 đến 40% CO2, tăng từ 60 đến 101% tốc độ trung bình và giảm tới 95% thời gian chờ. Ở Trung Quốc, hệ thống điều khiển dựa trên dữ liệu lớn giúp giảm khoảng 11% thời gian di chuyển trong giờ cao điểm và tiết kiệm gần 31,7 triệu tấn CO2 mỗi năm. Các mô phỏng bằng trí tuệ nhân tạo cũng chỉ ra thời gian chờ giảm hơn 21%, lượng CO2 giảm gần 13% và hiệu quả nhiên liệu tăng từ 15 đến 16%.
Tại Việt Nam, đặc thù đường nhỏ và mật độ xe máy cao khiến hiệu suất vận hành phương tiện thấp và tiêu hao nhiên liệu tăng mạnh. Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh hiện ghi nhận hàng trăm điểm ùn tắc, nơi tốc độ trong giờ cao điểm chỉ đạt từ 18 đến 22 km một giờ.
Trong bối cảnh đó, ITS được kỳ vọng là lời giải khả thi. Khi cảm biến, camera và bản đồ số được liên kết, hệ thống có thể điều chỉnh đèn, phân luồng và cảnh báo ùn tắc ngay lập tức, giảm phụ thuộc vào điều hành thủ công. Giao thông thông minh giúp tối ưu vận hành của toàn bộ hệ thống, thay vì chỉ dựa vào nỗ lực cá nhân của từng người lái xe.
Mỗi phút động cơ nổ máy giữa dòng xe đứng yên là một sự lãng phí và tạo thêm ô nhiễm. Việc triển khai ITS được xem là bước tiến quan trọng để Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và các đô thị khác tiến gần hơn đến mục tiêu giao thông hiện đại, bền vững và thân thiện môi trường.
