Vợ chồng doanh nhân hiến hơn 5.000 lượng vàng cho Nhà nước, ‘bà đỡ’ của nền tài chính cách mạng Việt Nam

Doanh nhân Trịnh Văn Bô và vợ là bà Hoàng Thị Minh Hồ là một trong những gia đình giàu có bậc nhất Hà thành những năm 1940, từng hiến tặng hơn 5.000 lượng vàng cho cách mạng. Cặp vợ chồng này được các nhà tài chính, sử học ghi nhận là “nhà tài trợ đặc biệt”, “bà đỡ”, “ngân hàng” của nền tài chính cách mạng Việt Nam.

“Cháu có nỗi nhục mất nước”

Ông Trịnh Văn Bô (1914-1988) sinh ra trong một gia đình danh giá tại Hà Nội. Cha mẹ ông là chủ hiệu tơ lụa Phúc Lợi nức tiếng một thời. Từ nhỏ, ông được học hành bài bản, thông thạo tiếng Anh và tiếng Pháp, sớm thể hiện tư duy kinh doanh sắc sảo.

Bà Hoàng Thị Minh Hồ (1914-2017), vợ ông, cũng xuất thân từ một gia đình thương nhân giàu có, là con gái chủ hiệu tơ lụa Vạn Tường tại số 21 Hàng Đào.

Năm 1932, khi kết hôn, đôi vợ chồng trẻ được cha mẹ cho ra riêng tại số 48 Hàng Ngang, đồng thời tiếp quản hiệu buôn Phúc Lợi. Khởi đầu với số vốn 30.000 đồng Đông Dương, nhờ sự cần cù và đầu óc nhạy bén, họ nhanh chóng mở rộng hoạt động kinh doanh. Các mối giao thương vươn tới nhiều quốc gia như Lào, Campuchia, Thái Lan, Pháp, Thụy Điển, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản...

Đến năm 1940, ông Trịnh Văn Bô đã trở thành một trong những người giàu có bậc nhất Hà Nội, sở hữu nhà máy dệt và kinh doanh bất động sản.

Ngày 19/8/1945, khi Cách mạng Tháng Tám thành công, gia đình ông được tin tưởng giao trọng trách chăm sóc và bảo vệ Chủ tịch Hồ Chí Minh tại tầng 2 ngôi nhà số 48 Hàng Ngang. Lúc đó, bà Hoàng Thị Minh Hồ không hề biết người ở trong nhà mình chính là lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, mà chỉ quen gọi là “ông cụ Ké”.

Được tổ chức giao phó, bà Hồ chu toàn mọi sinh hoạt hằng ngày cho Bác Hồ và các đồng chí Trung ương như Nguyễn Lương Bằng, Trường Chinh, Hoàng Quốc Việt, Võ Nguyên Giáp… Mỗi ngày, bà cùng gia nhân vừa lo bán buôn, vừa lo cơm nước.

Bà kể, mỗi đêm đều thấy ông cụ làm việc đến rất khuya. Khi chuông đồng hồ điểm 12 tiếng mới tắt đèn nhưng sáng hôm sau, 5 giờ đã thấy ông tập thể dục ngoài ban công. Mãi đến ngày 2/9/1945, khi đứng giữa Quảng trường Ba Đình, bà mới biết “ông cụ” ấy chính là Chủ tịch Hồ Chí Minh và tiếng đánh máy ban đêm là tiếng Người soạn thảo Bản Tuyên ngôn độc lập lịch sử.

Bà Hoàng Thị Minh Hồ từng xúc động kể lại, một hôm khi mang nước lên gác cho Bác Hồ, Người khen rằng “tuổi trẻ đã có cơ ngơi đàng hoàng, cuộc đời yên ấm”. Bà khiêm nhường đáp lại: “Cháu vẫn còn nỗi khổ, cháu có nỗi nhục mất nước”.

Sau này, ngôi nhà 48 Hàng Ngang đã được gia đình ông bà trao tặng để làm nơi làm việc của cán bộ cách mạng.

Dốc gần hết tài sản vì cách mạng

Cũng trong năm 1945, gia đình ông Trịnh Văn Bô đã ủng hộ 1 vạn đồng Đông Dương, tương đương 25 cây vàng cho Mặt trận Việt Minh. Sau lần đóng góp đầu tiên đó, gia đình tiếp tục ủng hộ nhiều đợt, dưới nhiều hình thức khác nhau. Tính đến trước Cách mạng Tháng Tám, tổng số tiền mà gia đình đã ủng hộ lên tới 8,5 vạn đồng Đông Dương, tương đương khoảng 212,5 cây vàng theo thời giá lúc bấy giờ.

