4 'ngòi nổ' khiến lạm phát có nguy cơ nóng lên, nền kinh tế số 1 thế giới đối diện nguy hiểm: Chuyên gia cảnh báo Fed đã 'đi vào vết xe đổ' thập niên 1970
Viễn cảnh lạm phát tồi tệ nhất đang nằm trong tầm ngắm của một số tổ chức nghiên cứu kinh tế.
Trong khi phần lớn các nhà dự báo ngày càng tin tưởng vào sức bền của kinh tế Mỹ, công ty nghiên cứu vĩ mô TS Lombard lại cảnh báo: Mỹ có nguy cơ sắp đối mặt với một đợt bùng nổ lạm phát tương tự giai đoạn tăng giá tiêu dùng dẫn đến cuộc khủng hoảng stagflation (đình lạm) của thập niên 1970.
Đình lạm - tức tình trạng nền kinh tế tăng trưởng chậm nhưng lạm phát vẫn cao - từ lâu được coi là kịch bản khó xử lý hơn nhiều so với suy thoái thông thường. Nguyên nhân là vì khi lạm phát quá nóng, Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) không thể dễ dàng cắt giảm lãi suất để kích thích kinh tế, như cách vẫn làm trong suy thoái điển hình.
Đa số chuyên gia cho rằng kịch bản này chỉ là rủi ro nhỏ, nhất là khi lạm phát gần đây đang hạ nhiệt và kinh tế vẫn tăng trưởng tốt. Trong khi đó, tại cuộc họp tháng 9, Fed đã bắt đầu cắt giảm lãi suất trở lại.
Tuy nhiên, động thái này có thể là bước khởi đầu của một sai lầm, theo ông Dario Perkins - Giám đốc nghiên cứu vĩ mô toàn cầu của TS Lombard - trong một báo cáo gửi khách hàng mới đây. “Các quan chức Fed lo ngại thị trường lao động sắp chững lại, đó là lý do họ nối lại chu kỳ cắt giảm lãi suất dù thuế quan nhiều khả năng sẽ giữ lạm phát ở trên mức mục tiêu. Chúng tôi cho rằng những lo ngại này bị phóng đại”, Perkins nhận định, ám chỉ nỗi lo về thị trường việc làm.
Ông nói thêm: “Fed có thể đang cắt giảm lãi suất đúng vào thời điểm nền kinh tế chuẩn bị tăng tốc trở lại – gợi lại bối cảnh cuối những năm 1960”, khi Fed từng nới lỏng chính sách ngay trước lúc lạm phát bùng phát.
Perkins nhận định lạm phát năm 2025 giảm chủ yếu vì “những cú sốc cung tiêu cực lớn”, tức các mức thuế quan đã làm gián đoạn sản xuất và thương mại. Đồng thời, nhu cầu cũng yếu đi do tâm lý lo ngại về chính sách thuế và thị trường việc làm ở Mỹ.
Tuy nhiên, nền kinh tế có thể chứng kiến nhu cầu tiêu dùng tăng tốc trở lại trong năm 2026, làm giá cả leo thang. Perkins nêu ra bốn nguyên nhân khiến nhu cầu có thể nóng lên:
1. Nhu cầu bị dồn nén
Sự bất định quanh thuế quan và thị trường lao động có thể dần tan biến vào năm 2026, tạo điều kiện để người tiêu dùng mạnh tay chi tiêu hơn. Perkins phân tích: “Nếu trong năm 2025, sự bất ổn là yếu tố chính kìm hãm nhu cầu ở Mỹ, điều này có thể đảo ngược trong năm 2026, một khi chính sách thuế quan…ổn định hơn”. Ông cũng dự đoán, sự sụt giảm sản lượng và việc làm trong năm nay có thể được bù đắp vào năm sau.
2. Fed nới lỏng tiền tệ
Tác động của chính sách tiền tệ lỏng lẻo sẽ nhanh chóng xuất hiện ở các lĩnh vực nhạy cảm với lãi suất, như bất động sản và hàng tiêu dùng. Thị trường nhà ở đã cho thấy tín hiệu sôi động: Doanh số bán nhà mới trong tháng 8 tăng 20% khi lãi suất bắt đầu giảm. Hoạt động vay mua nhà và tái cấp vốn cũng tăng vọt trong tháng 9, theo dữ liệu của Hiệp hội Ngân hàng Thế chấp (MBA).
3. Các Ngân hàng Trung ương khác cùng cắt giảm lãi suất
“Trong khi Fed chỉ mới khởi động lại chu kỳ nới lỏng, nhiều Ngân hàng Trung ương khác đã liên tục hạ lãi suất suốt 12 tháng qua. Sự phối hợp kích thích này có thể thúc đẩy tăng trưởng toàn cầu trong năm 2026”, Perkins cho biết.
4. Kích thích tài khóa
Một số chính sách của ông Donald Trump – chẳng hạn gói kích thích kinh tế “One Big Beautiful Bill” – được kỳ vọng sẽ tăng cường sức cầu trong nền kinh tế. Ngoài ra, nhiều quốc gia khác như Đức và Trung Quốc cũng vừa công bố các chương trình kích thích tài khóa, theo Perkins.
Nếu nhu cầu thực sự tăng mạnh và Fed vẫn tiếp tục chu kỳ cắt giảm lãi suất, điều này có thể dẫn đến tình trạng lạm phát dai dẳng, thậm chí tái tăng tốc. Perkins nhận định kịch bản này gợi lại chu kỳ nới lỏng của Fed năm 1967.
Vào cuối thập niên 1960, lạm phát tại Mỹ bắt đầu tăng tốc và tiếp tục leo thang trong suốt những năm 1970. Tốc độ lạm phát chạm gần 15% vào năm 1980 - thời điểm nước Mỹ được coi là rơi sâu vào khủng hoảng đình lạm.
“Chúng tôi không nói rằng lần này tình hình sẽ tồi tệ đến thế, nhưng sự kết hợp giữa cắt giảm lãi suất, các cú sốc cung và sự can thiệp chính trị vào chính sách tiền tệ có thể đang đẩy chúng ta vào con đường nguy hiểm”, Perkins cảnh báo.
Dù vậy, đa số các nhà dự báo không cho rằng nền kinh tế Mỹ sẽ rơi vào suy thoái hoặc đình lạm toàn diện. Tuy nhiên, giới đầu tư đã bắt đầu đặt câu hỏi liệu Fed còn nhiều dư địa cắt giảm lãi suất như kỳ vọng hay không, trong bối cảnh kinh tế Mỹ vẫn thể hiện sức chống chịu đáng kể.
Xác suất Fed giữ nguyên lãi suất đã tăng từ 8% lên 14% hôm thứ Năm (25/9), sau khi thị trường đón nhận dữ liệu tăng trưởng GDP mạnh và số đơn xin trợ cấp thất nghiệp thấp hơn dự báo. Đồng thời, khả năng Fed sẽ thực hiện thêm hai lần cắt giảm lãi suất từ nay đến cuối năm cũng giảm từ 73% xuống 63%, theo công cụ CME FedWatch.
Tham khảo BI
