Nhà báo đầu tiên mang hàm Đại tướng của Việt Nam: 16 tuổi vào nghề, được đích thân Bác Hồ dạy làm báo
Ông là một nhà báo hiếm có trong lịch sử báo chí thế giới: một Đại tướng, một người làm báo từ năm 16 tuổi cho đến khi đã ngoài trăm tuổi…
Nếu Chủ tịch Hồ Chí Minh được ví như người cha của nền báo chí cách mạng, Tổng Bí thư Trường Chinh như người anh cả thì Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng là một trụ cột vững chắc – một “ngọn bút chiến binh”, chiến lược gia chủ chốt trên mặt trận tư tưởng của Đảng.
Ông là một nhà báo hiếm có trong lịch sử báo chí thế giới: một Đại tướng, một người làm báo từ năm 16 tuổi cho đến khi đã ngoài trăm tuổi, từng kinh qua mọi vị trí trong nghề – từ Chủ tịch hội, Tổng Biên tập, biên tập viên, phóng viên, thư ký tòa soạn, trình bày, đưa nhà in, sửa morat và cả phát hành báo.
Nhà báo Võ Nguyên Giáp
Đại tướng Võ Nguyên Giáp sinh ra tại làng An Xá, đất Quảng Bình – một vùng đồng bằng nhỏ hẹp bậc nhất Việt Nam. Cha ông là một nông dân có học thức, tự tay cày cấy và dạy chữ cho con. Chính ông đã truyền cho cậu bé Giáp vốn tri thức, tình yêu quê hương đất nước trên mảnh đất thấm đẫm chứng tích lịch sử.
Từ rất sớm, trên con đường cách mạng, Đại tướng đã làm báo, viết báo, sử dụng ngòi bút như một thứ “vũ khí sắc bén”. Ông từng viết dưới nhiều bút danh: Vân Đình, Hải Thanh, Hồng Nam, Chính Nghĩa…
Một số hình ảnh về Đại tướng Võ Nguyên Giáp thời trẻ
Năm 1927, khi vừa tròn 16 tuổi, ông bắt đầu làm quen với nghề báo. Bài báo đầu tiên ông viết bằng tiếng Pháp, mang tên “À bas le tyranneau de Quoc hoc!” (Đả đảo tên tiểu bạo chúa trường Quốc học!), định gửi đăng trên báo L’Annam tại Sài Gòn. Sau khi đọc bài viết này, luật sư Phan Văn Trường – chủ bút đã thốt lên: “Một cây bút mới xuất hiện lần đầu ở bản xứ này mà có giọng văn sắc sảo như giọng văn Nguyễn Ái Quốc bên Paris”.
Bị đuổi học ở tuổi 16, ông được giới thiệu làm việc tại Nhà xuất bản Quan Hải Tùng Thư do Đào Duy Anh sáng lập, đồng thời cộng tác với Báo Tiếng Dân của cụ Huỳnh Thúc Kháng. Tại đây, ông học nghề làm báo, mạnh dạn viết nhiều thể loại, trong đó có các bài tuyên truyền chủ nghĩa Mác dưới dạng phổ thông. Ông còn viết hàng chục bài bình luận chính trị, triết học, quốc tế trong mục “Thế giới thời đàm”.
Năm 1936, tình hình chính trị Pháp chuyển biến có lợi cho nhân dân Đông Dương. Khi đó, ông đang dạy học tại Trường Thăng Long (Hà Nội). Nhận thấy Báo Hồn trẻ đang thua lỗ, ông bàn với Đặng Thai Mai và các giáo sư góp tiền khôi phục tờ báo với nội dung hoàn toàn mới. Hồn trẻ nhanh chóng được đón nhận, số in ra không đủ bán, đến mức chính quyền thực dân phải vội vàng đóng cửa sau số thứ 12.
Nhận thấy xuất bản báo tiếng Pháp ít bị kiểm soát hơn, ông chuyển sang làm báo tiếng Pháp, cộng tác cùng Nguyễn Thế Rục – đảng viên Đảng Cộng sản Pháp – để xuất bản tờ Le Travail (Lao động). Ngày 16/9/1936, báo ra số đầu tiên, ông đảm nhận vai trò chủ bút và biên tập viên chính. Tuy nhiên, sau 30 số, đến 16/4/1937, báo bị đình bản.
Những tờ báo đầu tiên Võ Nguyên Giáp sáng lập và tổ chức
Không nản chí, ông tiếp tục xuất bản các tờ Rassemblement (Tập hợp), En Avant (Tiến lên), Notre Voix (Tiếng nói của chúng ta)... Các tờ tiếng Việt như Thế giới, Đời nay, Tin tức, Ngày mới cũng được ông góp phần phát hành để cổ động dân sinh, dân chủ, đòi đại xá tù chính trị, ủng hộ Mặt trận Bình dân Pháp.
Tại Đại hội báo giới Bắc kỳ lần I ngày 24/4/1937, ông được bầu làm Chủ tịch, nhà báo Trần Huy Liệu làm Phó Chủ tịch.
