Biệt thự cổ hơn 100 tuổi bên dòng sông biểu tượng trước nguy cơ bị xóa sổ: Dấu ấn kiến trúc phương Tây giữa lòng Biên Hòa

Tọa lạc ven dòng sông Đồng Nai – biểu tượng văn hóa và lịch sử của vùng Đông Nam Bộ – căn biệt thự cổ của đốc phủ Võ Hà Thanh, được xây dựng từ năm 1922, đang đứng trước nguy cơ bị phá dỡ để nhường chỗ cho một tuyến đường ven sông.

Công trình từng được xem là biệt thự đẹp nhất tỉnh Đồng Nai, mang đậm dấu ấn kiến trúc phương Tây và lưu giữ những giá trị đặc biệt của thời kỳ khẩn hoang vùng đất Biên Hòa.

> > Độc đáo khu chợ huyện trăm năm vẫn giữ nguyên kiến trúc: Từng là chợ quê sầm uất nhất vùng với khu nhà trình tường mang dấu ấn đặc biệt

Ngôi biệt thự nằm tại phường Bửu Long (TP. Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai), nổi bật với kiến trúc kiểu Pháp sang trọng, cổ kính, được xây dựng hoàn toàn bằng vật liệu nhập từ Pháp. Đây không chỉ là di sản của dòng họ mà còn là một phần trong cụm làng nghề truyền thống có tuổi đời hơn 300 năm.

Theo ghi nhận, công trình được xây dựng từ năm 1922 và hoàn thành vào năm 1924.

Xuất thân từ nghề khai thác đá, chủ nhân ngôi biệt thự đã sử dụng rất nhiều đá xanh Bửu Long để xây dựng nền nhà, bậc tam cấp, đường dẫn xe hơi và hệ thống ta-luy đá dọc bờ sông. Không gian kiến trúc bên trong được bố trí nhiều cột trụ lớn, cầu thang và hệ thống cửa sổ gỗ bao quanh bốn mặt căn nhà, tạo nên một tổng thể hài hòa và bền vững theo thời gian.

Đặc biệt, biệt phủ còn được biết đến như một phim trường từng xuất hiện trong nhiều bộ phim thời kỳ phong kiến, trong đó có tác phẩm nổi tiếng Người đẹp Tây Đô.

Tuy nhiên, số phận của công trình trăm tuổi này đang bị đe dọa khi tuyến đường ven sông Đồng Nai (đoạn từ cầu Hóa An đến huyện Vĩnh Cửu) đi sát và cắt vào một nửa diện tích của ngôi biệt thự theo quy hoạch hiện hành.

Phần tường rào và sân vườn bao quanh trước đây đã bị phá bỏ để phục vụ thi công, chỉ còn lại phần nhà chính.

Căn biệt thự hiện do bà Đặng Thị Linh Phương (51 tuổi), hậu duệ trong dòng họ, sinh sống và quản lý. Trước thông tin về việc giải phóng mặt bằng, gia đình bà Phương bày tỏ nguyện vọng giữ lại căn nhà như một phần ký ức và di sản văn hóa địa phương.

Theo đánh giá của Hội Khoa học Lịch sử tỉnh Đồng Nai, biệt thự của đốc phủ hay còn gọi là "lầu ông Phủ", là công trình mang giá trị lịch sử, văn hóa sâu sắc, được xây dựng cùng thời với Tòa Bố hành chính Biên Hòa đầu thế kỷ XX.

Hội này cũng cho rằng, việc điều chỉnh hướng tuyến để bảo tồn biệt thự là hoàn toàn khả thi và không phải mọi tuyến đường đều cần phải đi theo đường thẳng.

Tiến sĩ Khoa học , Kiến trúc sư Ngô Viết Sơn đề xuất hai phương án bảo tồn: "Một là có thể nhờ đội ngũ chuyên gia 'thần đèn' dịch chuyển biệt thự vào trong, sau đó sử dụng khu vực này làm điểm đến văn hóa – du lịch. Hai là nắn tuyến đường lấn nhẹ ra sông Đồng Nai để tránh phạm vào di tích - điều này hoàn toàn khả thi và không ảnh hưởng đáng kể đến tổng thể dự án".

Sau hơn một thế kỷ tồn tại, ngôi biệt thự hiện nay đang có dấu hiệu xuống cấp. Hệ thống cửa sổ mục nát, nhiều chỗ bong tróc sơn, dây leo mọc um tùm quanh nhà.

Dù vậy, ngôi biệt thự vẫn lưu giữ vẻ đẹp cổ kính, trầm mặc - minh chứng sống động cho một giai đoạn lịch sử phát triển sôi động của vùng đất Biên Hòa.

Liên quan đến phương án xử lý, báo Tuổi Trẻ dẫn lời lãnh đạo tỉnh Đồng Nai cho biết các sở, ngành liên quan đã tiến hành khảo sát thực địa để đưa ra kết luận cuối cùng.

Theo bảng chiết tính giá bồi thường do Trung tâm Phát triển Quỹ đất TP. Biên Hòa lập, giá trị bồi thường cho ngôi biệt thự này được xác định ở mức gần 5,4 tỷ đồng.