‘Bộ tứ siêu đẳng’ mới của công nghệ Trung Quốc

Liang Wenfeng - nhà sáng lập DeepSeek, Wang Xingxing – nhà sáng lập Unitree Robotics, Zhang Yiming – nhà sáng lập ByteDance và Wang Tao – nhà sáng lập DJI đang đóng vai trò quan trọng trong việc đưa Trung Quốc thành một cường quốc công nghệ.

Liang và Wang nằm trong số các lãnh đạo doanh nghiệp được mời đến hội nghị chuyên đề do Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình chủ trì tháng trước. Wang, nhân vật trẻ tuổi nhất tại sự kiện, chỉ mới 35 tuổi. Trước người đứng đầu đất nước, Wang có bài phát biểu đầy tự hào về việc đội ngũ phát triển robot hình người của startup đều sinh ra và lớn lên tại Trung Quốc.

Ông Tập đáp lại rằng sự đổi mới của quốc gia cần đến sự đóng góp từ thế hệ trẻ tuổi, theo tờ Nhật báo nhân dân – cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Trung Quốc.

Khác với thế hệ trước đó sinh ra trong đói nghèo, chẳng hạn Jack Ma của Alibaba, Robin Li Yanhong của Baidu hay Pony Ma Huateng của Tencent, lứa doanh nhân mới này sinh sau thời kỳ cải cách và mở cửa dưới sự lãnh đạo của cố Chủ tịch Đặng Tiểu Bình.

Wang sinh năm 1990, Zhang sinh năm 1983, còn Liang sinh năm 1985 và Wang Tao sinh năm 1980. Theo SCMP, họ lớn lên trong thời kỳ được đánh giá là cởi mở và tự do nhất từ khi thành lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, nơi các rào cản xã hội truyền thống bị gỡ bỏ và giáo dục khoa học, kỹ thuật, toán học phát triển mạnh mẽ trên toàn quốc.

Cùng lúc này, toàn cầu hóa diễn ra nhanh chóng, để lại dấu ấn sâu đậm ở Trung Quốc. Trước khi Liang thành lập DeepSeek năm 2023, ông điều hành quỹ phòng hộ High-Flyer Quant.

Một yếu tố quan trọng trong thành công của bốn doanh nhân là kinh nghiệm trong việc huy động nguồn lực và sống sót trên thị trường đầy cạnh tranh. Theo Winston Ma, Giáo sư thỉnh giảng tại Đại học New York, các nhà sáng lập Trung Quốc rất giỏi trong việc thử nghiệm và mở rộng quy mô công nghệ hiện có – thường do phương Tây phát minh – cho thị trường quê nhà, chú ý đến tiểu tiết để cải thiện trải nghiệm người dùng và tối ưu chi phí.

Nhiều người trong số họ đã trở thành tỷ phú. Zhang của ByteDance là một trong những người giàu nhất Trung Quốc. Tài sản của họ ngày càng tăng dù cả bốn công ty đều chưa IPO. Họ gây dựng đế chế từ khởi đầu khiêm tốn.

DeepSeek, ban đầu là dự án phụ của Liang, gây sốc cho cả Silicon Valley và phố Wall hồi cuối tháng 1, sau khi mô hình ngôn ngữ lớn R1 và V3 giá rẻ, hiệu suất cao ra đời. DJI, nhà sản xuất drone hàng đầu thế giới, khởi đầu từ căn phòng trọ nhỏ của Wang Tao, còn ByteDance – công ty mẹ TikTok – cũng xuất phát từ một căn hộ chung cư ở Bắc Kinh năm 2012. Xingxing mở Unitree năm 2016, vật lộn để gọi vốn trong những ngày đầu.

Guo Bai, Trợ lý giáo sư Chiến lược và Doanh nhân tại Trường kinh doanh quốc tế Trung Quốc – châu Âu, cho rằng thế hệ doanh nhân Trung Quốc mới mà đại diện là “bộ tứ siêu đẳng” có thể thành công trên toàn cầu là nhờ tập trung vào nội địa. Ông nhận xét Trung Quốc ngày nay là một trong các thị trường cạnh tranh nhất thế giới.

