Chiếc chuyên cơ từng chở Bác Hồ đang gây ‘sốt’ mạng, là món quà đặc biệt tặng riêng Chủ tịch Hồ Chí Minh
Máy bay này được thiết kế dành cho các chuyến bay chuyên cơ với khoang hành khách có giường dài 1,2m, bàn làm việc, khu vệ sinh…
Đêm 14/8/2025, Cục Hàng không Việt Nam (Bộ Xây dựng) phối hợp các đơn vị hoàn tất việc di chuyển chiếc máy bay IL-14 số hiệu VN-C482 từ Bảo tàng Hàng không về Trung tâm Triển lãm Việt Nam tại Đông Anh (Hà Nội) để trưng bày trong khuôn khổ triển lãm “80 năm hành trình Độc lập – Tự do – Hạnh phúc”. Hoạt động này không chỉ giới thiệu thành tựu ngành hàng không mà còn tái hiện sinh động chặng đường phát triển cùng khát vọng vươn cao của Hàng không Việt Nam.
Chiếc IL-14 VN-C482 là hiện vật lịch sử đặc biệt, được Chính phủ Liên Xô tặng riêng Chủ tịch Hồ Chí Minh năm 1958, đồng thời là một trong năm máy bay IL-14 viện trợ cho Việt Nam từ đầu năm 1957. Sau khi tiếp nhận, máy bay được biên chế vào Trung đoàn Không quân vận tải 919, tiền thân của Đoàn bay 919 ngày nay.
IL-14 là loại vận tải hạng nhẹ do Liên Xô sản xuất, dài 22,31m, sải cánh 31,70m, sức chở 26–36 người, dùng hai động cơ tua bin cánh quạt, tốc độ tối đa 415 km/h, trần bay 6.500m và tầm hoạt động 1.700 km. Riêng VN-C482 được thiết kế dành cho các chuyến bay chuyên cơ với khoang hành khách có giường dài 1,2m, bàn làm việc, bốn ghế phụ, khu vệ sinh và bồn rửa mặt ở đuôi, sàn trải thảm để phục vụ các chuyến công tác quan trọng.
Báo Tuổi Trẻ năm 2011 dẫn lời ông Phùng Đức Ứng – nguyên thợ máy mặt đất từng phục vụ trên VN-C482 cho biết, khoang riêng của Bác Hồ nằm ngay sau hàng ghế đoàn công tác, tuy nhỏ nhưng ấm cúng với giường mây, bàn làm việc cạnh cửa sổ, ghế dựa và rèm màu huyết dụ, thể hiện sự giản dị và gần gũi của Người. Đây là nơi Bác nghỉ ngơi và làm việc ngay cả khi máy bay đang ở độ cao hàng nghìn mét.
Theo Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Đại tá Nguyễn Khắc Nhâm gắn bó với chiếc IL-14 VN-C482 gần như suốt sự nghiệp quân ngũ, nhiều lần lái chở lãnh đạo đi công tác như Trường Chinh, Lê Thanh Nghị, Võ Nguyên Giáp… nhưng ấn tượng sâu đậm nhất là lần đầu tiên ngồi buồng lái đưa Bác Hồ sang Quế Lâm (Trung Quốc). “Tôi là người nhận được lệnh chở Bác Hồ trên chiếc chuyên cơ IL14 VN – C482 cùng đoàn bay. Đó cũng chính là lần duy nhất Bác Hồ được người Việt Nam chở trên chiếc chuyên cơ IL14 VN - C842. Lần thứ 2 Người cũng đi trên chiếc chuyên cơ IL14 VN - C482 sang Liễu Châu - Ấn Độ nhưng do lái trưởng là người Liên Xô”.
IL-14 VN-C482 trưng bày ngoài trời tại Bảo tàng Hàng không. Ảnh: Tổng Công ty quản lý bay Miền Bắc
Ông kể, tháng 8/1960 nhận chỉ thị tối mật “đưa Bác sang Quế Lâm, Trung Quốc bằng chuyên cơ IL14 VN - C182”. “Trời tang tảng sáng, chiếc chuyên cơ IL14 VN – C842 bắt đầu cất cánh từ sân bay Gia Lâm, qua cửa khẩu Lạng Sơn đến Nam Ninh (Trung Quốc). Bình thường các chuyến bay khác phải ‘transit’ ở Nam Ninh để kiểm tra, nhưng chuyến bay chuyên cơ IL14 VN – C482 chở Bác Hồ được ưu tiên và bay thẳng đến sân bay Quế Lâm (Trung Quốc)”. Khi đến, sương mù bao phủ dày đặc, sân bay rộng khoảng 50 nghìn m² hiện ra như thung lũng đá phủ cỏ. “Trong lúc đến chuẩn bị hạ cánh, Bác Hồ có bảo với tôi là cho bay một vòng để Bác được ngắm phong cảnh ở đây… nhưng hôm đó thời tiết rất xấu nên đành phải hạ cánh”.
Theo Đại tá Nhâm, IL-14 là dòng chuyên cơ thế hệ cũ, dùng động cơ piston cánh quạt, buồng lái hở, tốc độ khoảng 430 km/h, trọng tải cất cánh tối đa 18 tấn, bay ở độ cao trung bình 7.000m và điều khiển hoàn toàn bằng cơ năng nên thao tác lái đòi hỏi nhiều kỹ thuật.
Sau khi kết thúc nhiệm vụ chuyên cơ, VN-C482 được bảo quản tại sân bay Gia Lâm. Thời gian và thời tiết khiến lớp vỏ nhôm bạc màu, nội thất xuống cấp, nhiều bộ phận hư hại. Năm 2001, máy bay được phục chế lần đầu tại Trung đoàn 918, song do kinh phí hạn chế, việc sửa chữa chỉ ở mức tạm thời.
Đến năm 2010, nhân kỷ niệm 100 năm ngày Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước, IL-14 được phục chế quy mô lớn trong 5 tháng bởi hơn 30 cán bộ, kỹ sư của Phòng Nghiên cứu máy bay động cơ (Viện Kỹ thuật Quân sự – Quân chủng Phòng không – Không quân). Quá trình này dựa trên tài liệu kỹ thuật, lời kể nhân chứng, thay mới vỏ bằng hợp kim nhôm nhập khẩu, sàn hỏng bằng gỗ công nghiệp và composite, càng và bộ phận hạ cánh được chế tạo mới. Khoang hành khách được tái hiện nguyên trạng với hai hàng ghế, phòng riêng của Bác Hồ, rèm huyết dụ, giường mây, kế tiếp là buồng tiếp viên và buồng lái.
Trong nhiều năm, IL-14 VN-C482 trưng bày ngoài trời tại Bảo tàng Hàng không trên phố Nguyễn Sơn (Hà Nội), trở thành hiện vật quý giá gắn liền những chuyến bay chuyên cơ chở Bác Hồ và các lãnh đạo trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Việc đưa hiện vật này về triển lãm lần này vừa tôn vinh giá trị lịch sử, vừa góp phần khắc họa hành trình phát triển của hàng không dân dụng Việt Nam, khơi dậy niềm tự hào và khát vọng vươn cao của dân tộc.
