Bão số 3 Yagi gây thiệt hại kinh tế 81.503 tỷ đồng, vẫn cập nhật tiếp

Thiệt hại nặng nề

Ngày 28/9, báo cáo tại hội nghị sơ kết đánh giá, rút kinh nghiệm về công tác phòng chống và khắc phục hậu quả bão Yagi, Bộ trưởng NN-PTNT Lê Minh Hoan, thông tin, ngày 7/9, bão Yagi với sức gió lúc đổ bộ Quảng Ninh - Hải Phòng cấp 12-14 và mưa lớn toàn miền Bắc sau bão khiến 344 người chết và mất tích.

Bão lũ làm 281.966 ngôi nhà bị hư hỏng và tốc mái, 112.034 nhà bị ngập. 14 sự cố đường dây 500 kV và nhiều sự cố khác khiến hơn 6 triệu khách hàng bị mất điện, trong đó có hơn 430 khu công nghiệp, cụm công nghiệp.

Ngoài ra, có 284.472ha lúa bị ngập úng, thiệt hại; 61.114ha hoa màu bị ngập úng, thiệt hại; 39.188ha cây ăn quả bị hư hại; 189.982ha rừng bị gãy đổ; 35.029ha và 11.832 lồng bè nuôi trồng thuỷ sản bị hư hỏng, cuốn trôi; 44.174 con gia súc và 5,6 triệu con gia cầm bị chết.

Bộ trưởng dẫn số liệu thống kê cập nhật đến ngày 27/9, Quảng Ninh là tỉnh bị thiệt hại nặng nhất, lên tới 24.876 tỷ đồng; Hải Phòng 12.249 tỷ đồng; Lào Cai 6.687 tỷ đồng; Yên Bái 5.738 tỷ đồng; Hoà Bình 1.065 tỷ đồng; Bắc Giang 5.000 tỷ đồng; Hải Dương 7.498 tỷ đồng; Hưng Yên 3.637 tỷ đồng... Trong đó, riêng sản xuất nông nghiệp thiệt hại hơn 30.800 tỷ đồng.

Người đứng đầu ngành nông nghiệp cũng chỉ ra loạt khó khăn khi ứng phó với bão Yagi. Trong đó, các kịch bản, phương án với những tình huống thiên tai lớn, trên diện rộng, khu vực vùng sâu, vùng xa khi bị chia cắt... còn hạn chế, chưa bài bản, chưa phù hợp thực tế.

Việc cảnh báo tác động, nguy cơ thiệt hại do bão, mưa lũ còn chưa cụ thể, người dân chưa hình dung được những thiệt hại to lớn khi bão đổ bộ cũng như tác động sau khi bão đã đổ bộ, đây cũng là nguyên nhân dẫn đến tư tưởng chủ quan trong ứng phó.

Bên cạnh đó, vẫn còn tình trạng chưa thực hiện nghiêm túc, đầy đủ chỉ đạo, khuyến cáo của cơ quan chức năng trong phòng, chống bão dẫn đến thiệt hại đáng tiếc về người và tài sản như ở lại trên tàu thuyền khi neo đậu và tham gia giao thông khi có gió bão. Chưa thực hiện nghiêm túc, triệt để công tác cắt tỉa cành cây, chằng chống, gia cố nhà cửa, công sở, kho tàng, biển báo, biển quảng cáo,… dẫn đến bị tốc mái, gãy đổ rất nhiều.

Phương tiện, trang thiết bị phục vụ công tác ứng phó thiên tai, cứu hộ cứu nạn còn thiếu và yếu chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra, nhất là khi xảy ra tình huống vùng sâu, vùng xa, trong điều kiện thời tiết phức tạp như gió bão, mưa lũ lớn, sạt lở chia cắt.

Khả năng chống chịu cơ sở hạ tầng nói chung, nhất là nhà dân, công trình phòng, chống thiên tai, cơ sở hạ tầng còn thấp trước sức tàn phá của bão, lũ; hệ thống giao thông thường xuyên xảy ra sạt lở, ngập sâu, chia cắt…

Ông Lê Minh Hoan cũng đánh giá công tác dự báo, cảnh báo sớm, chính xác, phạm vi hẹp nhất là về mưa, lũ, lũ quét, sạt lở đất giữ vai trò quan trọng hàng đầu trong chỉ đạo điều hành, ứng phó với thiên tai.

Song, dự báo, cảnh báo mưa lớn, lũ vượt lịch sử; dự báo mưa lũ phục vụ vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Hồng chưa kịp thời, tin cậy, chưa bám sát thực tế và yêu cầu của công tác chỉ đạo điều hành; chưa có bản đồ nguy cơ sạt lở đất lũ quét tới từng thôn, bản để người dân biết cũng như phục vụ công tác di dời, sắp xếp dân cư, công tác chỉ đạo ứng phó.

Quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Hồng cũng được lãnh đạo Bộ NN&PTNT chỉ ra còn một số tồn tại, bất cập.

Cụ thể, quy định về thời gian mùa lũ không phù hợp, quy định về tích nước sớm, vì nhiều trận lũ lớn đã xảy ra vào thời kỳ lũ muộn như năm 2017, năm 2024 dẫn đến dung tích cắt lũ các hồ chứa không đáp ứng yêu cầu cắt giảm lũ cho hạ du. Quy định về thẩm quyền và quy trình thực hiện trong tình huống khẩn cấp đảm bảo an toàn hồ chứa chưa cụ thể, dẫn đến lúng túng, thời gian kéo dài trong phối hợp xử lý.