Travis Kalanick, nhà sáng lập kiêm cựu CEO Uber, đánh giá các hãng công nghệ đại lục sao chép họ với tốc độ chóng mặt. Chiến lược đó cuối cùng dẫn đến đổi mới và khả năng đánh bại đối thủ Mỹ. Trên một podcast hồi tháng 1, ông nói thị trường gọi xe Trung Quốc năm 2014 đến 2016 là “cuộc chiến toàn diện”. Khi các công ty địa phương ngày càng bắt chước nhanh hơn và giỏi hơn, họ dần cạn kiệt ý tưởng để bắt chước và chuyển sang sáng tạo ra thứ mới.

“Bộ tứ siêu đẳng” Trung Quốc thể hiện sức sáng tạo của mình vào thời điểm Mỹ ngày càng sử dụng nhiều biện pháp nhằm ngăn cản bước tiến công nghệ của nước này. TikTok ở trong tâm bão, trong khi AI được cả Bắc Kinh và Washington xem là lĩnh vực chiến lược để thống trị công nghệ.

Sự thành công của “bộ tứ siêu đẳng” cũng đưa các nhà sáng lập trở thành tâm điểm. Liang được xem là “anh hùng dân tộc” sau khi DeepSeek cho thấy các công ty Trung Quốc vẫn có thể phát triển sản phẩm mới bất chấp hạn chế công nghệ của Mỹ, trong khi điệu múa dân tộc của robot Unitree tại lễ hội mùa xuân giúp 1 tỷ người Trung Quốc biết được startup đã phát triển đến như thế nào.

Đội robot hình người của Unitree cùng các nghệ sĩ trình diễn kỹ năng múa dân gian trên sân khấu lễ hội mùa xuân 2025 đài CCTV. (Nguồn: CCTV)

Bốn nhà sáng lập được nhắc đến cùng nhau một phần vì không ai được đào tạo ở nước ngoài. Wang học tại Đại học Khoa học và Công nghệ Hồng Kông, Zhang học ở Đại học Nam Khai, Liang học Đại học Chiết Giang. Còn với nhà sáng lập Unitree, “giai thoại” nổi tiếng nhất của ông là “dốt tiếng Anh”. Dù là sinh viên khoa học xuất sắc, điểm tiếng Anh thấp khiến ông không thể học thạc sĩ ở trường tốp đầu mà chỉ có thể theo học Đại học Thượng Hải.

Khác với các doanh nhân cùng thời ở Silicon Valley như Mark Zuckerberg hay Sam Altman, thế hệ doanh nhân trẻ Trung Quốc thường lui về hậu trường, tránh xuất hiện công khai. Zhang và Wang không nhận lời phỏng vấn hay có mặt tại các sự kiện trong nhiều năm bất chấp đế chế hùng mạnh của mình. Liang cũng không đưa ra bất kỳ bình luận nào dù DeepSeek nổi tiếng toàn cầu.

Họ cũng không khoe khoang sự giàu có, khác với các tài phiệt Trung Quốc khác trong giới tài chính và bất động sản. Zhang được cho là chỉ tập trung đọc các báo cáo AI và chiêu mộ nhân tài hàng đầu, còn Liang tự mình tham gia vào nghiên cứu để tìm kiếm đột phá mới.

Jeffrey Towson, nhà sáng lập hãng tư vấn TechMoat, nhận xét các doanh nhân Trung Quốc hoàn toàn có thể cạnh tranh trên thị trường như Mỹ Latinh, châu Âu nếu sống sót trong môi trường Trung Quốc siêu cạnh tranh.

“Nếu kinh doanh ở Mỹ giống như bóng đá, kinh doanh ở Trung Quốc là bóng bầu dục. Họ đã quen với việc chơi một môn thể thao thô bạo hơn”, ông nói.

>> DeepSeek gây chấn động khi công bố tỷ suất lợi nhuận khủng 545%