Sau thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám, gia đình tiếp tục đóng góp 20 vạn đồng Đông Dương, tương đương 500 cây vàng vào “Quỹ Độc lập”. Trong “Tuần lễ vàng”, gia đình cũng góp thêm 117 cây vàng. Các tài liệu chính thức ghi nhận, chỉ riêng gia đình ông Trịnh Văn Bô đã ủng hộ cho Chính phủ 5.147 lượng (cây) vàng, tương đương khoảng 2.000.000 đồng Đông Dương vào thời điểm đó.

Không chỉ đóng góp vật chất, ông bà còn là những thành viên nòng cốt trong ban vận động “Tuần lễ vàng”, tích cực kêu gọi giới công thương và nhân dân tham gia quyên góp, thu được tổng cộng 20 triệu đồng Đông Dương và 370kg vàng cho quốc gia.

Trong nạn đói năm 1945, vợ chồng ông tiếp tục trích tiền mua 1.000 vé phát cháo miễn phí, góp phần cứu giúp hàng nghìn người nghèo vượt qua cơn khốn khó.

Dốc gần 90% tài sản để ủng hộ Chính phủ, bà Hoàng Thị Minh Hồ vẫn một mực khẳng định: “Nếu được lựa chọn lại, tôi vẫn dốc toàn bộ tiền bạc cho Cách mạng”. Tinh thần doanh nhân của bà thể hiện qua câu nói bất hủ: “Vợ chồng tôi có 4 bàn tay, 2 khối óc, chúng tôi có đóng góp hết, chúng tôi lại sẽ làm ra. Nhưng độc lập của dân tộc Việt Nam thì không thể nào để mất, vì mất rồi thì bao giờ thế hệ sau mới lấy lại được”.

Khi toàn quốc kháng chiến bùng nổ, ông Trịnh Văn Bô đã để lại toàn bộ tài sản, theo Chính phủ và Chủ tịch Hồ Chí Minh lên chiến khu Việt Bắc, trực tiếp tham gia kháng chiến. Ông được bầu làm Đại biểu Quốc hội khóa đầu tiên và công tác trong ngành ngân hàng Trung ương của Chính phủ kháng chiến.

Bà Hoàng Thị Minh Hồ cũng tích cực tham gia Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam và là một trong những người sáng lập tổ chức này.

Đến năm 1955, sau khi miền Bắc hoàn toàn giải phóng, gia đình ông bà trở về Hà Nội. Ông tiếp tục công tác trong các cơ quan quan trọng như Ngân hàng Trung ương, Bộ Thương nghiệp, Bộ Nội thương, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP. Hà Nội và nghỉ hưu năm 1974.

Bà Hoàng Thị Minh Hồ tiếp tục cống hiến trong công tác tại Mặt trận Tổ quốc và Hội Phụ nữ Việt Nam cho đến khi nghỉ hưu.

Với những đóng góp to lớn cho dân tộc, cả hai ông bà đều được Nhà nước trao tặng Huân chương Độc lập hạng Nhất. Năm 2006, ông Trịnh Văn Bô được truy tặng danh hiệu Doanh nhân Việt Nam tiêu biểu. Đến năm 2019, tên ông được đặt cho một con đường tại quận Nam Từ Liêm (cũ), Hà Nội.

Sau kháng chiến, gia đình ông bà cũng quyết định hiến tặng nhiều khu đất cho nhà nước, chỉ giữ lại căn biệt thự tại số 34 Hoàng Diệu để ở.

Bảy người con của vợ chồng doanh nhân Trịnh Văn Bô không ai nối nghiệp buôn bán, mà chọn theo học các ngành nghề khác nhau như giáo viên, kỹ sư và công tác tại các cơ quan Nhà nước, sống một cuộc đời bình dị như bao người dân khác.

Bài viết tham khảo:

1. Vợ chồng nhà tư sản Trịnh Văn Bô - Hoàng Thị Minh Hồ: Khi cần nuôi nền độc lập thì cống hiến tất cả - Quỳnh Chi/Lao Động

2. Tài sản khổng lồ của người hiến 5.000 lượng vàng cho Nhà nước - Ngọc Trang - Diệu Bình/Vietnamnet

3. Ký ức về mùa thu Tháng Tám, 1945 qua cuộc gặp gỡ với bà Hoàng Thị Minh Hồ - Ngọc Anh/Bảo tàng Lịch sử Quốc gia