Ngập lụt diễn ra nghiêm trọng, kéo dài, trên diện rộng tại nhiều địa phương, kể cả đô thị miền núi do quá trình đô thị hoá, xây dựng công trình, lấn chiếm làm giảm khả năng thoát lũ các tuyến sông, suối gây ngập úng kéo dài.

“Đây là trận lũ lớn nhất kể từ năm 1971 trên toàn bộ lưu vực đồng bằng sông Hồng - Thái Bình, là bài học cảnh tỉnh cho các địa phương trong việc khai thác, sử dụng bãi sông”, ông Hoan đánh giá.

Bộ trưởng cũng chỉ rõ, lũ lớn, đặc biệt lớn xảy ra trên toàn bộ hệ thống sông Hồng, sông Thái Bình, tuy nhiên công tác tuần tra canh gác đê, hộ đê tại một số địa phương chưa nghiêm túc, còn chủ quan, lơ là. Có nơi chưa xây dựng lực lượng quản lý đê chuyên trách theo quy định của Luật Đê điều…

Ứng dụng công nghệ trong chỉ đạo, điều hành

Một trong những bài học được Bộ trưởng Lê Minh Hoan nêu ra là công tác ứng phó được lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Thủ tướng chỉ đạo quyết liệt, từ sớm từ xa. Công nghệ thông tin, chuyển đổi số được ứng dụng trong chỉ đạo, điều hành, cảnh báo, dự báo.

Bộ trưởng cũng dẫn câu chuyện anh Ma Seo Chứ - Trưởng thôn Kho Vàng, xã Cốc Lầu (Bắc Hà, Lào Cai) đã phát hiện và vận động cả thôn 115 người sơ tán đến nơi an toàn, tránh được thiệt hại do sạt lở đất; 142 giáo viên và học sinh trường Mường Hum, huyện Bát Xát đã sơ tán đến nơi an toàn trước khi cả quả đồi sạt xuống. Theo đó, cần rút ra bài học chính quyền các cấp và người dân chủ động phát hiện, di dời khỏi khu vực nguy cơ.

Theo ông Lê Minh Hoan, bão Yagi đi qua đã gây ra những tổn thương nghiêm trọng về người và tài sản, nhưng cũng để lại những bài học lớn về tổ chức, chỉ đạo, phối hợp liên ngành phòng chống thiên tai liên quan đến thể chế, hạ tầng, nhân lực.

Theo Bộ NN-PTNT, các địa phương đã đánh giá thiệt hại do bão lũ gây ra và đề xuất Chính phủ hỗ trợ hơn 25.000 tỷ đồng khắc phục hậu quả.

Trên cơ sở này, bộ đề xuất Thủ tướng hỗ trợ 10.000 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách Trung ương năm 2024 cho các địa phương, tập trung hỗ trợ dân sinh, sửa chữa, tu bổ, nâng cấp hệ thống đê điều, hồ chứa thủy lợi.

Trước mắt, tập trung lực lượng tìm kiếm người mất tích tại sự cố cầu Phong Châu, tỉnh Phú Thọ và mất tích do lũ, lũ quét, sạt lở đất (Lào Cai, Cao Bằng…). Rà soát các gia đình bị mất nhà để tái định cư cho người dân đến chỗ an toàn và hoàn thành chậm nhất trước ngày 31/12/2024.

Các địa phương huy động nguồn lực sửa chữa đê điều, thủy lợi, giao thông, cơ sở y tế, trường học. Cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp thiệt hại do bão, mưa lũ cần được giãn hoãn, miễn, giảm thuế, phí, lệ phí. Các doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm cần khẩn trương bồi thường tổn thất cho bên mua bảo hiểm.

Về lâu dài, Bộ trưởng NN-PTNT cho rằng, từ những bài học kinh nghiệm nêu trên, để công tác phòng, chống thiên tai chuyển biến mạnh mẽ, hiệu lực, hiệu quả trong thời gian tới, các Bộ ngành, địa phương cần nghiên cứu các nhiệm vụ, giải pháp thực hiện đồng bộ hướng đến mục tiêu "Từ ứng phó đến hành động sớm, tăng cường khả năng chống chịu".

Trong đó, cần rà soát, điều chỉnh quy chuẩn về xây dựng cơ sở hạ tầng an toàn trước thiên tai; sửa bất cập trong quy trình vận hành liên hồ chứa trên sông Hồng. Không gian thoát lũ trên các lưu vực sông cần được bảo vệ. Phải bố trí sắp xếp, di dời người dân vùng có nguy cơ cao thiên tai, nhất là sạt lở đất, lũ quét khu vực miền núi đến nơi an toàn, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho người dân ở nơi ở mới.

“Cùng với đó, xây dựng, lắp đặt các trạm cảnh báo lũ quét tự động tại những vùng có nguy cơ cao xảy ra lũ quét. Xây dựng bản đồ rủi ro thiên tai chi tiết đến các không gian bị chia cắt, các vùng ngập trong đô thị. Lấy mực nước cao nhất để làm cơ sở quy hoạch đô thị và nông thôn, quy hoạch hệ thống đê điều, thuỷ lợi. Xây dựng các tiêu chuẩn, quy chuẩn về quy hoạch và xây dựng cho vùng rủi ro thiên tai”, Bộ trưởng nhấn mạnh.