Bác Hồ dạy Đại tướng Võ Nguyên Giáp viết báo
Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp
Theo nghiên cứu của PGS, TS Hà Huy Phượng (Học viện Báo chí và Tuyên truyền): “Tháng 5/1940, Võ Nguyên Giáp và Phạm Văn Đồng được Xứ ủy Bắc kỳ cử sang Vân Nam (Trung Quốc) hoạt động. Từ đây, Võ Nguyên Giáp được hoạt động cách mạng, được làm báo cùng với lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc”.
Giai đoạn 1941-1945, dù bận rộn chuẩn bị lực lượng vũ trang cho Tổng khởi nghĩa, Đại tướng vẫn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tuyên truyền. Sau chiến thắng Nà Ngần, Phay Khắt, ông cho ra đời tờ Tiếng súng reo – báo viết tay đầu tiên của lực lượng vũ trang, phát hành cuối tháng 12/1944.
Khi Trung ương thành lập Mặt trận Việt Minh và Báo Việt Nam độc lập, Bác Hồ giao cho Đại tướng viết bài. Đã làm báo, viết báo rất nhiều nhưng chưa bao giờ Đại tướng Võ Nguyên Giáp thấy viết báo khó khăn như thời gian làm Báo Việt Nam độc lập.
Bài báo đầu tiên ông được Chủ tịch Hồ Chí Minh giao viết với yêu cầu: “Chú chỉ được viết 100 chữ”. Đó là bài “Chị em phụ nữ phải đoàn kết lại!” (đăng trên Báo Việt Nam độc lập số 112, ngày 1/12/1941). Trước đó, hầu hết các bài báo của Đại tướng đều dài, có bài dài như những chuyên luận.
“Anh Phạm Văn Đồng và tôi đều làm báo từ năm 1930, nhất là thời kỳ Mặt trận bình dân, nhưng khi đưa cho Bác xem tờ Tiếng Suối reo chúng tôi làm ở Tĩnh Tây, các bài đều dài vì sợ độc giả không hiểu, cứ phải luận giải, Bác phê bình: ‘Báo này để cho các chú đọc, vì chỉ có các chú mới hiểu’. Chúng tôi vô cùng thấm thía”, Đại tướng kể lại…
Bên cạnh đó, Đại tướng còn làm chủ bút và chỉ đạo biên tập Báo Nước Nam mới (từ số 1 đến số 5, tháng 6-8/1945) và Báo Quân giải phóng.
Sắc lệnh thụ phong Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Đại tướng đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam
Sau Cách mạng tháng Tám, dù đảm nhiệm nhiều trọng trách, ông vẫn tích cực viết báo với nhiều bài mang tầm định hướng chiến lược. Trong kháng chiến chống Mỹ (1955-1975), ông có nhiều bài chính luận sâu sắc về chiến lược quân sự, hậu phương, công tác Đảng trong quân đội... Các tác phẩm này đã bổ sung vào lý luận và nghệ thuật quân sự Việt Nam.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Ban biên tập Báo Quân đội Nhân dân ngày 18/6/2006
Ngay cả khi nghỉ hưu, ông vẫn không ngừng viết báo, viết sách. Các tác phẩm báo chí của ông làm phong phú thêm kho tàng lý luận – thực tiễn nghệ thuật quân sự và đời sống xã hội. Hình ảnh ông trả lời báo chí quốc tế như Reuter, UPI, AFP luôn được khắc ghi bởi phong thái gần gũi, trí tuệ.
Trong một lần tiếp các nhà báo, Đại tướng chia sẻ: “Tôi với tư cách là một vị tướng của Quân đội nhân dân Việt Nam và là một nhà báo, tôi rất vui mừng và cảm động được các nhà báo đến thăm, chúc mừng và nhắc lại một thời làm báo của tôi. Báo chí là một lực lượng mạnh, có thể tạo nên sự chuyển biến con người. Báo chí phải tích cực tham gia vào công tác tư tưởng, xây dựng Đảng, đào tạo cán bộ, phổ biến kiến thức mới trong nhân dân, trên cơ sở đó xây dựng một nước Việt Nam anh hùng nhưng giàu có”.
Bài viết tổng hợp và tham khảo thông tin:
- Nhà báo Võ Nguyên Giáp: Ngọn bút chiến binh - Trí Dũng và Chính Nghĩa! - Đại tá Nguyễn Văn Minh (Báo Quân đội Nhân dân)
- Có một Đại tướng - Nhà báo Võ Nguyên Giáp - Minh Bằng (Theo các tư liệu và lịch sử Báo Lao Động)
- Nhà báo chính luận Võ Nguyên Giáp: Ngọn bút chiến đấu - Nhà báo Hồ Quang Lợi
- Đại tướng Võ Nguyên Giáp - Một nhà báo tiên phong trước cách mạng tháng Tám - Ái Nhi - Nguyễn Huyền
Ảnh: Tư liệu, Báo QĐND, TTXVN, Trần Hồng
